W- pencereli, Eğitim, Öğretim ve Araştırma-EÖA bazında; W-bilimi ile W-bilim yapan, bir yenidenlikli mekanizma mevcut olarak vardır [1]. İnsan, bu mekanizma ile oluşturduğu her W-bilimi; yine EÖA yolu ile gelecek kuşaklara aktarır [2]. Söz konusu Wbilim yapma mekanizması, hesap edilebilirlik bazında tasarımlanmıştır. Bir biçimsel algoritma ile tasarımlanarak, gerçekleştirilen, yenidenlikli ve döngülü sonlu süreçlerin kümesidir[3, 4, 5]. Bu kümenin her öğesi basit veya tümleşik matematik işleyeni veya işleneni gibidir[4, 6]. Her matematik işleyeni ve işleneni ise bir tümleşik W-bilgi veya daha genel olarak bir W-bilgi nesnesidir[7, 8, 9, 10]. Bilgi nesneleri geçmişte anlamlı olarak enerji kullanımı ve dönüşümü üzerindeki gizemlere odaklanmıştı [11]. Günümüzde, belirli amaç (veya amaçlar) doğrultusunda verimliliği artıran W-bilgi ve W-bilgiyi doğal ve sanal ortamlarda işleyen araçlara yönelmiştir. İnsan ile onun doğal ve sanal çevre ilişkisini, W-bilginin aydınlığında uyumlu biçimde belirleyip; doğa ile biçimsel bildirişim yapma araçlarını geliştirmek istemektedir[6, 11, 12]. Net bir deyiş ile W-bilgi nesnelerinin genelleştirilmiş modellerinin tasarımlanıp, yaratılmasına; değişik teknolojilerle gerçekleştirilerek, insanlığın hizmetine uyumlu biçimde sunulmasına yönelmiştir[1, 2, 11, 13]. Dahası var. Evrenimizin bir tıkız Bilgi Tabanlı W-Bilgi Nesnesi (BTBN) olduğu anlaşılmıştır [9, 14]. Genel anlamda, kozmos; dar anlamda doğa, daha katmerli ve tıkız anlamda doğal sistem diye adlandırılmaktadır. W-bilim yapma mekanizması, bu tıkız doğal sisteme veya onun birden çok alt sistemlerine; genelde çok dar pencerelerden bakarak geliştirdiği mevcut teknolojileri kullanarak erişir, gözler, değerlendirir; tasarımladığı W-bilgisini en az bir biçimsel dil ile anlatmak ister[15, 16, 17]. Bu bağlamda yepyeni teknolojiler ile donatılmış, bir sanal dünya oluşturulmuş olunur. Sanal dünyadan, gerçek dünyaya yansıyan; BTBN bağlamında, W-bilgi nesneleridir[18]. Bir birini izleyen, girişimli süreçlerde; en az bir W-bilgi nesnesi anlatılanı alınır [18, 19]. Anlatan tarafından, bu W-gerçek bilgi nesnesinin; bir biçimsel dilde kodlanmış, bir W-benzetim modeli tasarımlama yöntemi türetilir[18, 19]. W-benzetim modelinden W-bilim yapma mekanizması ile başka değişik W-benzetim modellerinin türetilebileceği açıktır [20, 21]. Türetilen her yeni W-benzetim modeli bir BTBN özelliğine sahiptir. Bir teknoloji ile gerçekleştirilebildiğinde, gerçeğine benzer faaliyetleri yürütebileceği iyi bilinmektedir[1, 2]. İşte bu durumda algılanan, her W-bilgisinin, bir BTBN bağlamında, bir W-dilbilimi vardır. W-bilim, bu nedenle; doğanın bir W-bilgi kesimine ait olan algılamayı, başka W-bilgi kesimlerine; biçimsel olarak anlatmaya yöneliktir. Kısaca, her W-BTBN anlatımının; daima arka planında yer alan onu yöneten bir biçimsel W-dilbilimi vardır. Bu Wdilbiliminin tasarımladığı, biçimsel W-dil ile kodlanarak anlatılan; W-BTBN anlatımına ise W-bilim denir. Günümüzde, W-bilim doğal ve yapay olarak iki öbeğe ayrılmaktadır. Yapay W-bilim öbeğinin ise sanal ve gerçek olmak üzere iki alt öbeği vardır. Bu yazıda doğal ve gerçek Wbilimin bir benzetim modeli olan sanal W-bilim çalışılmıştır. Her sanal W-bilim bir teknoloji ile gerçekleştirilebilir soyut makine ve soyut dil bazında soyut ağ-bilgisayarı olarak algılanmaktadır. Bu nedenle sistem bazında tanımlanmış olan bir BTBN veya TBTTBN göz önüne alındığında; onu gözleme, hakkında bilgi toplama, değerlendirme, tasarımlama, etkin bir teknoloji ile gerçekleştirme, kurma, işletme, koruma ve güncelleştirme teknikleri klasik hesap edilebilirliğin sınırlarını zorlamaktadır. Sistem kavramı, hesap edilebilirliğin en önemli kaynağını oluşturur. Biçimsel sistem biçiminde oluşturulan soyut makine ve soyut dil kavramları yeni teknoloji tasarımında en önemli biçimsel modelleri oluştururlar. Bu nedenle: (a) Lojik fonksiyonel programlamada gözlenen CITALOG ve CITAWIROM cebirsel yapıları ile[10, 16]; (b) TASIM etkin algoritma yaratma dili ile[3, 8], (c) (FLA, HOB) ve diğer sistem tasarım yöntemleri yepyeni gözlem, algılama, değerlendirme, tasarım, gerçekleştirme, kurma, işletme ve koruma boyutları ile bilimcinin kullanımına sunulmuştur[12, 13]. Yeni bilişim teknolojileriyle gerçekleştirilmiş olan, sanal BTBN tasarım tekniklerinin esrarlı biçimde kullanımından elde edilen verimlilik ilkeleri; artık, olayı çok değişik pencerelerden algılayan, W-bilim tasarımında önem kazanmıştır. Onun eğitim, öğretim ve araştırma yolu gelecek kuşaklara aktarılması gerekli bulunmuştur. İçinde bulunduğumuz süreçte, W-bilimin işlem alanını genişletmiştir. Biyolojik, genetik, vs bağlamında kendi teknolojik yapısını oluşturan; canı can yapan, biçimsel mekanizmaların bile gizemleri W-bilgi eşliğinde aranmaktadır [14]. Hatta onun her şeyden üstün tutulan düşünme ve bilgi işleme gücüne dayalı, kontrol mekanizmalarının alt kesim yapılarındaki limitlerin sorgulanması bile gündeme getirilmektedir[1, 11, 21, 22]. İnsan düşüncesinin kendiliğinden öz disipline edilerek, yeni kucakladığımız bu sanal W-bilgi bebeği dünyasında, eğitimi, öğretimi ve araştırımı, gün geçtikçe; daha çok önem kazanmaktadır. Böyle dinamik bir ortamın erişilebilen en son noktasında da, W-bilimi yönlendiren etkin (bilinen bir teknoloji ile gerçekleştirilebilir) W-bilgi ve W-bilgiişlem nesneleri; EÖA yolu ile iyi çalışılmalıdır. Etkin W-bilgisinin, yine etkin W-bilgisi ile bilgiişlem nesneleri bazında, öz yenidenlikli (recursive) etkin bilgiişlem mekanizmaları altında nasıl oluştuğunun tanımlanabilirliği iyi algılanmalıdır. Bunun için: (i) Öz yenidenlikli lojik fonksiyon W-bilgi nesnelerinin iyi algılanmalıdır [24] . (ii) Rahim olan bir bilgiişlem ortamının, mevcut şartlar altında; bilinen ilkel W-bilgi nesnelerinden, tümleşik olan Wbilgi nesnelerinin, biçimsel W-dilbilim kurallar altında nasıl oluştuğu iyi anlaşılmalıdır [25]. (iii) W-bilgi nesnesi olarak algılanan sistemlerin; amaçlarının, yapılarının, anlamlarının ve kullanımlarının iyi belirlenmesi ve iyi bilinmesi gerektir[12, 13]. (vi) Her W-bilgi nesnesinin bir verimlilik uzayında tanımlı belli ilkelere bağımlı biçimde nasıl gözlenebildiğinin, algılanabildiğinin, değerlendirilebildiğinin, yeniden tasarımlanabildiğinin, gerçekleştirilebildiğinin, kurulabildiğinin, işletilebildiğinin, korunabildiğinin, pazarlanabildiğinin, kullanıma sunulabildiğinin ve etkin teknolojilerle nasıl gerçekleştirilebildiğinin iyi öğrenilip öğretilmesi gerektir. Bu nedenle bu makale, akademik EÖA konusunda; W-bilim teknolojileri ve hesap edilebilirlik kavramlarının tasarımını tanıtacaktır.