OSMANLI-AVUSTURYA SAVAŞLARININ İSTANBUL PARA VAKIFLARINA ETKİLERİ (1693-1697)

Vakıflar, Osmanlı Devleti’nin iktisadi ve içtimai hayatında etkin rol oynamıştır. Vakıfların özellikle iktisadi yapıdaki etkileri bir finansman kurumu olan para vakıflarının yaygınlaşmasıyla artmıştır. Toplumun muhtelif kesimlerinin kredi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulan para vakıfları, iktisadi yönleriyle öne çıkan kurumlar olmuşlardır. Bu çalışmada; İstanbul Şer’iyye sicillerine kayıtlı para vakıflarının muhasebe kayıtları incelenmiş olup, Osmanlı-Avusturya savaşlarının son dönemlerinde,1693-1697 yılları arasında İstanbul’da faaliyette bulunan vakıfların gerçekleştirdikleri kredi işlemleri ve içtimai hizmetleri hakkında bilgiler verilmiştir. Bununla birlikte savaş döneminde ve öncesinde İstanbul’da faaliyetlerini sürdüren vakıfların muhasebe kayıtlarındaki veriler karşılaştırılmıştır. Elde edilen veriler, dönemin sosyoekonomik yapısı da göz önünde bulundurularak, tespit ve değerlendirmelere tabi tutulmuştur. Bu çerçevede; Osmanlı-Avusturya savaşlarının para vakıflarının mali durumları, iktisadi faaliyetleri ve içtimai hizmetleri üzerinde ciddi bir etkisinin olmadığı; vakıfların faaliyetlerini aksatmadan sürdürdükleri tespit edilmiştir. Bu durum, Osmanlı ekonomik yapısında para vakıflarının sağlam ve köklü temellere dayandığını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Vakıflar, Para vakıfları, Muhasebe kayıtları, Osmanlı-Avusturya Savaşları

THE EFFECTS OF THE OTTOMAN-AUSTRIAN WARS ON ISTANBUL CASH WAQFS (1693-1697)

Waqfs played an active role in the economic and social life of the Ottoman Empire. The effects of waqfs, especially in the economic structure, have increased with the spread of cash waqfs, which are a financial institution. Cash waqfs, which were established to meet the credit needs of various segments of the society, have become prominent institutions with their economic aspects. In this study, the accounting records of the cash waqfs registered in the Istanbul Shari records were examined, and information was given about the credit transactions and social services of the waqfs that continued their activities in Istanbul between 1693 and 1697, in the last periods of the Ottoman-Austrian wars. In addition, have been compared. the data in the accounting records of the waqfs that continued their activities during and before the war in Istanbul. The obtained data were subjected to determinations and evaluations, taking into account the socioeconomic structure of the period. In this context; The Ottoman-Austrian wars did not have a serious effect on the financial situation, economic activities and social services of the cash waqfs, It has been determined that waqfs continue their activities without interruption. This situation reveals that cash waqfs were based on solid and well-established foundations in the Ottoman economic structure.

Keywords:

Waqfs, Cash wagfs, Accounting records,

PDF

___

İstanbul Müftülüğü Şer’iye Sicilleri Arşivi (İMŞSA) Evkaf Muhasebeciliği Mahkemesi 26/1 Numaralı Vakıf Muhasebe Defteri; 3-a,4-a,9-a,13-b,14-a,14-b,16a-2,19-a,21-a,21b-1,21b-2,22a-1,22a-2,24-b,25-b,29-b,36-b,36b-2,40-a,41-b,42-a,45-b,46-a,46-b,47a-1,48-b,49-b,50-a,52a-1,53-b,54a-1,54b-1,55a-1,56a-2,56b-1,57b-1,58-a,60-a,65-a,66a-1,66b-1,67b,69a-1,69-b,70-a,71-b,73-a,74-a,76-b,77a-1,79b-2,80a-2,81-a,133-a,133-b,136-b.
İstanbul Müftülüğü Şer’iye Sicilleri Arşivi (İMŞSA) Evkaf Muhasebeciliği Mahkemesi 26/20 Numaralı Vakıf Muhasebe Defteri.
Aybakan, B., (2020). Muamele. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi,cilt.30, 17.
Bayartan, M., (2000). Osmanlı Şehirlerinde Vakıflar ve Vakıf Sisteminin Şehre Kattığı Değerler. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, cilt.10,sa.1,160-161.
Bilgin, A., (2005). Osmanlı-Avusturya Savaşları Sırasında İstanbul Piyasası (1693-1697). Türklük Araştırmaları Dergisi,sa., 112-114.
Bulut, M., & Korkut, C., (2016). Finansal İstikrar ve Para Vakıfları Etkisi: Rumeli Para Vakıfları Örnekleri. İslam Ekonomisi ve Finans Dergisi, cilt.2,sa.1, 2.
Bulut, M., & Korkut, C., (2017). XV. Ve XIX. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Para Vakıfları ve Modern Finans Kurumlarının Karşılaştırılması. Adam Akademi, cilt.7,sa.2,169.
Çelik, B., (2018). Osmanlı Seferleri'nde Orducu Esnafı'nın Fonksiyonları. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt.3,sa.1,136-147.
Dumlu, E., (2015). XVI. Yüzyılda Osmanlı Uleması Arasında Para Vakıfları Etrafında Cereyan Eden Tartışmalar (Ebussuûd,İbn Kemal- Çivizâde, Birgivî). İlahiyat Tetkikleri Dergisi, cilt.0,sa.44, 304.
Günay, H. M., (2012). Vakıf. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt.42, 475-479.
Halaçoğlu, Y., (1984). Osmanlılarda Vakıf Müessesesi. Vakıf Haftası Dergisi, cilt.1, 98.
Karamızrak, B., & Karaca, C., (2018). Savaşların Ekonomi Üzerindeki Etkileri. I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Kongresi, 162.
Kayahan, C., & Görkaç, İ., (2009). Osmanlı Dönemi Bölgesel Kalkınmanın Finasman Aracı olarak Para Vakıflarının Kullanımı. Muhasebe ve Finansman Dergisi, sa.44, 214.
Koyunoğlu, H. Hüseyin., (2002). Sosyal Politika Açısından Vakıflar: XVII Yüzyıl İstanbul Örneği. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi. İstanbul, s. 312-313
Kurt, İ., (2015). Para Vakıfları Nazariyat ve Tatbikat. İstanbul: Ensar Neşriyat.
Mantran, R., (1990). 17. Yüzyıl Yarısında İstanbul Kurumsal,İktisadi, Toplumsal Tarih Denemesi (cilt 1). (M. A. Kılıçbay, & E. Özcan, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Özcan, T., (2003). Osmanlı Para Vakıfları:Kanuni Dönem Üsküdar Örneği. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Pamuk, Ş., (2000). Osmanlı İmparatorluğu'nda Paranın Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Sahillioğlu, H., (1978). Osmanlı Para Tarihinde Dünya Para ve Maden Hareketlerinin Yeri (1300-1750). ODTÜ Gelişme Dergisi (Özel Sayı), 19.
Tabakoğlu, A., (2009). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
Türkoğlu, İ., (2013). Osmanlı Devleti'nde Para Vakıflarının Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkileri. Süleyman Demirel İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, cilt.18,sa.2, 188-189.
Ünal, M. A., (1998). Osmanlı Müesseseleri Tarihi. Isparta: Kardelen Kitapevi.
Yasin Akyıldız, & Abay, A. R., (2017). Vakıf Müessesesinin Gelişimi ve Mahiyeti Tarihsel Bir Değerlendirme. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, cilt.17,sa.15, 143-144.
Yediyıldız, B. (2012). Vakıf. Türkiye Dİyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt.42,479.