Makdisî'nin Ahsenü't-Tekâsim'i Bağlamında Fıkıh Coğrafyası/Fıkhın Coğrafyası
Ünlü coğrafya bilgini Makdisî, Ahsenü't-tekâsîm fî ma'rifeti'l-ekâlîm isimli eserinde sair İslami ilimlerle ilgili olduğu gibi fıkıh ilmi ve tarihi kapsamında değerlendirilebilecek pek çok izah ve açıklamada bulunmakta, tahlil ve tespitini paylaşmaktadır. Bu çerçevede dördüncü asır İslam dünyasında mezheplerin bölgelere göre nasıl bir dağılım arz ettiği, ibâdât ve muâmelât başta olmak üzere fıkhı ilgilendiren konularda muhtelif bölgelerde ne gibi uygulamaların yürürlük kazandığı hususlarındaki gözlemleri içeren bu tespitler, bir taraftan fıkhın pratik hayata nasıl yansıdığını gözler önüne sermekte iken, diğer taraftan literatürde ele alınan teorik izah ve açıklamaların sağlamasını yapma imkânı vermektedir. İşte bu yazı, fıkhî konularda doğrudan bir kaynak olma vasfı taşımayan Ahsenü't-Tekâsîm'in tazammun ettiği fıkhî değerlendirmelerin keşfini amaçlamakta, bu yönüyle de muayyen bir konunun incelenmesinde, direkt kaynaklardan olduğu kadar endirekt kaynaklardan da yararlanmanın önemine, hatta bu ikincil kaynakların kimi zaman tahmin edilenin ötesinde orijinal tespitleri barındırabileceğine işareti istihdaf etmekte, bunu yaparken tasvirî/deskriptif bir anlatımı esas almaktadır.
The Geography of Jurisprudence/Jurisprudential Geography in the Context of Maqdis's Ahsan al-Taqsm
In his book named Ahsan al-Taq s mf Ma rifati'l-Aq l m, the famous geographical scientist Maqdis? shares his identifications and considerations about the Islamic jurisprudence known as al-Fıqh and its history. His explenations contains the knowledge about distribution of the fıqh sects within fourth century Islamic world. He also talks about the worships and the dealings concerning fıqh in various regions and reveals how life reflected in the practice of jurisprudence. All these explanations give the opportunity to check the theoretical explanations which appear in the literature. This article aims to describe the assessments of Islamic juriprudence that appears in Ahsanal-Taqâsîm, which is not considered as a direct source of Islamic jurisprudence, and to point to the importance of benefit from indirect sources, as well as from direct sources, in studying a particular topic. Moreover, it is to indicate that the secondary sources might include some original information beyond what can be expected.
___
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullâh Ahmed b. Muhammed b. anbel eş-Şeybânî (ö.241/856), el-Müsned, thk. Şuayb el-Arnavût Âdil Murşid, yy. 1421/2001.
- Ak, Mahmut, "İklim", DİA, C. XXII, 28-30.
- Bardakoğlu, Ali, "Hanefî Mezhebi", DİA, C. XVI, 1-21.
- Bedruddîn el-Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ (ö.855/1451), elBinâye Şerhu'l-Hidâye, Beyrût 1420/2000.
- el-Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî (ö.370/981), Ahkâmu'l-Kur'?n, thk. Abdu'sSelâm Muhammed Alî Şâhîn, Beyrut 1415/1994.
- el-Cüveynî, Ebû'l-Meâlî Abdülmelik b. Abdullâh b. Yûsuf (ö.478/1086), Nihâyetu'lMatlab fî Dirâyeti'l-Mezheb, nşr. Abdulazîm Mahmûd ed-Dîb, yy. 1428/2007.
- ....................el-Burhân fî usûli'l-fıkh, nşr. Abdulazîm ed-Dîb, Mısır 1418.
- Ebû Hilâl el-Askerî, el-Hasen b. Abdullâh b. Sehl b. Saîd (ö.395/1005 civarı), el-Evâîl, Tantâ 1408.
- el-Halîl b. Ahmed el-Ferâhidî, Ebû Abdurrahman el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm
- el-Basrî (ö.170/787), Kitâbu'l-Ayn, nşr. Mehd î el-Mahzûmî, İbrahim es-Sâmerrâî yy. ts.
- Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Alî b. Sâbit b. Ahmed b. Mehdî (ö.463/1071), Târîhu Bağdâd, (nşr. Beşâr Avvâd) Beyrût 1422/2002.
- İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr b. Ebî Şeybe Abdullâh b. el-Absî (ö.235/850), el-Musannef, (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût) Riyâd 1409.
- İbn Ebî Ya'lâ, Ebû'l-Hüseyn Muhammed b. Muhammed (ö.526/1132), Tabakâtu'lHanâbile, nşr. Muhammed Hâmid el-Fakî, Beyrut ts.
- İbn Fâris, Ebû'l-Hüseyn Ahmed b. b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî elHemedânî (ö. 395/1004), es-Sâhibî fî Fıkhi'l-Lugati'l-Arabiyye ve Mesâilihâ ve Suneni'l-Arabi fî Kelâmihâ, yy. 1418/1997.
- İbn Hacer el-Heytemî, Ebu'l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Alî İbn Hacer el-Heytemî (ö.974/1566), Tuhfetu'l-Muhtâc fî Şerhi'l-Minhâc, yy. 1357/1983.
- İbn Hamdân, Ebû Abdullâh Ahmed b. Hamdân b. Şebîb b. Hamdân el-Harrânî (ö.695/1296), Sıfatu'l-Fetv?, (nşr. Muhammed Nâsıruddîn el-Albânî) Beyrût 1397H.
- İbn Hazm ez-Zâhirî (ö. 456/1064), Merâtibü'l-İcmâ', (nşr. Hasen Ahmed) Beyrut 1419/1998
- İbn Mâce, Ebû Abdullâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö.273/887), es-Sünen, (nşr. Şuayb el-Arnavut, Âdil Mürşid v.dğr.) yy. 1430/2009.
- İbn Mâze, Ebû'l-Meâlî Mahmûd b. Ahmed b. Abdulaziz b. Ömer, el-Muhîtu'l-Burhânî fi'l-Fıkhi'n-Nu'mânî, (nşr. Abdulkerîm Sâmî el-Cundî) Beyrut 1424/2004.
- İbn Teymiyye, Ebû'l-Abbâs Takiyyuddîn Ahmed b. Abdulhalîm el-Harrânî (ö.728/1328), Mecmûu'l-Fetâvâ - İbn Teymiyye, (nşr. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım) Medîne 1416/1995.
- .................... Minhâcu's-Sunneti'n-Nebeviyye fî Nakdi Kelâmi'ş-Şîa el-aderiyye, (nşr. Muhammed Reşâd Sâlim) y.y. 1406/ 1986.
- İbnü'l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed (ö.833/1429), Müncidü'l-Mukriîn ve Mürşidu't-tâlibîn, (nşr. Ali b. Muhammed el-İmrân) Beyrut 1400/1980.
- Kallek, Cengiz, "İbnü'l-Münzir en-Nîsâbûrî", DİA, XXI, 158-159.
- Karadaş, Cağfer, "Kerrâmiye ve İtikadı", Kelam Araştırmaları Dergisi, c. 5, 2(2007), s. 41-62.
- el-Kerâbîsî, Ebu'l-Muzaffer Es'ad b. Muhammed b. el-Huseyn (ö.570/1175), el-Furûk, (nşr. Muhammed Tamûm) Kuveyt 1402/1982.
- el-Kuraşî, Ebû Muhammed Abdulkâdir b. Muhammed, el-Cev?hiru'l-Mudiyye f? Tabakâti'l-Hanefîyye, Karaçi ts.
- Kutlu, Sönmez, "Mürcie", 2006, DİA, C. XXXII, 41-45.
- ...................., "Kerrâmiyye", DİA, C. XXV, 294-296.
- Makdisî, Şemsüddîn Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekr el-Bennâ eş- Şâmî el-Beşşârî, (ö. 390/1000[?]), Ahsenü't-Tekâsîm fî ma'rifeti'l-ekâlîm, (nşr. M. J. de Goeje) Leiden 1906.
- el-Mâverdî, Ebü'l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî (ö.450/1058), el-Hâvi'lKebîr fî Fıkhi Mezhebi'l-İmâmi'ş-Şâfiî ve huve Şerhu Muhtasari'l-Muznî, (nşr. Alî Muhammed Meûd - Âdil Ahmed Abdulmevcûd) Beyrût 1419/1999.
- ....................el-Ahkâmu's-Sultâniyye, Kahire ts.
- el-Meclisî, Muhammed Bâkır, Bihâru'l-Envâr, Beyrut 1403/1983.
- el-Mervezî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Nasr (ö.294/907), Muhtasaru Kıyâmu'l-leyl ve Kıyâmi Ramadân ve Kitâbi'l-Vitr, Pakistan 1408/1988.
- en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref (ö.676/1278), el-Mecmû' Şerhu'lMühezzeb, yy. ts.
- er-Râfiî, Ebû'l-Kâsım Abdulkerîm b. Muhammed b. Abdulkerîm el-Kazvînî (ö.623/1226), et-Tedvîn fî Ahbâri Kazvîn, nşr. Azîzullâh el-Atârdî, 1408/1987.
- er-Râğıb el-Isfehânî, Ebû'l-Kâsım el-Huseyn b. Muhammed (ö.502/1109), et-Tefsîr, Mekke 1424/2003.
- es-Suyûtî, Abdurrahman b. Ebû Bekr Celâlu'd-Dîn (ö.911/1505), ed-Durru'l-Mensûr, Beyrut ts..
- eş-Şâfiî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İdrîs (ö.204/820), el-Umm, Beyrut 1410/1990.
- eş-Şirbînî, Şems ed-Dîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb (ö.977/1569), el-İknâ' fî Halli Elfâzi Ebî Şucâ', Beyr?t ts.
- et-Tahâvî, Ebû Ca'fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Mısrî (ö.321/933), Şerhu Meâni'l-Âsâr, yy. 1414/1994.
- Tolmacheva, Marına A., "Makdisî", DİA, XXVII, 431-432.
- Tomar, Cengiz, "İbnü'l-Fakîh" DİA, XXI, 38-39.
- ez-Zehebî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö. 748/1348), Târîhu'l-İslâm ve vefeyâtü'l-(tabakâtü'l-)meşâhîr ve'l-a'lâm, (nşr. Beşşâr Avvâd Ma'rûf) Beyrut 1424/2003.
- Zeynuddîn er-Râzî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ebû Bekr b. Abdulkâdir el-Hanefî (ö.666/1268), Muhtâru's-Sıhâh, (nşr. Yûsuf eş-Şeyh Muhammed) Beyrut 1420/1999.
- ISSN: 1305-2632
- Başlangıç: 2004
- Yayıncı: İSTANBUL SABAHATTİN ZAİM ÜNİVERSİTESİ
Sayıdaki Diğer Makaleler
Makdisî'nin Ahsenü't-Tekâsim'i Bağlamında Fıkıh Coğrafyası/Fıkhın Coğrafyası
İslam'ın Mirası Batı'yı Büyüleyen İslam
Esra ATMACA, Şadiye Hasan Ahmed el ADVAN
Vakıa Sûresi 79. Ayet Bağlamında Mushaf'a Abdestsiz El Sürme Meselesi
Bir Bektâşî Dedebabası Bedri Noyan'a (1912-1997) Göre Zâhir Bâtın İlişkisi