BİYOTIP HUKUKU BAĞLAMINDA İNSAN ONURU KAVRAMINA GÜNCEL BİR BAKIŞ VE İNSAN GELİŞTİRME UYGULAMALARI KARŞISINDA İNSAN ONURUNUN KORUNMASI
İnsanın sırf insan olması nedeniyle onura sahip olduğu kabul edilse deinsan onuru kavramı üzerinde her zaman geçerli olan ve herkesinuzlaşacağı kesin bir tanımın yapılması olanaklı değildir. Kesin bir tanımınyapılması, insan onuru kavramının belli bir anlayış ya da dünya görüşünebağlı kalması tehlikesinin yanı sıra, yeni ihlal olasılıkları karşısındakorumasızlığını da beraberinde getirebilecektir. Nitekim Alman FederalAnayasa Mahkemesi, insan onurunun mutlak bir kavram olmadığını vedaima somut olay ile birlikte değerlendirilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Buçalışmanın amacı da, biyotıp uygulamaları karşısında insan onurunaverdiğimiz anlamı güncellemektir. Zira bugün biyotıp uygulamalarkapsamında yer alan düzenlemelerin temelinde bireysel onurunkorunmasından çok “kolektif,” yani “insanlık onuru”nun korunmasıbulunmakta; insanlık, insan kimliği, insan hayatı, gelecek nesiller gibi dahasoyut kavramlar merkeze alınmaktadır. Klasik bireysel insan onuru anlayışından türeyen bu yaklaşım, insan geliştirme yöntemleri, klonlama vegenetik müdahaleler gibi bazı teknolojilerin, insan türünün varlığına karşıtehdit oluşturduğu tartışmalarından kaynaklanmıştır.
ACTUAL APPROACH TO HUMAN DIGNITY CONCEPT IN THE CONTEXT OF BIO-MEDICAL LAW AND PROTECTION OF HUMAN DIGNITY IN HUMAN ENHANCEMENT PRACTISES
Altough it is assumed that human dignity is derived only from humannes, it is not possible to make a pricise definition that always applies to the concept of human dignity. Therefore making a definite definition will bring about the danger of the human dignity concept being adhered to a certain understanding or a world view, as well as the unprotectedness of new violation possibilities. Thus, The German Federal Constitutional Court stated that human dignityis not an absolute concept and should always be considered together with the concrete event. At this point, it emerges that the concept and its related violations must be assessed in a concrete way depending on the changes that occur over time. Accordingly, the aim of this study is to update the meaning we give to human dignity in the context of biomedical applications.Today, on the basis of regulations within the scope of biomedicine applications, rather than the protection of individual dignity, the protection of "collective," or "humankind dignity," is on the forefront. In this context, more abstract concepts such as humanity, human identity, human life, future generations are taking place. This approach, deriving from classical individual human dignity, reveals that some technologies, such as human enhancement methods, cloning and genetic interventions, pose a threat to the existence of the human species and that human dignity can be violated in this respect.
___
- Adnorno, Roberto. "The Dual Role of Human Dignity in Bioethics." Medicine,
Health Care and Philosophy (2011): 5.
- Alpinar-Sencan, Zümrüt. "A Social Understanding of Dignity: A Promising
Approach in the Organ Selling Debate." Bioethica Forum, (2014): 149.
- Annas, George. American Bioethics: Crossing Human Rights and Health
Law Boundries. Oxford University Press, 2005.
- Arslan, Kahan Onur. "İnsan Onuru Kavramı İnsan Onuru Kavram Ve Koruma
Tedbirleri Bağlamında Temel Bir İlke Olarak İnsan Onurunun Korunması"
(çevrimiçi)http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2015-120-1511, 23.07.2018.
- Aşar, Haluk. "İnsan Hakları Düşüncesinin Temeli Olan İnsanın Onuru
Sorunu." Felsefe Dünyası 1 (2014): 234.
- Aydemir, Firdevs and Gülzade Uysal. "Genetik, Genomik Bilimi ve
Hemşirelik." Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik
Dergisi (2010): 96.
- Aydın, Erdem. Tıp Etiğine Giriş. Ankara: Pegem, 2001:4.
- Aydın, Turhan. “İnsan Hakkı Kuşakları Arasındaki Tamamlayıcılık İlişkisi”,
İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2013): 375.
- Beyleveld, Deryck; Brownsword Roger, Human Dignity in Bioethics and
Biolaw, Oxford University Press; 2004.
- Bostrom, Nick. "In Defense of Posthuman Dignity." Bioethics 19.3 (2005):
202.
- Bostrom, Nick. "The Transhumanist FAQ." (2003): 7-14.
- Bostrom, Nick and Rebecca Roache. "“Ethical Issues in Human Enhancement"
New Waves in Applied Ethics içinde; Ed. Jesper Ryberg, Thomas Petersen
and Clark Wolf. 2008: 120.
- Barilan, Michael. Human Dignity, Human Rights and Responsibility, MIT
Press, 2012, s. 93-95.
- Brownsword, Roger. "Freedom of Contract, Human Rights and Human
Dignity." Human Rights in Private Law içinde; Ed. Daphne Barak Eren
Daniel Friedmann. Oregon: Hart Publishing, 2001.
- Brownsword, Roger. "Human Dignity From A Legal Perspetive." The
Cambridge Handbook of Human Dignity: Interdiciplinary Perspectives
içinde; Ed. Jens Braarvig, Roger Brownsword and Diether Mieth Marcus
Düwell. Cambridge University Press.
- Cin, Onursal. "Üreme Amaçlı Klonlamanın Cezalandırılabilirliği Üzerine Etik
ve Hukuki Argümanlar." SÜHFD, 11 (2003): 129.
- Council of Europe, No:164, Preamble, "European Treaty Series." Avrupa
Konseyi Resmi Sitesi.
- Çakar, Ayşe Seymen. "Hukuki Bir Kavram Olarak İnsan Onuru." 3. Hukukun
Gençleri Sempozyumu. Antalya: Umut Vakfı Araştırma Merkezi 2013.
- Çetin, Başak Işıl. "Gen-Etik” Bilgi ve Çalışma Hayatında Ayrımcılık: Türkiye
İçin Proaktif Bir Model Önerisi." İş Ahlakı Dergisi (2017): 8.
- Dadak, Kemal. "Yeni Kuşak Hak Olarak Çevre Hakkı." Uyuşmazlık
Mahkemesi Dergisi, (2015): 314-315.
- D, David Beyleveld and Brownsword Roger. Human Dignity in Bioethics and
Biolaw. Oxford University Press, 2004.
- Demir, Aysel. "Etik Açıdan İnsan Genom Projesi." İstanbul Ticaret
Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi (2013): 318.
- Deryck, Beyleveld “Human Dignity in Bioethics and Biolaw” Oxford
Schoolarshiponline, 2012:113-124.
- Doğan, İlyas. "Alman Öğretisinde İnsan Onuru ve Güncel Sorunlar Hakkında
Kısa Bir Giriş." Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2 (2005):53.
- Dürig, Günter. Der Grundrechtssatz von der Menschenwürde. Archiv für
öffentliches Recht 2, 1956.
- Dworkin, Ronald. Taking Rights Seriously. Cambridge: Harvard University
Press, 1994: 236.
- Egesoy, Halit, Hayrettin Gümüşdağ and Kartal Alpaslan. "Gen Dopingi ve
Sportif Performans." Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
(2013): 71-85.
- Emini, M.Emin. "Hak Kavramı." Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi 12 (2004): 204.
- European Parliament. "Human Enhancement Study." Science and Technology
Options Assesement. 2005. 5-6.
- Fenton, Elizabeth. Genetic Enhancement-A Threat To Human Rights.
Blackwell Publishing, 2005:4
- Foster, Charles. “Human Dignity in Bioethics and Law”. Hart Publishing,
2011: 81-82.
- Fukuyama, Francis. İnsan Ötesi Geleceğimiz. Çev. Çiğdem Aksoy Fromm.
Ankara: ODT, 2003.
- Garrison, Clark. "Who is Clone?" J.A.M.A (2002): 261.
- Gemalmaz, Mehmet Semih. Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel
Teorisine Giriş. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2007:935-936.
- Genetik Terimler Sözlüğü. Sinogenetik Kavramlar. İstanbul: Türk Hemotoloji
Derneği.
- Gören, Zafer. Anayasa Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2006.
- Gutmann, Thomas. "Auf der suche nach einem rechtsgut: Zur Strafbarkeit des
Klonens von Menschen ." Medizinstrafrecht (2000): 364.
- Gül, Cengiz. "Klonlama ve Kök Hücre Çalışmaları Karşısından İnsan
Onurunun Korunması Hakkı." Hukuk,Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık
İnternet Dergisi e-akademi, ( 2010): 1.
- Gürbüz, Nagehan. Biyotıp Hukukunda İnsan Onuru. İstanbul: On İk Levha
Yayıncılık, 2014.
- Habermas, Jürgen. İnsan Doğasının Geleceği. Çev. Kaan H. Ökten. İstanbul:
Everest Yayınları, 2003:33.
- Haferkamp, Björn. "The Concept of Human Dignity:An Annotated
Bibliography." Sanctity of Life and Human Dignity:An Annotated
Bibliography içinde, Ed. Kurt Bayertz. 284.
- Heinzman, Richard. "İnsan ve İnsan Onuru- Toplumsal Yaşam İçin Etik ve
Ahlak ." 2010. (çevrimiçi)www.konrad.org.tr/Islam. 22.07.2018.
- Holm, Soren. "A Life in the Shadow: One Reason Why We Should Not Clone
Humans." Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics 7 (1998): 160-161.
- "Human Enhancement" A Discussion Document, Conference on European
Churches.(çevrimiçi)http://www.ceceurope.org 22.07.2018
- Janet Brewer. "Health Law, Human Rights and the Biomedical Convention:
Essays in Honour of Henriette Roscam Abbing." Medical Law Review 15 .1
(2007):136
- Kaboğlu, Ö. İbrahim. "Dayanışma Haklarının Hukuksal Değeri." İnsan Hakları
Yıllığı: 37-48.
- Kaboğlu, Ö. İbrahim. "İnsan Haklarının Gelişmeci Özelliği ve Anayasa
Yargısı." Anayasa Yargısı 9 (1992): 123.
- Kain, Eric. “The Politics of Biology: Bioprogressives vs. Bioconservatives”
(çevrimiçi)https://www.forbes.com/sites/erikkain/2012/02/22, 10.07.2018
- Kant, Immanuel. Groundwork of Metaphysic of Morals. Çev. H.J. Paton.
London: Harper Torchbook Edition.
- Kass, Leon .R. "Ageless Bodies Happy Souls: Biotechnology and The Persuit
of Perfection." The New Atlantis (2003): 20.
- King, David S. "Preimplantation Genetic Diognasis And The New Eugenics."
Journal Of Medical Ethics 25 (1999): 176-182.
- Klaus Stern. Das Staatsrecht der Bundesrepublik (çevrimiçi) https://d-
nb.info/941326322/04 25.07.2018
- Kuçuradi, İoanna. İnsan Haklarının Felsefi Temelleri. Ankara: Türkiye
Felsefe Kurumu, 1982.
- Livanelioğlu, K. “Sporda Gen Dopingi Uluslararası Sempozyumu”, 1998.
- Lukov, Pawel. "Difficult Legacy: Human Dignity as the Founding Value of
Human Rights." A Human Rights Review: 1-17.
- Maradiegue, Ann. "A Resource Guide for Learning About Genetics." 2008.
http://ojin.nursingworld.org/MainMenuCategories.
- Midgley, Mary. "Towards an Ethic of Global Responsibility." Human Rights
in Global Politics içinde Ed. T. Dunne and N.J. Wheeler. Cambridge:
Cambridge University Press, 1990: 160.
- Naser, Curtis. "High Speed Genetic Testing Technology and the
Computerization of the Medical Record." Genetic Information; Acquisition, Access and Control içinde Ed. Alison Thompson and Ruth
Chadwick. 1999:105.
- National Bioethics Advisory Commission Reports On Cloning Human Beings.
(çevrimiçi)
http://www.bioethics.gov/bioethics/pubs.html.7.3.1997."
22.07.2018.
- National Health and Medical Research Council. Ethical Guidelines. Appendix
C3 vols. 2007.
- Nelkin, Dorothy. "The Gene as a Cultural Icon." Cambridge Quarterly of
Healthcare Ethics 7 (1998): 145.
- Neumann, Ulfried. “Die Würde des Menschen, in der Diskussion um
Gentechnologie
und
Befruchtungstechnologien”,
ARSP,
Wiesbaden.1998:154.
- Oduncu, Fuat S. "Klonierung von Menschen-biologisch-technische
Grundlagen, ethischrechtliche Bewertung." Ethik in der Medizin (2001):
111.
- Öztürk, Bahri and Mustafa Ruhan Erdem. Uygulamalı Ceza Hukuku ve
Güvenlik Tedbirleri Hukuku. Ankara: Seçkin, 2001.42.
- Parfenchyk, Volha and Alexander Flos. "Human Dignity in a Comparative
Perspective: Embryo Protection Regimes in Italy and Germany." Law
Innovation and Technology (2017): 13.
- Parker, Lyn. "Reshaping The Human Condition Exploring Human
Enhancement." Foreword. Ed. Huub Dijstelbloem, Danielle Ringoir and
Zonneveld Leo. Rathenau Institute, 2008: 9.
- Rashnonejad, Afrooz, B. Durmaz and Ferda Özkınay. "Gen Tedavisinin Temel
İlkeleri ve Son Gelişmeler." Ege Tıp Dergisi (2014): 231-240.
- Rendtorff, Trutz and Ludwig Winnacker. Menschenwürde und Medizinische
Konfliktfalle. Berlin, 2000.
- Riggs, Lesliee. "Teknoloji İle Değişen İnsan: Post-Human." (çevrimiçi)
http://www.theposthuman.org/uploads/8/8/7/7/8877263, 15.07.2018
- Riley, Margaret Foster. "A Critique on Human Cloning and Human Dignity:
The Report of the President’s Council on Bioethics. 20 (2004): 475.
- Rossenau, Hennig. "Yeniden Canlı Üretimi, Tedavi Edici Klonlama
Tartışmaları ve Alman Kök Hücre Kanunu". Tıp ve Ceza Hukuku içinde
Ed. Yener Ünver. Çev. Hakan Hakeri. Ankara: Seçkin, 2004: 66.
- Rumi, Mevlana Celaleddin. Mesnevi. Çev. Veled Çelebi İzbudak. Doğan
Kitap, 2015.
- Saliger, Frank. "Das Verbot des Reproduktiven Klonens nach dem 1.
Zusatzprotokoll zum Menschenrechtsübereınkommen." Türk Alman Tıp Hukuku Uluslararası Sempozyumu. Kamu Hukuku Arşivi Dergisi, 2005:
153.
- Savulescu, Julian. "Procreative Beneficence: Why We should Selecet The Best
Children ." Bioethics (2001): 413-426.
- Schroeder/, Doris and AbolHassan BaniSadr. “Dignity in the 21st Century”.
Springer, 2017.
- Sensen, Oliver. Kant on Human Dignity. De Gruyter, 2011.
- Seyalıoğlu, İrem, et al. "Klonlamaya Genetik, Etik ve Hukuksal Açıdan
Yaklaşım." Adli Tıp Dergisi (2017): 2.
- Singer, Peter. Hayvan Özgürleşmesi. Çev. Hayrullah Doğan. İstanbul: Ayrıntı
Yayınları, 2002.
- Stoecker, Ralf. "İnsan Onuru ve Rencide Paradoksu." Menschenwürde -
Annäherung an einen Begriff. Çev. Büşra Çakıl. 2006: 133-151.
- Tural, Ş; Tural, E; Kara, N.Ağaoğlu, “Sporda Gen Dopingi” Selçuk
Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 2011: 253-260.
- Şimşek, Oğuz. Anayasa Hukukunda İnsan Onuru Kavramı ve Korunması .
Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, 1999.
- Tacir, Hamide. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı. İstanbul: On İki
Levha , 2010: 95-96.
- Tacir, Hamide. "Yaşama Hakkı Kapsamnında Yaşamın Başlangıcı." Marmara
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırmaları Dergisi Nur Centel’e Armağan
19. (2013): 1304.
- Tarakçıoğlu, Sait. "Genetik Mühendisliği ve Spor." Türkiye Klinikleri Spor
Bilimleri Dergisi (2013): 49.
- Tauscher, Soner. "Genetik Teknolojisinin Siyasi ve Etik Sınırları: Genetiği
Yönetmek." International Journal of Political Studies 1 (2015): 5.
- The President’s Council on Bioethics: Human Cloning and Human Dignity: An
Ethical Inquiry . Issues in Law and Medicine 18 (2002): 171.
- Topakkaya, Arslan. "H. Jonas’ta İnsan ve Doğanın Değeri." Felsefe ve Sosyal
Bilimler Dergisi, 15 (2013): 45.
- Turgut, Cemile. "Preimplantasyon Genetik Tanı, Testlerinin Hukuki Boyutu ve
Biyoetik." Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2 (2017): 182.
- "Türk
Dil
Kurumu,
Felsefe
Terimleri
Sözlüğü."
(çevrimiçi)
http://tdkterim.gov.tr. 25.07.2018
- Uygar H. Tazebay. "Genetik Araştırmalar ve Etik." Avrasya Dosyası (2002):
60.
- Uygun, Oktay. "Çağımızın İnsan Onuruna Yönelttiği Tehditler Karşısında
İnsan Haklarının Önemi". Kamu Hukuku İncelemeleri: İnsan Hakları,
Demokrasi, Hukuk Devleti, Egemenlik içinde; İstanbul: On İki Levha,
2011: 46.
- Yerdelen, Erdal. "Klonlamanın (Kopyalama) Ceza Hukukundaki Yeri”".
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 63.3 (2014): 660.
- Zengin, Mehmet Ali. Biyoloji Uygulamaları ve Tıbbi Müdahaleler
Karşısında İnsan Haklarının Korunması. Adalet Yayınevi, 2012.