Kosova krizinde Türkiye'nin dış politikası

Bu makalede Kosova krizine müdahil olmasını gerektiren koşulların ortaya çıkmasına koşut olarak, Türkiye’nin dış politikasında Kosova siyasasının geçirdiği değişim incelenecektir. Başlangıçta Türkiye’nin Kosova sorunundaki yaklaşımı barışçıl yöntemler kullanılarak sorunun çözülmesi odaklıdır. İlerleyen süreçte bu siyasanın nasıl değiştiği ve Türkiye’nin NATO’nun askeri müdahalesine tam destek vererek diplomasiden kuvvet kullanımına yöneldiği ele alınacaktır. Bu değişim sırasında Türkiye’nin konuya salt insan haklarının fiili ihlali boyutuyla mı baktığı, bölge ile tarihsel ve kültürel açıdan bağlarını korumaya özen gösterip göstermediği ortaya konulmaya çalışacaktır.

In this article, Turkey’s foreign policy changes in the Kosovo crisis will be examined. At the beginning of the Kosovo crisis in 1998-1999, Turkey supported the usage of peaceful means to resolve the problems among related parties. Turkey’s policy has changed in the process. After the collapse of peaceful solution attempts, Turkey supported the NATO’s military intervention and use of force in Kosovo in order to stop human right violations, mass massacre and genocide. In this process, Turkey has not only tried to protect her historical and cultural ties with Muslim and Turkish communities in the region, but also has tried to prevent the spread of instability in the Balkans.

___

Aksu, F. (2003). "Confidence, Security and Conflict Resolution Initiatives in the Balkans", Turkish Review of Balkan Studies, Annual 2003, pp. 41-85.
Aşık, M. (8 Haziran 1999). "NATO'ya Katkımız", Milliyet, 8 Haziran 1999, http:// www.millivet.com.tr/1999/06/08/t/vazar/asik.html; (10 Aralık 2009).
Bila, F. (16 Haziran 1999). "Ecevit'in Gözüyle Kosova", Milliyet, 16 Haziran 1999, http ://www.millivet.com.tr/l 999/06/16/vazar/von.html; (10 Aralık 2009).
Bougarel, X. (2005). 'The Role of Balkan Muslims in Building a European Islam", EPC Issue Paper, No. 43, 23 November 2005, http://www.epc.eu/ TEWN/pdf/81451702 EPC%20Issue%20Paper%2043%20Islam%20in%20the%2 0Balkans.pdf; (10 Aralık 2009).
Bozbora, N. (2005). "Kosova'da Uluslararası Yönetimin Kurulması ve Yeni Belirsizlikler", Avrasya Dosyası, 2005, Cilt: 11, Sayı 2, ss. 282-316.
Dış Politika ve Ekonomi Açısından Türkiye 'nin Stratejik Öncelikleri, Uluslararası Sempozyum 5-6 Aralık 1991, İstanbul: İstanbul Mülkiyeliler Vakfı Yay, 1992.
Emiroğlu, H. (2006). Soğuk Savaş Sonrası Kosova Sorunu, Ankara: Orient Yayınları, 2006.
George, A. L.. (1994). "Coercive Diplomacy: Defıniton and Characteristics", The Limits of Coercive Diplomacy, Eds. Alexander L. George and William E. Simons, Boulder: Westview Press, 1994;
Jakobsen, P. V. (1998). Western Use of Coercive Diplomacy After the Cold War, New York: St. Martin's Pres, 1998.
Kenar, N. (2005). Bir Dönemin Perde Arkası Yugoslavya, Ankara: Palme Yay., 2005.
Köylü, H. (13 Haziran 2007). "Ankara'dan Scheffer'e Kosova Vizesi Yok", Radikal, 13 Haziran 2007, http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno= 224005: (10 Aralık 2009).
Kut, Ş. (2005a). "Yugoslavya Bunalımı ve Türkiye'nin Bosna-Hersek ve Makedonya Politikası: 1990-1993", Balkanlarda Kimlik ve Egemenlik, Şule Kut, (ed.), İstanbul: İstanbul Bilgi Ün. Yay., 2005, ss. 45-78.
Kut, Ş.(2005b). "Soğuk Savaş Sonrasında Türkiye'nin Balkan Ülkeleriyle İlişkileri". Balkanlar'da Kimlik ve Egemenlik, Şule Kut (ed.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005, ss. 195-224.
Kut, Ş .(2005c). "Yeni Balkan Savaşı ve Makedonya'nın Sonu Senaryoları'", Balkanlar'da Kimlik ve Egemenlik, Şule Kut (Ed.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay., 2005, ss. 79-90.
Kut, Ş.(1998). "Kosova: Milliyetçiliğin Kördüğümü",, Foreign Policy, (Türkiye Baskısı), Güz 1998, ss. 53-64.
Kut, Ş.(1996/97V'Turkey in the Post-Communist Balkans: Between Activism and Self-Restraint", Turkish Review of Balkan Studies, Annual 1996/97, Vol. 3, pp. 39-46.
Kümbetoğlu, B. (2003). "Küresel Gidişat, Değişen Göçmenler ve Göçmenlik", Uluslararası İlişkilerde Sınır Tanımayan Sorunlar, Ayhan Kaya ve Günay Göksu Özdoğan (Der.), istanbul: Bağlam Yay., ss. 271-298.
Mesci, E. (812 Haziran 2007). "Türkiye'yi Kosova İçin İkna Etmeye Geldi", Sabah, 12 Haziran 2007, http://arsiv.sabah.com.tr/2007/06/12/haber3DCE6 20D9E084A4E9DAQ 1623E09CEBB4.html; (10 Aralık 2009).
Özgür Baklacıoğlu, N. (2007). "Türkiye'nin Balkan Politikasında Rumeli ve Balkan Göçmen Dernekleri: Beklentiler, Roller ve Sorunlar", Sivil Toplum ve Dış Politika: Yeni Sorunlar, Yeni Aktörler, Semra Cerit Mazlum ve Erhan Doğan (Der.), İstanbul: Bağlam Yay., 2007, ss. 77-118.
Özgür Baklacıoğlu, N..(2001). "Albanian Migrations And the Problem of Security in the Balkans", Turkish Review of Balkan Studies, Annual 2001, pp. 75-122.
Robins, P. (2003). Suits and Uniforms: Turkish Foreign Policy Since the Cold War, London: Hurst and Company, 2003.
Recepoğlu, A. S. "Kosova'da Türkçe Yayımlar ve Kitaplar". Rumeli Kültürü, Sa-yı: 11-12, ss. 88-91. http://www.rumelivakfi.org.tr/savil 1 12/dergi.htm; (10 Aralık 2009).
Ramet, S. P. (1992). "War in the Balkans", Foreign Affairs, Fall 1992, pp. 82-85.
Sander, O. (1998). "Balkan ve Karadeniz İşbirliği", Türkiye'nin Dış Politikası, Ankara: İmge Yay., 1998, ss. 189-210.
Soysal, İ. (1993) "Günümüzde Balkanlar ve Türkiye'nin Tutumu, Kronoloji ve Genel Bilgiler (1989-1992), Balkanlar, İstanbul: OBİV Yayınları, 1993, ss. 179-240.
Soysal, İ. ve Kut, Ş. (der.). (1997). Dağılan Yugoslavya ve Bosna-Hersek Sorunu: Olaylar-Belgeler 1990-1996, İstanbul: OBİV Yayınları, 1997.
Sönmezoğlu, F. (2004). "Türkiye Cumhuriyeti'nin Dış Politikasında Süreklilik ve Değişim". Türk Dış Politikasının Analizi. 3. Baskı, Faruk Sönmezoğlu (Der.), İstanbul: Der Yayınları, 2004, ss. 1045-1051.
Şık, B. (13 Haziran 2007). "Kosova'da Rum Polisine Ret", Milliyet, 13 Haziran 2007, http://www.milliyet.com.tr/2007/06/l 3/sivaset/axsiv01 .html: (10 Aralık 2009).
Tarhanlı, T. (2003). Ne Hukuk Ne de Ahlak, Ankara: Dost Yayınları, 2003.
Tarhanlı, T."İzin Gerekmez mi?", Radikal, 18 Mayıs 1999; http://www.radikal.com.tr /1999/05/18/vazarlar/turtar.html; (10 Aralık 2009).
Tarhanlı, T."NATO, Üsler ve TBMM", Radikal, 27 Mayıs 1999. http://www.radikal. com.tr/1999/05/27/vazarlar/turtar.html; (10 Aralık 2009).
Tınç, F. (3 Aralık 2007). "Bağımsız Kosova'nm Riskleri", Hürriyet, 3 Aralık 2007, http://www.hurriyet.com.tr/vazarlar/7800596.asp?m=l; (10 Aralık 2009).
Tuna, A. (25 Mart 1998). "Kosovalı Türkler Gergin", Cumhuriyet, 25 Mart 1998, s. 9.
Türkmen, İ. (27 Mayıs 1999). "Türk Uçaklarına Savaş Görevi", Hürriyet, 27 Mayıs 1999, http://webarsiv.hurrivet.com.tr/1999/05/27/119411 .asp; (10 Aralık 2009).
Uzgel, İ. (2001). "Kosova ve Güneydoğu: Benzerlikler ve Farklılıklar", Baskın Oran (der.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), Cilt II, İstanbul, İletişim, 2001, s. 510.
Uzgel, İ. (1998). "Doksanlarda Türkiye İçin Bir İşbirliği ve Rekabet Alanı Olarak Balkanlar", En Uzun On Yıl, Gencer Özcan ve Şule Kut (Der.), İstanbul: Boyut Yayınları, 1998, ss. 403-444.
Yanatma, S. (22 Haziran 2008). "Sırbistan, Türkiye'nin Belgrad Büyükelçisini Kabul Etmiyor", Zaman, 22 Haziran 2008, http://www.zaman.com.tr/ ha-ber.do?haberno =705227: (10 Aralık 2009).
Zabcı, F. (5 Temmuz 1999). "Kosova'da Mehmetçik Coşkusu", Hürriyet, 5 Temmuz 1999, http://webarsiv.hurrivet.com.tr/1999/07/05/128598.asp: (10 Aralık 2009).
"1999 Yılı MGK Toplantılarının Basm Bildirileri, 26 Mart 1999", http://www.Mgk.Gov.tr/Turkce/Yazdirilabilir%20Surum/Basin%20Bildirileri/199 9/26 Mart 1999.pdf: (10 Mayıs 2007).
''BM Güvenlik Konseyi 23 Eylül 1998 Tarih ve 1199 Sayılı Kararı", http://daccess-dds ny.un.org/docAJNDOC/GEN/N98/279/96/PDF/N9827996.pdf?OpenElement:( 10 Aralık 2009).
"BM Güvenlik Konseyi 31 Mart 1998 Tarih ve 1160 Sayılı Kararı", http://daccess-dds-nv.un.org/doc/UNDOC/GEN/N98/090/23/PDF/N9809Q 23.pdf?OpenElement:( 10 Aralık 2009).
"Cem: Balkan Countries Should Have More Say on Balkan Matters", Turkish Daily News, June 28,1999, http://www.hurrivetdailvnews.com/h.php? news^cem-balkan-countries-should-have-more-say-on-balkan-matters-1999-06-28; (10 Aralık 2009).
"Comprehensive Proposal for the Kosovo Status Settlement", http://www.unosek.org/ docref/Comprehensive proposal-english.pdf: (10 Aralık 2009).
"Country Operation - Turkey", The Global Report 1999 UNHCR, http://www. unhcr.org/publ/PUBL/3e2d4d681c.pdf: (10 Aralık 2009).
"Çadırkent Yola Çıktı", Sabah, 7 Nisan 1999, http://arsiv.sabah.com.tr/l999/ 04/07/r02.html: (10 Aralık 2009).
"Dışişleri Bakanı İsmail Cem'in Bonn'dan Dönüşünde Esenboğa Havaalanı'nda Yaptığı Basın Toplantısı (26 Mart 1998)", http://turkhaber.bvegm.gov.tr/ arsiv/1998/ 03nisan/T3.htm: (10 Aralık 2009).
"Dışişleri Bakanı Saym İsmail Cem'in Kosova Konusunda Basın Mensuplarına Yaptığı Açıklama", Dışişleri Güncesi, 25 Mart 1999, http://web.archive. örg/web/20040216004803/www.mfa. gov.tr/Turkce/gruph/hk/99/03/25.htm
"Europe Facing Protracted Kosovar Migration Problem", http://www.foia.cia.gov/ browse docs.asp?doc no=0000643591 &title=EUROPE+FACING+PROTRACT ED+KOSOVAR+MIGRATIO+PROBLEM&abstract=&no pages=0009&pub da te=5/21/1999&release date=9/6/2001&kevwords=REFUGEE+CRISIS&case no -F-2000-00179& copvright=0&release dec=RIPPUB&classifıcation=U&showPage=0001: (10 Aralık 2009).
"GDAÜ Parlamentoları Dışişleri Komisyonları Başkanları Kurucu Konferansı'na İlişkin Basın Açıklaması", Dışişleri Güncesi, 9-10 Şubat 1999, http://web.archive.org/web/2004Q519103816/www.mfa. gov.tr/Turkce/gruph/hk/9 9ZQ2.html
"Hükümet'ten Kosova Bildirisi", Sabah, 17 Mart 1998; http://arsiv.sabah.com.tr/ 1998/ 03/17/r.l4.html: B. Tarihi: 20.7.2006.
"İltica ve Göç Konulu Avrupa Birliği Eşleştirme Projesi Kapsamında İltica ve Göç Mevzuatı". http://www.egm.gov.tr/islemler/yabancilar/YabancilarTR. zip
"İltica ve Göç Ulusal Eylem Planı" http://www.egm.gov.tr/islemler/yabanci lar/turkce. zip
"Joint Statement on the Meeting of the Presidents of Turkey, Bulgaria And Romania, (Antalya, 16-17 April 1998)" http://www.sam.gov.tr/perceptions/ Volume3/J une August1998/JOINTSTATEMENT.PDF
"Kosovo Emergency'', The Global Report 1999 UNHCR, http://www.unhcr, org/publ/ PUBLZ3e2d4d5f7.pdf
"Kosova Geçici Öz-Yönetim Anayasal Çerçevesi", [Resmi Olmayan Türkçe Çevirisi], http://www.unmikonline.org/pub/misc/FrameworkPocket TUR.pdf: (10 Aralık 2009).
"Kosova Geçici Öz-Yönetim Anayasal Çerçevesi", http://www.unmikonline.org/ constframework.htm; (10 Aralık 2009).
"Kosova Krizine İlişkin Açıklama", Dışişleri Güncesi. 21 Mart 1999, http://web. archi ve.org/web/20040216002659/www.mfa. gov.tr/Turkce/gruph/hk/99/03/21.htm
"Kosova Krizinin Çözümüne Yönelik Rambouillet Müzakereleri'ne İlişkin Açıklama", Dışişleri Güncesi, 24 Şubat 1999, http://web.archive.org/web/ 20040519103 816/http:// www.mfa.gov.tr/Turkce/gruph/hk/99/02.html#71
"Kosova'da Yaşayan Türklerin Sorunları Paneli", http://www.globalstrateii.org/ TUR/içerik Detay. ASP?Icerik=l 056
"Military Technical Agreement", http://www.nato.int/kosovo/docu/a990609a. htm; (10 Aralık 2009).
"Müzakereler Süreci ve Kosova Statüsüne Ait Öneri", Assembly Support Initiative Newsletter, Mayıs 2007, No 27, http: //www, osce. org/ publications/mik/2007/04/ 24145 831 tr.pdf: (10 Aralık 2009).
"NATO Genel Sekreteri Ankara'da", http://www.bbc.co.uk/turkish/europe/ story/2007/06/070612 turkey nato update.shtml; (10 Aralık 2009).
"NATO Harekatı'na İlişkin Basın Açıklaması", Dışişleri Güncesi, 24 Mart 1999,; http://web.archive.org/web/20041027080354/www.mfa.gov,tr/Turkce/gruph/hk/9 Q/03/24.htm
"Operation Allied Force: Kosovo Order of Battle", http://www.globalsecuritv.org/ militarv/ops/kosovo orbat.htm: (10 Aralık 2009).
"Report of the Special Envoy of the Secretary-General on Kosovo's Future Status", http://www.unosek.org/docref/report-english.pdf; (10 Aralık 2009).
"Sayın Cumhurbaşkanımızın Hırvatistan ile Yapılan Anlaşmaların İmza Töreninden Sonra Basma Yaptıkları Açıklama", Dışişleri Güncesi 10 Şubat 1999, http://web.archive.org/web/2004Q519103 816/www.mfa. gov.tr/Turkce/gruph/hk/9 9Z02.html
"Suplardan Cevap: İçişlerimize Karışmayın", Hürriyet, 9 Mart 1998, http://webarsiv. hürriyet .com.tr/1998/03/09/31995.asp
"T.C. Dışişleri Bakanlığı Haftalık Olağan Basın Toplantısı 12 Mayıs 1999", (Toplantıyı Yapan: Sennet Atacanlı), http://web.archive.org/web/2001111611 4741/www.mfa.gov.tr/turkce/grupc/cc/1999/05/12.htm
"TBMM'nin Anayasa'nın 92. Maddesi Kapsamında Verdiği İzin Kararları, (1990-2003)" http://www.belgenet.com/vasa/tbmm karar-92.html
"TBMM'nin Anayasa'nın 92. Maddesi Kapsamında Verdiği İzin Kararları (1990-2003)", http://www.belgenet.com/vasa/tbmm karar-92.html
"The Alliance's Strategic Concept Agreed by the Heads of State and Government Participating in the Meeting of the North Atlantic Council", http://www, nato.int/docu/ basictxt/b911108a.htm
"The Alliance's Strategic Concept", http://www.nato.int/docu/pr/1999/p99-065e.htm
"Türk Silahlı Kuvvetlerinin Barışı Destekleme Harekâtına Katkıları", http://www.tsk.
mil.tr/4 ULUSLARARASI ILISKILER/4 6 Turkivenin Barisi Destekleme Ha rekatina Katkilari/konular/Turk Silahli %20Kuvvetlerinin Barisi Destekleme Harekatina Katkilari.htm; (10 Aralık 2009).
"Türk Silahlı Kuvvetlerinin Yabancı Ülkelere Gönderilmesine İzin Verilmesine Dair [18. 12. 1992 gün ve 205 Sayılı Karar], http://www.tbmm.gov.tr/ tbmm kararlari/karar 205.html; (10 Aralık 2009).
"Türkiye, Bulgaristan. Romanya Cumhurbaşkanları Zirvesi Ortak Bildirisi (Antalya, 16-17 Nisan 1998)" http://turkhaber.bvegm.gov.tr/arsiv/l998/27 nisan/Tl.htm
"Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Tutanağı 20. Dönem 4. Yasama Yılı 4. Birleşim 08/Ekim /1998 Perşembe", http://www.tbmm.gov.tr/develop/ owa/tutanak ss.birlesim baslangic?P4=333&P5=B&web user id=3160540&PA GE 1=11 &P AGE2=29
"Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Tutanağı 20. Dönem 3. Yasama Yılı 67. Birleşim 17/Mart /1998 Salı", http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/ Tutanak B SD.birlesim baslangic?P4=301&P5=B&PAGEl=l&PAGE2=95 (10 Aralık 2009). 1 ;
"Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Tutanağı 20. Dönem 3. Yasama Yılı 64. Birleşim 1 O/Mart /1998 Salı", http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/ Tutnak B SD.birlesim baslangic?P4=298&P5=B&PAGEl=l&PAGE2=100; (10 Aralık 2009).
"Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı İle Kosova Geçici Özerk Yönetim Kurumlarını (Kosova Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı) Temsil Eden Kosova'daki BM Geçici Yönetimi (UNMIK) Arasında Yapılan Kültürel İşbirliği Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun" http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/ k5360.html; (10 Aralık 2009).
"Türkiye Kosova Masasında", Hürriyet, 29 Haziran 1999, http://webarsiv.hurri yet, com.tr/1999/06/29/127399.asp
"Türkiye'nin Kosova Sorununun Barışçı Çözümüne Yönelik Çabalarına İlişkin Açıklama", Dışişleri Güncesi, 28 Ocak 1999, http://web.archive.org/web/ 20040519104240/http://www.mfa.gov.tr/Turkce/gruph/hk/99/01 .html#34: (08 Kasım 2007).
"Türkiye de Kosova'yı Resmen Tanıdı", http://hurarsiv.hurrivet.com.tr/goster/ haber.aspx?id=8258200&tarih=2008-02-18: (10 Aralık 2009).
"Türkiye ve Sırbistan, Kosova'ya Rağmen İşbirliğini Canlandırıyor", http://www. haberler.com/turkive-ve-sirbistan-kosova-va-ragmen-isbirligini-haberi/: (10 Aralık 2009).
"United States Committee for Refugees (2000). Worldwide Refugee Information Country Report: Turkey 2000", http//www.refugees.org/countrvreports. aspx?VIEWSTATE=dDwxMTA 1 OTA4MTYwOztsPENvdW5QcnlERDpHbOJ 1 d HRvbis%2BPrImhOQqDI29eBMz8b04PTi8xiW2&cid=433&subm=19&ssm=29 &map=& ctlO%3ASearchInput=+KEYWORD+SEARCH&CountrvDD%3ALoca ıjonList= ; (10 Aralık 2009).
"Yardım Bombardımanı", Radikal, 8 Nisan 1999, http://www.radikal.com,tr/ J999/04/ 08/dis/04var.html: (10 Aralık 2009).
"Yugoslavya (Kosova) Türk Edebiyatı - Dipnotlar", http://ekitap.kulturturizm. aov.tr/dosvagoster.aspx?DIL=l &BELGEANAH=109871 &DOSYAISIM=dipnotl ar.pdf
Ayın Tarihi, Temmuz 1999, http://www.bvegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ AvinTarihi/1999/Temmuz 1999.htm; (10 Aralık 2009).
Ayın Tarihi, 25 Mart 1999, http://www.bvegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/Avin Tarihi/1999/mart 1999.htm: (10 Aral'ık 2009).
http://www.kosovahaber.com/
http://www.kosovamamusa.com/kategori.asp?kategori=2
http://www.prizrenliler.org
http://www.tika.gov.tr/TRyicerik.ASP?ID=144
http://www.unmikonline.org/
http://www.unmikonline.org/civpol/factsfigs.htm