UAD İRAN/ABD DAVASI İHTİYATİ TEDBİRLER KARARININ PRIMA FACIE YETKİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
1979 Devriminden sonra ABD-İran ilişkilerine ihtilaf ve çatışmalar
damga vurmuştur. ABD, siyasi ve askeri tedbirlerin yanında ambargo
uygulayarak İran’ı nükleer programı ve Orta Doğu politikasından
vazgeçmeye zorlamıştır. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarına
rağmen ABD’nin 2018 Mayıs’ında ambargo uygulamasını yeniden
başlatması üzerine İran 1955 Dostluk, İktisadi İlişkiler ve Konsolosluk
Hakları Andlaşmasına dayanarak Uluslararası Adalet Divanına
başvurmuş ve Divandan esasla ilgili karar almadan önce Amerikan
ambargosunun kaldırılmasına yönelik ihtiyati tedbirler almasını talep
etmiştir. Divan 3 Ekim 2018’de verdiği kararda İran’ın ihtiyati tedbirler
talebini büyük ölçüde haklı bularak ABD’den tıbbi malzemeler, yiyecek
ve tarım ürünleri ve sivil uçakların bakımı ve yedek parçalarının satışı
ve bunlarla ilgili mali muameleleri kısıtlayan veya yasaklayan tedbirleri
kaldırmasını istemiştir. Divan ihtiyati tedbirler kararı alırken birtakım
kıstasları dikkate almaktadır. Bunlar arasında öncelikli ve en önemlisi
davanın esasıyla ilgili prima facie yetkisinin bulunmasıdır. Divanın bu
davada verdiği prima facie yetki kararı önceki kararlarına nazaran daha
fazla tartışmalı noktalar ihtiva etmektedir.
___
- Actes du Colloque de 1984 de la Société Belge de Droit International,
Les moyens de pression économiques et le droit international, Editions
de l’Université de Bruxelles, 1985.
- C. Amerasinghe, Jurisdiction of International Tribunals, Kluwer
Law International, 2003, s. 348;
- C. Tomuschat, “Article 36”, The Statute of International Court of
Justice – A Commentary, 2nd edition
- Draft Articles on the Law of Treaties with commentaries, Yearbook of
the International Law Commission, 1966, vol. II, s. 249.
- Draft Articles on the Responsibility of States for Internationally
Wrongful Acts, Yearbook of the International Law Commission, 2001,
vol. II (Part Two), s. 128 vd.
- F. Capotorti, “L’extinction et la suspension des traités”, Hague Recueil
(1971), s. 517 vd.
- H. Pazarcı, Uluslararası Hukuk Dersleri, I. Kitap, 3. baskı, Turhan
Kitabevi, 1992, s. 270.
- I.C. McGibbon, “Some Observation on the Part of Protest in International
Law”, BYIL, 1953, s. 298.
- Institut de Droit International, Provisional Measures – Preparatory
Work, Yearbook 2017, s. 297-298.
- J. Crawford, The International Law Commission’s Articles on State
Responsibility, Cambridge University Press, 2002, s. 282.
- J. Wouters, S. Verhoeven, “Desuetudo”, Max Planck Encyclopedia of
Public International Law, Heidelberg and Oxford University Press, 2011;
- K. Oellers-Frahm, “Article 41”, The Statute of International Court of
Justice – A Commentary, 2nd edition, (Eds) A. Zimmermann, C. Tomuschat,
K. Oellers-Frahm, C.J. Tams, Oxford University Press, 2012, s. 1212.
- L. Collins, “Provisional and Protective Measures in International
Litigation”, Hague Recueil (1992)
- L. Dubouis, “L’embargo dans la pratique contemporaine, Annuaire
française de droit international, 1967
- M. Lando, “Plausibility in the Provisional Measures Jurisprudence of
the International Court of Justice”, Leiden Journal of International Law
(2018), 31, s. 641-2.
- M.E. Çağıran, Uluslararası Hukukta Devletin Tek Taraflı İşlemleri,
Platin, 2005, s. 224.
- P. Weil, D. Richemond, “The Oil Platforms Case before the International
Court of Justice: A Non-case of International Responsibility”, International
responsibility today : essays in memory of Oscar Schachter, Martinus
Nijhoff Publishers, 2005, s. 329-340.
- R.B. Lillich (Ed.), Economic Coercition and the New International
Economic Order, Charlotesville, 1976;
- S. Oda, “Provisional measures – The Practice of International Court
of Justice”, Fifty years of the International Court of Justice – Essays in
honor of Sir Robert Jennings, Cambridge University Press 1996, s. 551.
- T. Giegerich, “Article 54 – Termination of or withdrawal from a treaty
under its provisions or by consent of the parties”, loc. cit., s. 958.
- T. Giegerich, “Article 62 – Fundamental Change of Circumstances”,
O. Dörr, K. Schmalenbach (Editors), Vienna Convention on the Law of
Treaties – A Commentary, Springer, 2012, s. 1077 vd.
- T.O. Elias, The International Court of Justice and some contemporary
problems, Martinus Nijhoff Publishers, 1983, s. 70-71.