XV. ve XVI. Yüzyıllarda Ming-Osmanlı Denizciliği Üzerine Bir İnceleme

XV. yüzyıl Çin denizciliğinin hem zirve yaptığı hem de çöküş yaşadığı dönemdir. Ming Hanedanlığı’nın başlarında Yuan Hanedanlığı ile süregelen deniz savaşları, Ming gemi teknolojisinin gelişmesini sağlamıştır. İmparator Hongwu döneminde yalnızca deniz savaşlarına ve diplomatik seyahatlere izin verilmesi denizcilik faaliyetlerini sekteye uğratsa da XV. yüzyılda İmparator Yongle döneminde denizcilik zirveye ulaşmıştır. Seyahatlerin yasaklanmasıyla birlikte Ming denizciliği XV. yüzyılın sonlarına doğru gerilemeye başlamıştır. 1433 yılında deniz yasağının tekrar yürürlüğe girmesiyle birlikte deniz seyahatleri yasaklanmış, denizcilik faaliyetleri diplomatik ve deniz savaşları ile sınırlı kalmıştır. Dolayısıyla da Ming denizciliği bir daha asla eski konumuna gelememiştir. Osmanlı’da denizcilik ise XV. yüzyılın başlarında canlanmaya başlamıştır. Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmed, İstanbul’un fethi için bir donanma hazırlanmasını emretmiştir. Derya Beyi Baltaoğlu Süleyman Bey’in kumandasındaki 350-400 gemiden oluşan fetih donanmasında kürekçiler dışında 20.000 deniz askeri bulunmaktadır. Fetih sırasında donanma gemilerinden bir kısmının karadan yürütülerek Haliç’e indirilmesi taktiği günümüzde dahi önemli bir yer tutmaktadır. İstanbul’un fethi sonrası Fatih Sultan Mehmed’in deniz faaliyetlerine önem vermesi, Osmanlı’nın denizlerde aktif olmasını sağlamıştır. XV. yüzyılın sonlarına doğru ise Osmanlı’nın denizlerdeki gücü artmıştır. Bu çalışmada, XV. ve XVI. yüzyılda Ming denizciliğinin gelişim, duraklama, gerileme süreçleri ile Osmanlı denizciliğinin gelişim ve duraklama süreçleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ming donanması, Osmanlı donanması, denizcilik, gemi teknolojisi, diplomasi

A Review on Ming-Ottoman Maritime in The 15th-16th Centuries

The 15th century witnessed Chinese maritime both peak and collapse. In the early Ming Dynasty, the ongoing naval wars with the Yuan Dynasty led to the development of Ming ship technology. That only naval warfare and diplomatic voyages were allowed during the reign of Emperor Hongwu hampered maritime activities; however, Ming maritime reached its peak in the 15th century, during the reign of Emperor Yongle. In the 15th century, with the ban of the Zheng He's voyages, Ming shipping began to decline towards the end of the 15th century. With the re-enactment of the sea ban in 1433, sea travels were prohibited, and maritime activities were limited to diplomatic and naval wars. Although maritime warfare continued during the Ming period, Ming maritime never regained its former position. Maritime in the Ottoman Empire began to revive at the beginning of the 15th century. The Ottoman Sultan, Mehmed the Conqueror, ordered the preparation of a navy for the conquest of Istanbul. There are 20,000 naval soldiers, apart from the rowers, in the conquest navy, which consists of 350-400 ships under the command of Sea Master Baltaoğlu Süleyman Bey. During the conquest, the tactic of carrying some of the navy ships from the land to the Golden Horn has an important place even today. After the conquest of Istanbul, Mehmed the Conqueror gave importance to naval activities, which enabled the Ottomans to be active in the seas. Towards the end of the 15th century, the power of the Ottomans in the seas increased. In this study, the development, stagnation and decline processes of Ming and Ottoman maritime in the 15th and 16th centuries will be discussed.

Keywords:

Ming navy, Ottoman navy, shipping, ship technology, diplomacy,

PDF

___

Ayönü, Yusuf, “İzmir’de Türk Hâkimiyetinin Başlaması”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 9/1 (2009), ss. 1-8.
Bostan, İdris, Adriyatik’te Korsanlık Osmanlılar, Uskoklar, Venedikliler (1575-1620), İstanbul 2009.
Bostan, İdris, “İlk Osmanlı Deniz Üssü: Gelibolu Başlangıçtan XVII. Yüzyılın Sonuna Kadar Türk Denizcilik Tarihi”, Başlangıçtan XVII. Yüzyılın Sonuna Kadar Türk Denizcilik Tarihi, Cilt 1, (ed. İdris Bostan ve Salih Özbaran), İstanbul 2009, ss. 73-83.
Bostan, İdris, Osmanlılar ve Deniz Deniz Politikaları Teşkilat ve Gemiler, İstanbul 2010.
Bostan, İdris, Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, İstanbul 2011.
Bostan, İdris, “Kadırga’dan Kalyon’a (XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Gemi Teknolojisi’nin Değişimi”, Osmanlı Araştırmaları, 24/24 (2015), ss. 67-83.
Bostan, İdris, “Osmanlı Bahriyesi’nin Modernleşmesinde Yabancı Uzmanların Rolü (1785-1819)”, Tarih Dergisi, 35 (1994), ss.177-192.
Bostan, İdris; Özbaran, Salih, Başlangıçtan XVII. Yüzyılın Sonuna Kadar Türk Denizcilik Tarihi, 1. Cilt, (Ed. İ. Bostan ve S. Özbaran), İstanbul 2009.
Brummett, Palmira, Osmanlı Denizgücü Keşifler Çağında Osmanlı Denizgücü ve Doğu Akdeniz’de Diplomasi, İstanbul 2009.
Cai, Shishan, Ming Dai Huanguan, Lianjing Chuban She, Taibei, 2011.
Ceylan, Fatma Ecem, “Müslüman Çinli Amiral Zheng He’nın Aile Tarihine Genel Bir Bakış”, Current Research in Social Sciences, 2/2 (2016), ss. 37-45.
Ceylan, Fatma Ecem, Zheng He’nın Yaptığı Seyahatlerin Çin Tarihindeki Yeri ve Önemi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara 2017.
Ceylan, Fatma Ecem, “Çin Tarihine Damgasını Vurmuş İki Türk Denizci Zheng He ve Yighmish”, XVIII. Türk Tarih Kongresi IV. Cilt, Ankara 2021, ss. 289-309.
Church, Sally K. “Zheng He: An Investigation into the Plausibility of 450-Ft Treasure Ships”, Monumenta Serica, 53/1 (2005), p. 1-43.
Çırpan, Mustafa, “Osmanlı Devleti'nde Gemi Tipleri ve Gemi Kazaları İle İlgili Değerlendirmeler”, Gidb Dergi, 19 (2020), ss. 41-58.
Deng, Gang, Chinese Maritime Activities And Socioeconomic Development, C. 2100 BC-1900 AD (No. 188), Westport 1997.
Ding, Zhenghua, “Zhongguo Hanghai Shi Gaiyao”, Zhongguo Keji Shiliao, 4 (1983), p. 14-20.
Fidan, Giray, Çin’den Görünen Osmanlı Çinli Düşünür Kang Youwei’in Türk Seyahatnamesi, İstanbul 2013.
Gao, Yanhong, “Lingqu Xianzhuang yu Lishi Zhengxiang”, Xueshu Luntan, 1 (1986), p. 65-68.
Gelber, Harry G., MÖ 1100’den Günümüze Çin ve Dünya Ejder ve Yabancı Deccaller, İstanbul 2007.
Gençoğlu, Mustafa, “Batı Bilgi ve Teknolojisinin Osmanlı Bahriyesine Aktarımı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 34/58 (2015), ss. 603-628.
Guo, Xiaoyong, Zheng He Xia Xiyang De Yingxiang Ji Qi Zhong Duan Yuanyin- Haiyang Wenhua de Shijiao, Huazhong Shifan Daxue Masters Thesis, Wuhan 2006.
Guo, Zhenduo; Zhang Xiaomei, Yuenan Tongshi, Beijing 2001.
Gül, Mustafa; Balcıoğlu, Mustafa, “Anadolu Selçuklularında Denizcilik Faaliyetleri”, Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 5/1 (1990), p. 61-68.
Gülsoy, Ersin, “XVI-XVII. Yüzyıllarda Akdeniz’de Osmanlı Hâkimiyeti”, Türkler, c. IX, Ankara 2002.
Kong, Yuanzhi; Zheng, Yijun, Dong Nan Ya Kaocha Lun Zheng He, Beijing 2008.
Lee, Jung Young, “Some Reflections on the Authorship of the I Ching”, Numen, 17/ 3 (1970), p. 200-210.
Li, Mingjie; Shen, Wenzhou; Xu, Sen’an; Cao, Pifu, Zou Xiang Haiyang Zhongguo Haiyang de Lishi Yu Xianzhuang, Beijing 2014.
Lingqu Canal, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi, (2023, 8 Aralık), https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5814/
Liu, Lian, “Zhong Ri Guanxi de Bianhua Dui Ming Chao “Haijin” Zhengce de Yingxiang”, Zhongguo Haiyang Daxue Xuebao, 2 (2005), p. 18-21.
Liu, Yingsheng, Tarihi Deniz İpek Yolu Denizlerden Yayılan Kültür, İstanbul 2021.
Lo, Jung-Pang, “The Decline of the Early Ming Navy”, Oriens Extremus, 5/ 2 (1958), p. 149-168.
Luo, Maodeng, San Bao Taijian Xi Yang Ji, XV. Bölüm, (2023, 5 Ocak), https://gj.zdic.net/archive.php?aid-27574.html
Mote, Frederick W.; Twitchett, Denis, The Cambridge History of China Vol. 7: The Ming Dynasty, 1368-1644, Part 1, Cambridge, 1998.
Orhonlu, Cengiz, “16. Asrın İlk Yarısında Kızıldeniz Sahillerinde Osmanlılar”, Tarih Dergisi, 12/16 (1961), ss. 1-24.
Özbaran, Salih, "Osmanlı İmparatorluğu ve Hindistan Yolu", Tarih Dergisi, 31 (1977 ), ss. 65-146.
Rugoft, Milton, Marco Polo Doğu ve Batı Kaynaklarında Çin Seyahati, İstanbul 2003.
Sazak, Gözde, “Suyun Türklerle Buluşmasına Görseller Üzerinden Kısa Bir Bakış”, 2. Turgut Reis Ve Türk Denizcilik Tarihi Uluslararası Sempozyumu Cilt: 3, Bodrum 2015, ss. 159-169.
Sima, Qian, Shiji, Huainan Hengshan Liezhuan, 19. Bölüm, (2023, 2 Ocak), https://ctext.org/shiji/huai-nan-heng-shan-lie-zhuan/zh?searchu=%E5%BE%90%E7%A6%8F%20%E4%B8%89%E5%8D%83&searchmode=showall#result
Temple, Robert, The Genius of China: 300 Years of Science, Discovery and Invention, London 2007.
Villiers, John, “Silk And Silver: Macau, Manila And Trade in The China Seas in The Sixteenth Century”, Journal of the Hong Kong Branch of the Royal Asiatic Society, 20 (1980), p. 66-80.
Wang, Hongqiang, Wu Zixu Sixiang Yanjiu, Huazhong Normal University Master Thesis, Wuhan 2009.
Wang, Jienan, Zheng He’nın Batı Okyanuslarına Seyahatleri, İstanbul 2016.
Wu, Zixu, Shuizhan Binfa, (2023, 1 Ocak), https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=390922&remap=gb
Yijing (Değişimler Klasiği), Xici Xia, (2023, 5 Ocak), https://ctext.org/book-of-changes/xi-ci-xia/zhs
Zhang, Tieniu; Gao, Xiaoxing Zhongguo Gudai Haijun Shi, Beijing 1993.
Zhang, Wei, “Zheng He Xia Xi Yang Qianhou Zhongguo Zao Chuan Ye Zhi Shengshuai Fenxi”, Fujian Luntan Renwen Shehui Kexue Ban, 3 (1996), p. 42-45.
Zhao, Rukuo, Zhu Fan Zhi (诸蕃志, Yabancı Ulusların Kayıtları), (2023, 9 Ocak), https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&res=520299
Zheng, Yijun, Lun Zheng He Xia Xi Yang, Beijing 2005.
Zhou, Qufei, Ling Wai Dai Da (岭外代答, Dağların Ötesindeki Bölgeden Temsili Yanıtlar ), (2023, 8 Ocak), https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&res=711480
Zhou, Zhibin, Zheng He, Nanjing, 2014.
Zhou, Zhongjian, “Cong Han Shi Nanhang Dao Zheng He Xihang Cong Bijiao Zhong Kan Zheng He Xia Xi Yang Zai Zhongguo Gudai Hanghai Shi Zhong Zhi Diwei”, Dongnan Ya, 1 (2006), p. 57-64.
Zorlu, Tuncay, "Osmanlı Deniz Teknolojisi Üzerine", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4 (2004), ss. 297-354.
Zorlu, Tuncay, Osmanlı ve Modernleşme III. Selim Dönemi Osmanlı Denizciliği, İstanbul 2014.