CEZA MUHAKEMESİNDE MAĞDUR VE ŞİKÂYETÇİNİN HAKLARI

Suçun pasif süjesi olarak kabul edilen mağdur, suça konu eylemin konusunun ait olduğu, suçtan zarar gören şahıs olarak tanımlanmaktadır. Mağduru veya zarar göreni olduğu suçun soruşturulması için yazılı veya sözlü başvuruda bulunan kişi ise şikâyetçi olarak adlandırılmaktadır. Temel insan haklarının hüküm sürdüğü hukuk devletleri, kabul ettikleri usul kanunları ile suç şüphesi altındaki kişilerin haklarını koruduklarına göre madalyonun diğer yüzünde bulunan, bu suçun mağdurlarının da korunması gerekmektedir. Mağdura olan ilgi zamanla “viktimoloji” adlı yeni bir alanın doğmasına neden olmuştur. Bağımsız olarak gelişme gösteren bu bilim dalında, sanık haklarına karşın mağdur haklarının gündeme getirilmesine ilişkin çalışmalar yapılmaktadır. Türk Ceza Adalet Sisteminde, 1992 yılında yapılan reform ile failin hakları Avrupa ülkeleri ile uyumlu hale getirilmiş, gerek soruşturma gerekse kovuşturma evresinde sahip olduğu hakları artırılmıştır. Buna karşılık zaman içerisinde mağdurun bu haklardan yoksun bırakıldığı görülmüş, mağdurlar için adaletsiz bir zemin üzerinde yargılama yapıldığı fark edilmiştir. 2005 yılında yürürlüğe giren 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile mağdur lehine yasal düzenlemeler artırılarak uygulanmaya başlanmış, suç faili ile suç mağduru arasındaki adaletsizlik giderilmeye çalışılmıştır. Mağdurlar lehine yapılan düzenlemeler, ceza muhakemesinde şüpheli veya sanığın karşısında mağdura ayrıcalıklar tanınmasından ziyade, şüpheli veya sanığa verilen hakların benzerlerinin Anayasanın 36. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkına uygun olacak şekilde mağdurlara da tanınmasını sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Suç mağduru, Suçtan zarar gören, Şikâyetçi, Kamu davasına katılma, Kanun yolu

PDF

___

http://www.kgm.adalet.gov.tr (07.08.2017)
http://www.e-akademi.org/makaleler/acyenidunya-1.htm (12.05.2020)
Tutanaklarla Ceza Muhakemesi Kanunu, Adalet Bakanlığı Yayın İşleri Daire Başkanlığı, Ankara 2005.
ALTAY Ali, “Ceza Muhakemesi Kanununda Mağdur Hakları”, Suç Mağdurları, (Ed. Bahar, H. İ.), Adalet Yayınevi, Ankara 2006, s. 274-290.
BOZDAĞ Ahmet, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdurun Hukuki Yardım Alma Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 132, Ankara 2017, s. 121-146.
CENTEL Nur/ZAFER Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Basım Yayım, İstanbul 2013.
ÇINAR Ali Rıza, Ceza Yargılamasında Temyiz Yolu, Turhan Kitabevi, Ankara 2006.
ÇINAR Ali Rıza, “Ceza Yargılamasında Kamu Davasına Katılma”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, Cilt 21, Özel Sayı, İzmir 2019, s. 2801-2836.
DEGİRMENCİ Olgun, “Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdur Hakları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 77, Ankara 2008, s. 33-86.
DÖNMEZER Sulhi/ERMAN Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Kısım, Cilt 2, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1974.
EREM Faruk, Türk Ceza Kanunu Şerhi Genel Hükümler, Cilt I, Seçkin Yayıncılık, Ankara 1993.
GÖKCEN Ahmet/BALCI Murat/ALŞAHİN M. Emin/ÇAKIR Kerem, Ceza Muhakemesi Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara 2020.
HAKERİ Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara 2014.
KARAKURT Ahu, “Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda İddianamenin İadesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 82, Ankara 2009, s. 170-200.
KAYMAZ Seydi, “Hukuka Aykırı Delillerin Mukayeseli Hukuktaki Yeri”, Hukuka Aykırı Delillerin Toplanması, (Ed. Soyubelli, F.), Türkiye Adalet Akademisi Yayınları, Ankara 2016, s. 1-18.
KOCA Mahmut, “Temyiz Yolunda Davaya Katılma”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl 5, Sayı 18, Ankara 2014, s. 1-28.
ÖZGENÇ İzzet, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2014.
ÖZTÜRK Bahri/TEZCAN Durmuş/ERDEM Mustafa Ruhan/SIRMA Özge/ KIRIT Yasemin F. Saygılar/ÖZAYDIN Özdem/AKCAN Esra Alan/ ERDEN Efser, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2015.
PAZARCIKLI Nusret Alper, “Türk Ceza Yargısında Soruşturma ve Kovuşturma Evresindeki Mağdur Hakları”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl 4, Sayı 14, Ankara 2013, s. 969-1009.
SOKULLU-AKINCI Füsun/DURSUN Selman, Viktimoloji (Mağdurbilim), Beta Basım Yayın, İstanbul 2016.
SOYASLAN Doğan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayınları, Ankara 2012.
SOYASLAN Doğan, Ceza Muhakemesi Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2014.
ŞAHİN Cumhur , Ceza Muhakemesi Hukuku, Cilt 1, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016.
ŞAHİN Cumhur/GÖKTÜRK Neslihan, Ceza Muhakemesi Hukuku, Cilt 2, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
USLU Ferhat, “Çağdaş Ceza Adaleti İçinde Mağdur“, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 2013/4, Ankara 2013, s. 242-260.
ÜNVER Yener/HAKERİ Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, Cilt 2, Adalet Yayınevi, Ankara 2013.
YENİDÜNYA, A. Caner, “5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Kamu Davasının Açılması, İddianamenin Unsurları ve İadesi”, e-akademi Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi, sayı 60, Şubat 2007. Erişim Tarihi 12.05.2020.
YENİSEY Feridun, Ceza Muhakemesi Hukukunda İstinaf ve Tekrar Kabul Sorunu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1979.
YENİSEY Feridun/NUHOĞLU Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2014.
YURTCAN Erdener, Ceza Yargılaması Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2005.