Batılı Edebiyat Teorilerinin İzinde Arap Edebiyatına Yöntembilimsel Bir Yaklaşım

Metodoloji veya usûl ile karşılayabileceğimiz yöntembilim kavramı bilimsel araştırmaların hareket noktasını oluşturan, bir yönden onların ortaya çıkmasını sağlayan en önemli alandır. Hem Doğu hem Batıya ait eserlerde kadim zamanlardan bu yana tartışma konusu olagelmiş yöntembilim kavramının, İslam dünyası olarak teoride ve pratikte karmaşa yaşadığımız bir çağda irdelenmeye çok daha fazla ihtiyaç duyulduğu muhakkaktır. Mevzu bahis karmaşayı ortaya çıkaran etken kuşkusuz Batının önü alınamaz yükselişi ve bu ilerlemenin Batı dışı toplumlarda bilim/ilim dünyasına yansımasıdır. Sonuç itibarıyla edebiyat eleştirisi kuramlarının ve kavramlarının çok büyük bir kısmı da kıta Avrupası ve Amerika Birleşik Devletlerinde ortaya çıkmış ve yine bu coğrafyalarda gelişmeye devam etmektedir. Batı dışı dünyada yazılan edebî eserlerin Batı menşe’li edebiyat inceleme yöntemleri ve kavramları ile ele alınması da üzerinde dikkatle durulması gereken bir meseledir. Dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da çağdaş dönem eser incelemelerinde karşılaşılan söz konusu yöntemsel sorunun sadece Türkiye ve Arap akademi/edebiyat dünyası ile sınırlı kalmayıp Batı dışı uygarlıklarının tamamında ortak bir problem olarak zuhur etmesidir. Bu araştırmada 19. ve 20. yüzyıllarını kapsayan Arap Edebiyatı ile ilgili hazırlanan bilimsel çalışmalar öncelikle bir taramaya tabi tutulup metot ve edebî ıstılah yönünden incelenmiş; sonrasında ise söz konusu çalışmalarda kullanılan edebiyat terimleri, esas alınan edebiyat eleştiri metotları ve bu metotları ortaya çıkaran tarihsel arka plan verilmeye çalışılmıştır. Arap Edebiyatı denilince sıkça karşılaşılan; klasisizm - neo-klasisizm, romantizm, realizm, Marksist Edebiyat Kuramı - Toplumcu Gerçekçilik, Ulusal Edebiyat gibi kavramlar ele alınacaktır. Arap Edebiyatının edebî türlerini incelerken Batı menşe’li bu kavramlara tabi olmanın zorunluluğu, mantığı veya mâkuliyeti araştırmanın sonunda tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Yöntembilim, Edebiyat Kuramları, Eleştiri, Arap Edebiyatı.

A Methodological Approach to Arabic Literature in the Following of Western Literature Theories

The concept of methodology, which we can meet with usûl or process, is the only element that provides the emergence of scientific research in a way that constitutes the starting point. It is certain that the concept of methodology, which has been the subject of discussion in both eastern and western works since ancient times, needs much more to be exam-ined in an age where we are confused in theory and practice as the Is-lamic world. The factor that reveals the subject of confusion is un-doubtedly the inevitable rise of the West and the reflection of this pro-gress on the world of social sciences / science in non-western societies. One other thing that should be the work of the modern era in the study of methodological problems encountered only said Turkey and the Ar-ab academia / non-Western literature is not in the world to emerge as a common problem in all of civilization. Academic books which are re-lated to the modern era in Arab Literature in Turkey this research, the-ses and studies in the article type of course is held primarily a screen-ing method and examined in terms of literary terminological; Then, the literary terms used in these studies, the methods of literary criticism based on, and the historical background that reveals these methods are tried to be given. Concepts such as Realism, Psychoanalytic Literature, Marxist Literary Theory - Socialist Realism, Romanticism, Nationalism and National Literature used in academic studies prepared in the field of Arabic Lit-erature will be discussed.

Keywords:

Methodology, Literary Theories, Criticism, Arabic Literature,

PDF

___

Alkan, Erdoğan. Gerçekçilik. İstanbul: Varlık Yayınları, 2006.
Araz, Mehmet Ali Kılay. “Modern Arap Edebiyatında Öne Çıkan Bazı Eleştirmenler”. Eskiyeni Dergisi 26, (Bahar 2013): 181-192.
Arslan, Emîr Şekîb. en-Nahdatu’l-Arabiyye fi’l-Asrı’l-Hâdır. Lübnan: ed-Dâru’l-Takaddum, 2008.
Bedr, ‘Abdulmuhsin Tâhâ. Tatavvuru’r-Rivâyeti’l-Arabiyyeti’l-Hadîs fî Mısr. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 1983.
Bergen, Lütfi. Marx ve Weber’de Doğu Toplumları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2020.
Boynukara, Hasan. Modern Eleştiri Terimleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1997.
Brugman, J., an Introduction to the History of Modern Arabic Literature in Egypt. Leiden: E. J. Brill, 1984.
Cachia, Pierre. “Tercüme ve Adaptasyon Dönemi - (1850-1914)”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi trc. Hasan Taşdelen 13, sy. 1 (2004): 195-212.
Çetişli, İsmail. Batı Edebiyatında Edebi Akımlar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2013.
Demirayak, Kenan. “Osmanlı Dönemi Arap Edebiyatı Üzerine Değerlendirmeler”. Şarkiyat Mecmuası 26, sy.1 (Nisan 2015): 31-62.
Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi - Osmanlı Dönemi. Kayseri: Fenomen Yayınları, 2015.
Er, Rahmi. Modern Mısır Romanı. Ankara: Star, 1997.
Er, Rahmi. “Taha Huseyn ve Üç Romanı”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 1984.
Fedai, Celal. Türkiye’nin Kaderi. Ankara: Pruva Yayınları, 2019.
Halman, Talat Sait. “Soruşturma”. Hece Edebiyat Dergisi 77-78-79 (Yaz 2003): 781.
Jusdanis, Gregory. Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür: Milli Edebiyatın İcat Edilişi. trc. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları, 1998.
Karataş, Turan. Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Sütun Yayınları, 2011.
Kirsch, Adam. Küresel Roman: 21. Yüzyılda Dünyayı Yazmak. trc. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları, 2019.
Komisyon, Türkçe Sözlük. Ankara: T.D.K. Yayınları, 1988.
McNeill H., William. Dünya Tarihi. trc. Alâeddin Şenel. Ankara: İmge Kitabevi, 2002.
Karaca, Alaattin. “Türk Romanının Kendine Özgü Özellikleri”. içinde 40 Soruda Türk Romanı, ed. Mehmet Narlı, 119-121. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2018.
Oktay, Ahmet. Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları. İstanbul: İthaki Yayınları, 2008.
Öğün, Süleyman Seyfi Her Kafadan Programı, Ülke Tv, erişim 1 Ağustos 2020, https://youtu.be/fzTDq6Cp_iQ?t=188
Parks, Tim. Ben Buradan Okuyorum - Kitapların Değişen Dünyası. trc. Roza Hakmen. İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
Tuzcu, Kemal. “Mısırlı Neo-Klasik Şairler”. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 5 (Bahar 2002): 107-126.
Türkbağ, Ahmet Ulvi. “Descartes’ın Üç Rüyası”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 55 sy. 4 (1997): 25-43.
Ulaş, Sarp Erk. Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2002.
Wellek, Rene. “Edebiyat Tarihinde Romantizm Kavramı”. Din Bilimleri Akademik Dergisi 2 (2002): 273-320.
Yalar, Mehmet Emin. Hazırlayıcı Faktörleri Işığında Modern Arap Edebiyatına Giriş. Bursa: Emin Yayınları, 2009.
Yetik, Hayri K. “Ortadoğu’da Romantik Devrim Ancak Edebiyatla Mümkündür”, Yeni Şafak Kitap Eki, erişim 8 Eylül 2020, https://www.yenisafak.com/hayat/ortadoguda-romantik-devrim-ancak-edebiyatla-mumkundur-2308814
Żayf, Şevḳî. el-Edebu’l-’Arabiyyu’l-Mu’âsır fî Mısr. Kahire: Dâru’l-Me’ârif, 2010.