XVIII. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Osmanlı-İngiliz İlişkileri

Her ne kadar XVIII. yüzyıl, diplomasi tarihi için oldukça verimli bir saha olsa da bu durum Osmanlı diplomasi tarihi için geçerli olamamıştır. Son yıllarda Osmanlı diplomasi tarihine dair kıymetli çalışmalar yapılmış olmasına rağmen bu alan hâlâ tarihçiler tarafından keşfedilmeyi beklemektedir. Bununla beraber kuruluşundan itibaren Batı diplomasisinin bir parçası olan Osmanlı İmparatorluğu’nu dışarıda bırakarak bir diplomasi tarihi yazmak mümkün değildir. İngiltere gibi uzak bir devletin diplomasisinde bile Osmanlı İmparatorluğu önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmanın amacı Karlofça Antlaşması’nın imzalandığı tarih olan 1699’dan II. George’un tahta çıkış tarihi olan 1727 yılları arasında iki devletin diplomatik ilişkilerini inceleyerek Osmanlı İmparatorluğu’nun İngiliz siyasetinde ne kadar önemli bir yer tuttuğu gerçeğini ispatlamaya çalışmaktadır. Bu çalışma sonucunda görülmüştür ki ele alınan dönemde İngiltere’nin hanedan, ticaret, kıtasal ve küresel hedefleri Osmanlı İmparatorluğu’na karşı politikalarını belirleyen ana unsurlar olmuştur. Bu çalışmada bu hedeflerin neler olduğu anlatılmış ve İngiltere’nin Osmanlı İmparatorluğu’na karşı yürüttüğü politikasını bu hedefler doğurultusunda şekillendirmeye çalıştığı iddiası öne sürülmüştür. Bu şekilde Osmanlı ve Batı diplomasi tarihindeki büyük boşluğun bir nebze olsun giderilmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İngiltere, Osmanlı İmparatorluğu, Ticaret, Fransa, Rusya, I. George.

Anglo-Ottoman Relations during the First Quarter of the 18th Century

Even though 18th century is a fertile field for history of diplomacy, this is not true for Ottoman diplomatic history. Although valuable studies are made on Ottoman diplomacy in recent years, this field still remains to be unearthed by historians. On the other hand it is not possible to write a diplomatic history without the Ottoman Empire which was part of the western diplomacy since its foundation. Even in the diplomacy of England, which is highly remote country, Ottoman Empire had an important place. The main purpose of this study is to prove this fact by analyzing diplomatic relations between these countries from the treaty of Carlowitz (1699) to the ascension of George II (1727). At end of the study, it is seen that England’s dynastic, commercial, continental and global aims determined its policy towards to the Ottoman Empire. In this study these aims are told and it is claimed that these aims framed the policy of England towards to the Ottoman Empire. Thereby it is aimed to make a minor contribution for the fulfillment of this gap.

Keywords:

England, Ottoman Empire, Trade, France, Russia, George I,

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, 6 Numaralı Nâme-i Hümâyûn Kalemi
The National Archives, State Papers, 97/20, 21, 22, 23, 25.
The Despatches of Sir Robert Sutton, Ambassador in Constantinople, (1710-1714), ed. Akdes Nimet Kurat, Londra 1953.
İstanbul’da Fransız Elçiliği, Marki de Bonnac’ın Tarihi Hatırat ve Belgeleri, çev. Ali Şevket Bizer, yay haz. Mustafa Daş, Ankara 2017 s. 174-175.
Afyoncu, Erhan, “Sultan III. Ahmed’in Gözünden Pasarofça Barışı” Harp ve Sulh, 300. Yılında Pasarofça Antlaşması Sempozyumu Bildirileri, yay. haz. Gültekin Yıldız, İstanbul 2019.
Akçay, Eray, İBB Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, Nr. O. 34’te Kayıtlı Fransa’nın İstanbul Elçisi Marquis de Bonnac’ın Osmanlı Bürokrasisi ile Yazışmalarını İhtiva Eden bir Mecmua (1716-1724), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.
Altınay, Ahmed Refik, Felaket Seneleri (1683-1699), yay. haz. Yücel Demirel, Ziver Öktem, İstanbul 2010.
Arık, Tuğrul, 19. Yüzyıl Başlarına Kadar Osmanlı-İngiliz İktisadi İlişkileri, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2015.
Bagger, Hans, “Role of Baltic in Russian Foreign Policy”, Imperial Russian Foreign Policy, ed. Hugh Ragsdale, Cambridge 1994.
Black, Jeremy, Parliament and Foreign Policy in the Eighteenth Century, New York 2004.
Black, Jeremy, From Louis XIV to Napoleon, The Fate of a Great Power, Londra 2001.
Black, Jeremy, Eighteenth Century Europe 1700-1789, New York 1990.
Black, Jeremy, TheContinental Commitment Britain, Hanover and Interventionism 1714-1793, New York 2005.
Black, Jeremy, “Hanoverian Nexus: Walpole and the Electorate”, The Hanoverian Dimension in British History, 1714-1837, ed. Brendan Simms ve Torsten Riotte, New York, 2007.
Bruce, Maurice, “Jacobite Relations with Peter the Great”, The Slavonic and East European Review, (1936).
Borshak, Elie, “Early Relations between England and Ukraine”, TheSlovanic and East European Review, (1931).
Chance, J. F. “George I and Peter the Great after the Peace of Nystat”, The English Historical Review, vol. 26, (1911).
Demir, Rabia, Osmanlı-İngiliz Diplomatik Münasebetleri (1580-1699), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2021.
Demir, Uğur, “1716’da Avusturya’ya Savaş İlanı ve Fransa Elçilik Tercümanı Benjamin Brué Suikastının Perde Arkası”, Prof. Dr. Mustafa Çetin Varlık Armağanı, İstanbul 2014.
Demir, Uğur, 1768 Savaşı Öncesi Osmanlı Diplomasisi, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2012.
Ercan, Hüseyin Onur, Pasarofça Antlaşması (1718) ve Diplomasi, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2019.
Gündüz, Tufan, “Safevîler”, TDVİA, XXXV, İstanbul 2008.
İnan, Göker, Hasan Esîrî’nin Miy’yarü’d-Düvel ve Misbârü’l –Milel İsimli Tarih ve Coğrafya Eseri, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2017.
Külbilge, İlker, 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-İran İlişkileri (1703-1747), Basılmamış, Doktora Tezi, İzmir 2010.
Mertayak, Aydın, Nişli Mehmed Ağa’nın Rusya Sefâreti ve Sefâretnâmesi (1722-1723), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2005.
Michael, Wolgang, Englische Geschichte, im Achtzehnten Jahrhundert, Hamburg ve Leipzig, 1896,
McKay, Derek- Scott, H.M., Büyük Devletlerin Yükselişi 1648-1815, çev. Eşref Bengi Özbilen, İstanbul 2019.
Hatton, Ragnhild, George I, Elector and King, Cambridge 1978.
Heywood, Colin, “’This Great Work’”: Lord Paget and the Process of English Mediating Diplomacy in the Latter Stages of Sacra Lega War, 1697-1698”, The Treaties of Carlowitz (1699), Antecedents, Course and Consequences, ed. Colin Heywood, Ivan Parev, Leyden 2016.
Roberts, Michael, The Age of Liberty, Sweden 1719-1772, Cambridge 2002.
Rodier, Karl, Rodier, Austria’s Eastern Question,1700-1790, New Jersey 1982.
Smith, Hannah, “The Idea of a Protestant Monarchy in Britain 1714-1760”, Past&Present, (2004).
Stoye, John, Viyana Kuşatması, çev. Derin Türkömer, İstanbul 2018.
Soloviev, M. Sergei, History of Russia, Peter the Great 1718-1724 Triumph in the West, Campaign to the Caspian, vol. XXXI, çev. George E. Munro, USA 2017,
Sumner, B. H., Büyük Petro ve Osmanlı İmparatorluğu, çev. Eşref Bengi Özbilen, İstanbul 2016.
Özcan, Abdülkadir, “Ahmed Refik Altınay”, TDVİA, II, İstanbul 1989.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi c. III, Ankara 1973.
Wills, Rebbeca, TheJacobites and Russia, 1715-1750, East Liston 2002.
Wilson, Arthur McCandless, French Foreign Policy During the Administration of Cardinal Fleury 1726-1743, Hanover 1936.
Wood, A. C., “The English Embassy at Constantinople 1660-1762”, The English Historical Review Vol. (1925).
Yeşil, Fatih, “Pasarofça Antlaşması ve Osmanlı Diplomasisindeki Değişim”, Harp ve Sulh, 300. Yılında Pasarofça Antlaşması Sempozyumu Bildirileri, yay. haz. Gültekin Yıldız, İstanbul 2019.
Zinkeisen, J. W., Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, V, çev. Nilüfer Epçeli, ed. Erhan Afyoncu, İstanbul 2002.