Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesindeki Mesnevi'nin Tezhip İncelemesi

Ülkemizde zengin süslemeli yazma eserlerin sayısı bir hayli fazla olmasına rağmen üzerinde kapsamlı bir şekilde araştırma ve inceleme yapılmış eser sayısı azımsanacak ölçüdedir. Türk İslam sanatlarının en önemlilerinden olan tezhip sanatının temelleri IX. yüzyıllarda Uygurlara kadar dayansa da yazmalardaki motif ve süslemelerin kronolojisi tam anlamıyla çıkarılabilmiş değildir. Tüm bu zaman zarfındaki tezhip sanatındaki gelişim, değişim ve yeniliklere paralel olarak bir yazma eserin hangi üslupla ve ne zaman tezhiplendiği sorunsalı ortaya çıkmıştır. Ülkemizdeki kütüphanelerde binlerce yazma eser bulunmasına rağmen temel kaynaklarda atıfta bulunulan belli başlı birkaç eser dışında çok sayıdaki yazma eserlerin tezhiplerinin pek çoğu incelenmemiştir. Mesnevinin incelemesine geçmeden önce çalışmamızda, tezhip hakkında genel bir bilgi verilmiştir. Ardından, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi koleksiyonunda bulunan yazmalardan Türk tezhip sanatı açısından öncelikle incelenmeye değer görülen süslemelerdeki eksiklik göz önüne alınarak Üniversite A koleksiyonundaki A263/I envanter numaralı Mesnevi'deki tezhiplerin şekil, süsleme ve kompozisyon metodu incelenerek dönemindeki tezhip özellikleri genel hatları ile ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tezhib, hat, Osmanlı, müzehhib

eview of Ornamentation of Mesnevi at the Library of Ankara Universıiy, Faculty of Language and History Geography

Although our country has many ornamental manuscripts, there are not many studies on them. Even though the origin of ornamentation art, one of the most important Turkish and Islamic arts, has its origins in Uighurs, the ornamentations and patterns on manuscripts couldn’t be chronologically specified entirely. In parallel with the progress, evolution and change in ornamentation art within this period, problems have occured while identifying their artistic qualities. There are hundreds of manuscripts at the libraries in Turkey, but many haven’t been researched except some major works cited in primary sources. In this study, information about ornamentation is given before reviewing Mesnevi. After that the ornamentation, design and composition method of Mesnevi with the inventory number A263/I of collection A at the library of Ankara University, Faculty of Language and History-Geography reviewed in general terms as it is considered to worth reviewing primarily by taking into consideration the deficiency of ornamentation reviews in Turkish ornamentation art.

Keywords:

Ornamentation illuminator, architecture, calligraphy, Ottoman,

PDF

___

Aksoy, Ş. (1977). Kitap Süslemelerinde Türk Barok-Rokoko Üslubu. Kültür Sanat, 6, 126-136.
Arseven, C. E. (1952). “Tezhip Maddesi”. Sanat Ansiklopedisi. (IV: 1982). İstanbul.
Aslanapa, O. (1993). Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Aslanapa, O. (1970). Türk ve İslam Sanatı III. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
Aslanapa, O. (1977). Yüzyıllar Boyunca Türk Sanatı. İstanbul: MEB Yayınları.
Birol, İ. A. (1997). “Koltuk Tezhibi”. TDV İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul.
Çağman, F. (1997). “Baba Nakkaş”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul.
Demiriz, Y. (1996). On dokuzuncu Yüzyılda Osmanlı Başkentinde Kitap Süsleme Sanatı. 19. Yüzyıl İstanbul’unda Sanat Ortamı Habitat II’ye Hazırlık Sempozyumu, 116-117.
Derin, İ. (2017). Tarihimizde Mushafların Bezemesi. Diyanet İlmi Dergi Kur’an Özel Sayısı.
Derman, F. Ç. (2013). Osmanlı İstanbul’unda Bezeme Sanatı. Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu-I, 497.
Derman, F. Ç. ve Ayhan, İ. B. (1992). Türk Tezyini Sanatlarında Motifler. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Duran, G. (1997). “Kara Memi”. DİB İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul.
Duran, G. (1997). “Tezhip”. TDV İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul.
Karataş, C. (2004). Türk Tezhip Sanatında Levha Tezyinatı. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Kazan, H. (2010). XVI. Asırda Sarayın Sanatı Himayesi. İstanbul: İsar Vakfı Yayınları.
Keskiner, C. (2000). Türk Süsleme Sanatında Stilize Çiçekler. Ankara: TTK Basımevi.
Koç, T. (2015). İslam Estetiği. Ankara: İSAM Yayınları.
Mahir, B. (1988). Kanuni Döneminde Yaratılmış Yaygın Bezeme Üslubu: Saz Yolu. Türkiyemiz, 54, 28-37.
Tanındı, Z. (1993). Başlangıcından Bugüne Türk Sanatı. Önder, M. (Haz.). Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
Taşkale, F. (1990). Tezhip Sanatı ve Tezhip Sanatçısı Rikkat Kunt, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Tekin, B. B. (2008). Batılılaşma Süreci Osmanlı Tezhip Sanatı. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Uzunçarşılı, İ. H. (1964). Osmanlı Tarihi. 2. Cilt. Ankara: TTK.
Ünver, S. (1951). Müzehhip Karamemi. İstanbul: İÜ Yayınları.
Yağmurlu, H. (1973). Tezhip Sanatı Hakkında Genel Açıklamalar ve Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde İmzalı Eserleri Bulunan Tezhip Ustaları. Türk Etnografya Dergisi, 8, 79-117.
YIılmaz, E. ve Şimşek, R. (2019). Tezhib ve Tezhibde Kullanılan Motif ve Teknikler. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 184-205.
Yücel, E. (2000). İslam Öncesi Türk Sanatı. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.