Eyyubiler Dönemi Siyasetnamelerinden Nasîhatü’l-Meliki’l-Eşref : Çeviri ve Değerlendirme

Ortaçağ İslam Dünyasında yöneten ve yönetilenler arasındaki bağı âlimler sağlamaktaydı. Sultan ve emirin halka adaletle muamele etmesini, Kuran-ı Kerim ve Sünnet-i Şerife göre yaşamasını ve toplumsal hayatı düzenlemesine yardımcı olurdu. Zaman içerisinde yöneticilerde görülen kusurların ortaya konulmasına yönelik çözüm önerileri sunan âlimler, eserler kaleme almaya başlamış ve bu eserlere siyasetname ve nasihatname denilmeye başlanmıştır. Bu eserlerden bazıları gayet hacimli olup sultana arz edilmekteydiler. Bazısı ise risale şeklinde ve daha kısa yazılarak toplumun huzurunu bozan veya toplumda çok acil çözülmesi gereken unsurları ihtiva etmekteydi. Selçukluların XI. Yüzyıldan itibaren İslam Dünyasına geniş bir hâkimiyet sahası oluşturmaları üzerine siyasetname telifi artmıştı. XIII. Yüzyıl hadis âlimlerinden Ziyâeddin el-Makdîsî’nin yaşadığı Eyyubiler Dönemine kadar bu eser yazım türü yaygınlık kazanmıştır. El-Makdisî, Dimaşk Eyyubî meliki el-Melikü’l-Eşref Musâ’nın düşkün bir hayat sürmesi üzerine özellikle toplumda bozulmalar meydana gelmesi ve devlet yönetiminde zaafa düşülmesi gibi sebeplerle bir nasihatname yazmış ve halkın üzerindeki olumsuz etkileri azaltmayı gaye edinmiştir. Nasihatname sultanın konumuna uygun, yumuşak bir dille ve nazik bir üslupla kaleme alınmış olup eserde ayet ve sahih hadislere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sultan, Âlim, nasihatname, risale, el-Melikü’l-Eşref, Ziyaeddin el-Makdisî

An Eyyubid Period Treaty Nasîhatü’l-Meliki’l-Eşref: Translation And Assessement

In Medieval Islamic World, scholars provided to linkage between rulers and people. They help Sultans and the other managers threat the people with justice and organize the social life according to the Quran and Sunnah Sharif. Scholars who offer solutions to reveal the defect seen in rulers over time,began to write works, and these works began to be called Political Treatises. Some of these works were very voluminous and offered to the Sultan. Some of the shorter works contained that disorted the peace of society or had to be solved very urgently in the society. However the Seljuks formed a wide area of domination of the Islamic world from the 11th century onwards, writing this kind of work was rised. El-Makdisi who was 13th century İslamic scholar, lived period of Eyyubi. Political treatises was getting popular until his time. Dimashk Eyyubi's ruler was el-Melikü’l-Eshref Musa. Because of his unsuccessful policies, there have been disruptions in society and weakness in state administration. For these reasons el-Makdisi wrote a political trestise and aimed to reduce the negative effects on the public. This work penned in a gentle style and gentle language appropriate to the sultan's position. It also had part of Quran and the prophet Muhammad's saying

Keywords:

Sultan, Scholar, Political Treatise, El-Melikü'l-Eshref, Ziyaeddin el-Makdisi,

PDF

___

Abdimenaf, Ebü'l-Hasan, Ebu Turab Ali b. Ebi Talib, Nehcü'l-belaga: Hazreti Ali'nin hutbeleri, vasiyyetleri, trc. Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul: Der Yayınları, 1990. Acurri, Ebû Bekr Muhammed b. Hüseyin b. Abdullah el-Bağdadi, el-Erbaine hadisen, thk. Ebû Meryem Mecdî Fethi İbrâhim, B.y.: Tanta, Darü's-Sahabe li't-Türas, 1990.
Adalıoğlu, Hasan Hüseyin “Siyasetname”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 27/ 306,308. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
Adalıoğlu, Hasan Hüseyin “Siyasetnamelerin Klasik Kaynakları”, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, V (2004), 2.
Albanî, M. N. “Nasîhatü’l-Meliki’l-Eşref” Mecelletü’l-ḥikme, 3 (1415/1994), 215-247.
Atmaca, Veli, “Hadîsleri Bakımından Siyasetnâmeler (I) (Siyâset ve Siyâsetnameler Hakkında Genel Bilgiler”, Fırat Üniversitesi İlahiyat fakültesi dergisi, [Prof. Şaban Kuzgun armağan], (2000), 55.
Atmaca, Veli, “Hadisleri Bakımından Siyâsetnâmeler” Fırat Üniversitesi, İlahiyat fakültesi Dergisi, (2003) 8/45.
Barca, İbrahim, “Klasik İslâm Siyaseti Kurumu ve Literatürüne Genel Bir Bakış”, Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/1, (2015), 33-65 .
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
Cerrâh, Vekî‘, Kitâbü’z-Zühd, thk. Abdurrahman Abdülcebbâr el-Ferîvâî, B.y.: Medine Mektebetü'd-Dâr, 1984.
Çağrıcı, Mustafa, “Nasihat” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 32/409, Ankara: TDV Yayınları, 2006.
Çolak, Orhan M. “İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan Siyasetnâmeler Bibliyografyası,” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi [Türk Siyaset Tarihi (Tanzimat’a Kadar) Sayısı], 1/2. (2003), 339-378.
Çolak, Orhan M., “ İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan Siyasetnâmeler Bibliyografyası”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi [Türk Siyaset Tarihi (Tanzimat’a Kadar) Sayısı], 1/2. İstanbul, (2003), 367.
Dârekutni, Ebü'l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed Sünenü'd-Dârekutni, thk. Şuayb el-Arnaut, Hasan Abdülmün’im Şelebi, Heysem Abdülgafur, B.y.: Beyrut Müessesetü’r-Risale, 2004/1424.
Efendioğlu, Mehmet “Ziyâeddin el-Makdîsî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 44/491-495. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
Er Rahmi, “Risale”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 35/112-113. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
Es-San'ani, Ebu Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm Abdürrezzâk el-Musannef, thk. Eymen Nasreddin Ezheri, B.y.: Beyrut, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2010.
Görmez, Mehmet “Din Nasihattir”, Diyanet, , 182/ 27, (Ankara) 2006.
İbn Aşur, Muhammed Tahir b. Muhammed b. Muhammed et-Tunusi, et-Taḥrîr ve’t-tenvîr, Tunus : ed-Dârü't-Tunisiyye, 12 cilt, 1. Basım 1984.
İbn Balaban, Ebü'l-Hasan Alaeddin Ali b. Balaban b. Abdullah el-İhsan fî takribi Sahihi İbn Hibban, thk. Şuayb el-Arnaut, B.y.: Beyrut, Müessesetü'r-Risâle, 1991/1412.
İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrâhim el-Kitâbü'l-musannef fi'l-ehâdîs ve'l-asar, zabatahu ve sahhahahu Muhammed Abdüsselam Şahin, B.y.: Beyrut, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995/1416.
İbn Hallikân, Ebü'l-Abbas Şemseddin Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtü’l-A’yân, thk. İhsan Abbas, 8 cilt, Beyrut : Dâru Sadır,1971.
İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban b. Ahmed et-Temîmî Sahihu İbn Hibban, thk. Şuayb el-Arnaut, Hüseyin Esed, B.y. Müessesetü'r-Risâle, 1984/1404.
İbn Mace, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei el-Kazvini, Sünenu İbn Mace, thk. Halil Me'mun Şiha, b.y.: Dârü'l-Ma'rife, 1996/1416.
İmam Nesai, es-Sünenü’l kübra, thk. Hasan Abdulmun’im Şelebi, B.y.: İstanbul : Ocak Yayıncılık, 2011.
İsbahani, Ubeydullah b. Ebi Ali el-Hasan b. Ahmed Ebu Nuaym el-Haddad, Câmiü’s-sahihayn bi-hazfi’l-meâd ve’t-turuk, tahkik ve dirase, Nureddin Talib, B.y.: Dımaşk, Beyrut, Darü’n-Nevadir, 2010/1431.
İsfahani, Ragıb, Müfredatu elfazi'l-Kur'ân, thk. Safvan Adnan Davudi, Dımaşk: Dârü’l-Kalem Dârü’ş-Şamiyye, 2002/1423.
İskender Pala “Nasihatname”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi,32/410. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
Kandemir, M. Yaşar, “Muaz b. Cebel” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 30/338 495. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
Kaya, Önder, Eyyûbî Devleti Meliklerinden el-Eşref Muzaffereddin Musa Döneminin Siyasi Tarihi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2000.
Kirmânî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Yûsuf. el-Kevâkibü’d-derârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 2. Baskı. 25 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâü’t-türâsi’l-Arabî, 1401/1981.
Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş & Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
Kuşeyrî, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Câmiu’s-sahîh, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, b.y.: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, 1974.
Kuşeyrî, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Câmiu’s-sahîh, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, b.y.: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, 1974.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Ali b. Şuayb, es-Sünenü’l-kübrâ, thk., Şuayb el-Arnaûd, b.y.: Müessesetü’r-risâle, 2001.
Nevevi, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî, Kitâbü’l-ezkar el-müntehab min kelami seyyidi’l-ebrar, thk. Abdülkādir el-Arnaût, B.y.: Dımaşk. 1391/1971.
Nisaburi, Ebû Abdullah İbnü'l-Beyyi’ Muhammed Hakim el-Müstedrek ale’s-Sahihayn, thk. Hamdi Demirdaş Muhammed, B.y.: Mekke, Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 2000/1420.
Sicistanî, Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş`as Sünen, thk., Şuayb el-Arnaûd-Muhammed Kâmil Karabelli, b.y.: Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye, 2009.
Suyûti, Ebü'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr ed-Dürrü'l-mensur fi't-tefsir bi'l-me'sur, tahkik Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, By.: Daru Alemi’l-Kütüb, 2015/1436.
Şeybânî Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel, Müsned, thk., Şuayb el-Arnaûd-Adil Mürşid vd. b.y.: Müessesetü’r-risâle, 2011.
Taberi, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid, Câmiü'l-beyân fî tefsiri'l-Kur'ân, 4 cilt, Beyrut : Dârü'l-Ma'rife, 1986.
Tirmizî, Ebû İshak Muhmmed b. Îsâ b. Serve el-Câmiu’u’s-Sahîh, thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, b.y.: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, Beyrût,1988.
Tomar, Cengiz “el-Melikü’l-Muazzam”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29/71-73. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
Yalçın M. Fatih, Suat Kaymak, “Ebü’l-Hasan ‘Ali el-Herevî ve et-Tezkiretü’l-Hereviyye fi’l-Hilyeli’l-Harbiyye İsimli Eseri” , Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Eskişehir 5, (2016), 39.