XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Eski Zağra Kazası’ndaki Romanlar (Kıptîler) Üzerine Bir Araştırma

Romanlar (Kıptîler), savaş ve istikrarsızlık nedenleriyle anayurtları Hindistan’dan batıya doğru göç ederek dünyanın farklı bölgelerine iki koldan dağılmıştır. Osmanlı Devleti’nde çok geniş bir coğrafî sahaya yayılan Romanlar (Kıptîler), Çingâne ve Kıptî olarak adlandırılmıştır. Osmanlı Devleti, Kıptîlere bir ayrımcılık yapmamış, verginin düzenli toplanması ve toplumun asayişi konusunda hassasiyet göstermiştir. Osmanlı Devleti, farklı dönemlerde yaptığı hukukî düzenlemeler ile Kıptîlerle ilgili kargaşayı ortadan kaldırarak bir düzen oluşturmaya çalışmıştır. XVI. yüzyılın ilk yarısında Kıptîler, Rumeli’nin 90 kadılığında 383 cemaat olarak dağılmış durumda idiler. Rumeli eyaletinde Gayrimüslim Kıptî nüfusunun yoğun olduğu kazalar arasında Eski Zağra da vardır. Muhtemelen 1371 yılında Osmanlılar tarafından fethedilen şehir, Rumeli eyaletinin kazaları içinde yer almış ve uzun süre Edirne’ye bağlı kalmıştır. Bu çalışma ile XVI. yüzyılın ilk yarısında Eski Zağra’daki Kıptîlerin durumları ortaya konulacaktır. Burada yaşayan Kıptîlerin durumunu ortaya koyarken Osmanlı arşiv kaynaklarından istifade edilmiştir. Bu kaynakların başında Eski Zağra’daki Kıptîlerin nüfusu ve ekonomik durumlarını gösteren 120 Numaralı Tapu Tahrir Kayıtları yer almıştır. Bu kaynaklardan yararlanarak Eski Zağra’daki Kıptîlerin nüfusu, uğraştıkları meslekler ile ekonomik ve sosyal durumları ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Rumeli, Eski Zağra, Roman, Kıptî

A Study on the Gypsies in the Old Zagra District in the First Half of the 16th Century

Due to war and instability, Gypsies migrated westward from their homeland, India, and dispersed to different parts of the world from two branches. The Gypsies, who spread over a wide geographical area in the Ottoman Empire, were called Çingâne and Kıptî. The Ottoman Empire did not discriminate against the Gypsies, and showed sensitivity to the regular collection of taxes and public order. The Ottoman Empire tried to create an order by eliminating the confusion about the Gypsies with the legal regulations it made in different periods. In the first half of the 16th century, the Roma were dispersed as 383 congregations under Rumelia's 90 judgeships. In the Rumeli province, there is also Eski Zağra among the districts where the non-Muslim Gypsy population is concentrated. The city, which was probably conquered by the Ottomans in 1371, was included in the districts of Rumelia province and remained connected to Edirne for a long time. With this study, the situation of the Gypsies in the Old Zagora in the first half of the 16th century will be revealed. While revealing the situation of the Gypsies living here, Ottoman archive sources were used. At the beginning of these sources are the Land Registry Number 120, which shows the population and economic status of the Gypsies in the Old Zagora. By making use of these sources, the population of the Gypsies in Old Zagora, their occupations, and their economic and social situations will be revealed.

Keywords:

Ottoman Empire, Rumelia, Old Zagra, Gypsy, Kıptî,

PDF

___

Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri, Fey Vakfı Yayınları, İstanbul 1990.
Altınöz, İsmail, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Çingeneler”, OTAM, S. 48, (2020), s. 1-34.
Altınöz, İsmail, Osmanlı Toplumunda Çingeneler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2013.
Dingeç, Emine, “XVI. Yüzyılda Osmanlı Ordusunda Çingeneler”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 20, (2009), s. 33-46.
Dingeç, Emine, Rumeli’de Geri Hizmet Teşkilatı İçinde Çingeneler (XVI. Yüzyıl), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Eskişehir 2004.
Doğru, Halime, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaya-Müsellem-Taycı Teşkilatı (XVI. ve XVII. Yüzyılda Sultanönü Sancağı) Eren Yayınları, İstanbul 1990.
Evliya Çelebi, Seyahatnâmesi, C. III, Yay. Haz. Seyit Ali Karaman-Yücel Dağlı, İstanbul 2006.
Fraser, Angus, Çingeneler, Çeviren İlkin İnanç, Homer Kitabevi, İstanbul 1999.
Gökbilgin, M. Tayyip, “Çingeneler”, İA., Milli Eğitim Basımevi, C. III, İstanbul 1978, s. 420-426.
Göyünç, Nejat, “Hane’ Deyimi Hakkında”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 32, (1979), s. 331-348.
Halaçoğlu, Yusuf, Bulgaristan (Osmanlı Dönemi), DİA. C. VI, İstanbul 1992, s. 396-399.
Hancock, Lan, “Romanların Kökenleri ve Kimliği Üzerine”, Romanlar, T.Ü. Roman Dili ve Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Edirne 2020.
Sezgin, İbrahim, Osmanlı Romanları, Trakya Üniversitesi Yayınları, Edirne 2015.
Şahin, İlhan, “Eski Zağra”, DİA., C. XI, İstanbul 1995, s. 394-396.