Celalettin UZUN, Yaşar UĞURLU

7311

Kiğı Piltan (Pilten) Bey Camisi

Bugün Bingöl ilinin Kiğı ilçesinde bulunan camisi Akkoyunlu döneminde Pilten Bey tarafından inşa ettirilmiştir. Adını banisinden alan yapı Balaban Camisi olarak da bilinmektedir. Osmanlı döneminde şehir halkınahizmet veren cami, kaza merkezinde bulunan en büyük ibadethane olma özelliğini taşımaktadır. Bu sebepten adı arşiv belgelerinde Câmi-i Kebîr olarak zikredilmektedir.Bu çalışmada bu kadim yapının Osmanlı dönemindeki işleyişi hakkında bilgi verilmiştir. Bu çerçevedemimari özelliklerine değinilmiş ve doğal afetler sebebiyle tarihi süreç içerinde geçirdiği onarımlardanbahsedilmiştir. Ayrıca çalışmada camideki görevliler ve bunların aldıkları ücretler ile cami vakfına tahsisedilen gelirler hakkında bilgi verilmiştir. Böylece Osmanlı döneminde Piltan Bey Camisi ve vakfının tarihselsüreci her yönüyle incelenmiş ve müessesenin sosyal hayattaki rolü üzerinde durulmuştur.Bugün varlığını sürdürerek bölgedeki halka hizmet veren ibadethane 2017 yılında aslına uygun bir şekilde restore edilmek istenmiştir. Fakat yapılan bu yenileme çalışmasının caminin tarihi dokusuna uygunolmadığı görülmektedir.

Kigı Piltan (Pilten) Bey Mosque

The mosque that is located in the Kigi County of Bingol today was built by Pilten Bey in the Akkoyunlu Period. The building, which is called with the name of its builder, is also known as Balaban Mosque. The mosque, which served the people of the city during the Ottoman Period, is the biggest sanctuary located in the centre of the county. For this reason, its name is mentioned as Câmi-i Kebîr, i.e. the Grand Mosque in archives. In the present study, information is provided about the functioning of this ancient building during the Ottoman Period. In this context, the repairs it has had throughout history due to natural disasters and its architectural characteristics are also mentioned. In addition, in the present study, information is also provided about the wages the people who were appointed for duty in this mosque receive, and the income that was allocated for the foundation of it. In this way, the historical process of Piltan Bey Mosque and its foundation in the Ottoman Period was investigated in terms of all aspects, and the role of it in social life was dealt with. The sanctuary, which still maintains its existence and which is still serving the people in the area, was supposed to be restored in 2017 in line with its original building. However, it is seen that this restoration work is not consistent with the original status of the mosque.
PDF

___

  • 1.1.Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA) Hurufat Defterleri (HD): 552, 555, 556, 558, 1091, 1098, 1101, 1103, 1104, 1105, 1113, 1114, 1115, 1116, 1119, 1128, 1139, 1140, 1147, 1216.
  • Vakıf Defterleri ( VGM Defter): 260/20, 262/21.
  • 1.2. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Evkâf Defterleri Mektubi Kalemi (EV. MKT.): 690/356, 755/290, 1847/157, 1850/238.
  • Evkâf Defterleri Muhâsebe Kalemi (EV. MH.): 148/490.
  • Evkâf Defterleri (EV. d.): 18840/18.
  • Şûrâ-yı Devlet Defteri (ŞD. d): 326-37/3.
  • 1.3. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) Yer: 30-10/192-316-10.
  • 1.4. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi Tapu Tahrir Defteri (TD): 126.
  • Baş, Yaşar (2011). “Kiğı Demir Madeni ve Humbarahanesi”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (Volume 6/4), 409-430.
  • Baş, Yaşar (2013). Kiğı Sancakbeyleri, Eşkıyalık ve Sosyal Düzeni Sağlama Çabaları (1514-1852) Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, (202), 55-88
  • Beydilli, Kemal (2000). “İmam”, DİA, (22), 181-186.
  • Butasım, Nebi (2010). Bingöl’deki Mimari Eserler, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • İpşirli, Mehmet (1992). “Câbî”. DİA, (6), 529-530.
  • KARATAŞ, Ali İhsan (20117). “Osmanlı Toplumunda Mevlit Kandili ve Mevlit Vakıfları”. Diyanet Dergisi, (323), 30-33.
  • Koç, Yunus (2004). “ XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Kiğı Sancağı’nda İskan Ve Toplumsal Yapı”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (16), 129-156.
  • Küçükaşcı, Mustafa (2006). “Müezzin”. DİA, (31) 491-496.
  • Önkal, Ahmet.-Bozkurt, Nebi (1993). “Cami”, DİA, (7), 46-56.
  • Özkaya, Yücel (2010). 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu. İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
  • Özmel, İsmail (2002). “Kayyım”. İA, (25), 107-108.
  • Öztürk, Nazif (2006). “Mütevelli”. İA, (32), 217-220.
  • PAKALIN, Mehmet Zeki (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. (2-3), İstanbul.
  • Sağlam, Nevzat (2008). “552 Nolu ve H. 1052/M.1642 Tarihli Maliyeden Müddevver Deftere Göre Kiğı ve Köylerinde İskân ve Nüfus”. II. Bingöl Sempozyumu. 295-346.
  • Soylu, Hasbi (2007).“Tarihte Önemi Azalan Yerleşmelere Bir Örnek Kiğı”. Doğu Coğrafya Dergisi, (12/17), 87-110.
  • Söylemez, Faruk- Tunç, Muhammet Nuri (2017). 18 Yüzyılda Behisni’de Camiler ve Cami Görevlileri” Sosyal Bilimler Dergisi, (7/14), 60-87.
  • Uzun, Celalettin (2017). “ Çemişgezek Süleymaniye Vakfı”. Vakıflar Dergisi, (48), 105-122.
  • ÜNAL, Mehmet Ali (2011). Osmanlı Tarih Sözlüğü. İstanbul.
  • ÜNAL, Mehmet Ali (2015). “XVI. Yüzyılda Mazgird, Pertek ve Sağman Sancakbeyleri Pir Hüseyin Bey Oğulları”. Osmanlı Tarihi Araştırmaları ve Uygulama Merkezi Dergisi, (2), 239-265.
  • Yazıcı, Tahsin.- İpşirli, Mehmet (1995). Ferrâş”. DİA, (12), 408-409.
Vakıflar Dergisi-Cover
  • ISSN: 1011-7474
  • Başlangıç: 2015
  • Yayıncı: Mehmet Kurtoğlu
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Hısn-ı Mansur Mütesellimi Abdi Ağa’nın Hısn-ı Mansur ve Behisni Kazalarındaki Vakıfları

Muhammet Nuri TUNÇ

Kiğı Piltan (Pilten) Bey Camisi

Celalettin UZUN, Yaşar UĞURLU

Amasya Yörgüç Paşa Cami ve Türbesi

Ferruh TORUK, Çiğdem Belgin DİKMEN

Tokat ve Niksar’da Bazı Selçuku ve İlhanlı Yapılarındaki Çini Süslemeler Üzerine Bir Değerlendirme

Ayşe DENKNALBANT ÇOBANOĞLU