Türk Hukuk Düzeninde Yetki Genişliği İlkesi

Merkezi devlet yönetimi uzunca bir tarihi sürecin sonunda gerçekleşmiştir. Merkezi yönetimlerin kurulması ile devlet yapılanması güçlenmiştir. Ancak ülkenin tek merkezden yönetilmesi esasına dayanan merkezi yönetim, yerel bazı ihtiyaçların görülmesi ve merkezi yetkinin taşrada uygulanması sorunları ile karşılaşmıştır. Merkezi yönetimin doğası gereği karşılaştığı sorunların başında, ülkedeki kamusal hizmetlerin hizmet bütünlüğü içerisinde sunulabilmesi sorunu gelmektedir. Merkezi yönetim bu sorunu çözebilmek için üç temel örgütlenme biçiminden faydalanmaktadır. Bunlar “merkezden yönetim”, “yetki genişliği” ve “yerinden yönetim” biçimleridir. Türk hukuk düzeninde merkeziyetçilik anlayışı egemendir. Ancak İdari merkeziyetçilik anlayışı iki yönden yumuşatılmıştır. İlk olarak merkezi yönetimin kuruluşu açısından il temel örgütlenmesinin kurulması ve illerin yetki genişliği ilkesi ile yönetilmesi esasıyla yumuşatılan merkeziyetçilik ikinci olarak yerinden yönetim ilkesi ile yumuşatılmaktadır. Çalışmamızın konusunu yetki genişliği ilkesi oluşturmaktadır. Yetki genişliği hukuk tarihimizde önceki Anayasalarımızda da görülen ve 1982 Anayasasında 126. Maddesi ile düzenlenen, anayasal bir kavramdır.Çalışmamızda öncelikle yetki genişliği açıklanmış ve benzeri olduğu diğer kavramlarla karşılaştırılmıştır. Daha sonra Türk hukuk düzeninde yetki genişliği incelenmiş ve Türk hukuk uygulamasında yetki genişliğinin görünümü değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Merkezi İdare, Taşra Yönetimi, Vali, Yönetimde Bütünlük

The Principle of Deconcentration in Turkish Legal Order

Central state government took place at the end of a long historical process. With the establishment of central administrations, state structuring has become stronger. However, central administration that relies on the administration of state from a single center encounters with the problems of the emergence of some local needs and application of central authority in rural. At the beginning of the problems which is encountered because of the nature of central administration is problem of being able to present of public services in the country within the public service integrity. To be able to solve this problem, the central authority takes advantages of three basic forms of organization. They are “centralization”, “deconcentration” and “decentralization” forms. In the Turkish legal order, the understanding of centralization is prevailing. However, the understanding of administrative centralization has been softened from two aspects. In terms of the establishment of the central government, the centralization has been firstly softened by the principle “the foundation of provincial basic organizations and with cities of management with authority - wide principle” and has been secondly softened by the principle of local administration. The subject of our study is to create the principle of deconcentration. Deconcentration is a constitutional concept that is seen in our constitutions and that was regulated in the 126th article of our 1982 Constitution.First of all, the deconcentration is explained and compared to other similar concepts in our study. Then, deconcentration in Turkish legal order is examined and the aspect of deconcentration in the practice of Turkish law is assessed.

Keywords:

The Central Administration, Provincial Administration, Governor, Unity In Governance,

PDF

___

AK, Ayhan (2015), “Yetki Genişliği (Tevsi-i Mezuniyet) Prensibinin Mer’i Hukukla Mukayeseli Olarak İslam İdare Hukuku Ekseninde Analizi”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.39, ss.147-180.
AKYILMAZ, Bahtiyar (1999), “Osmanlı Devletinin Merkezden Yönetiminin Taşra İdaresi”, S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.4, ss.127-156.
APAN, Ahmet (2014), "Türkiye’de Mülki İdare: Tarihsel Gelişimi ve İşlevsel Dönüşümü", Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
ARIKBOĞA, Erbay (1998), "Yerel Yönetimler, Katılım ve Mahalle Muhtarlığı", Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
ARSLAN, Nagehan Talat (2008), “Yerelleşme, Özerklik ve Demokratikleşme Açısından Mahalli İdareler Hakkında Bir Değerlendirme”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, S.32(2), ss.263-282.
ATAY, Ender Ethem (2012), İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 3. Baskı.
BAYRAKTAR, Bayram (1996), “Günümüzde Yeniden Değerlendirilmesi Gereken Bir Düşünür: Prens Sabahattin Bey”, Ankara Üniversitesi Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, S.18(29), ss.117-129.
BOZKURT, Ömer (1990), “Fransa’da Ademi Merkezileşmenin Beklenmeyen Bir Sonucu: Feodalleşme”, Amme İdaresi Dergisi, S.24(4), ss.149-159.
BOZTEMUR, Recep (2006), “Tarihsel Açıdan Millet ve Milliyetçilik: Ulus - Devletin Kapitalist Üretim Tarzıyla Birlikte Gelişimi”, Doğu Batı Dergisi, S.38, ss.161-179.
CANGİR, Mehmet (2011), "Merkeziyetçilik Ademi Merkeziyetçilik Sarmalında Yetki Genişliği", Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
ÇAĞDAŞ, Tülin (2011), “Türkiye’de Yerel Yönetimde İdari Özerklik”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, S.30(1), ss.391-416.
ÇEVİK, Hasan Hüseyin (2004), Türkiye’de Kamu Yönetimi Sorunları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2.Baskı.
ÇOKER, Ziya (1996), “Yerel Yönetimler ve Anayasa”, Çağdaş Yerel Yönetimler, S.5(6), ss.19-27.
DEMİR, Konur Alp (2016), “Türkiye’de İl Yönetimi: Yerelleşen İl Yönetimi Üzerine Kavramsal Bir Analiz”, Türk İdare Dergisi, S.483, ss.317-332.
DENİZ, Yusuf (2010), "Türk İdare Tarihi Açısından Yetki Genişliği", Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
DERDİMAN, Ramazan Cengiz (1995), “Kamu Yönetiminde Yetki Genişliği”, Amme İdaresi Dergisi, S.28(4). ss.65-80.
EKİNCİ, Ekrem Buğra, (2008), “Osmanlı İdaresinde Ademi Merkeziyet ve İmtiyazlı Eyaletler”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi, S.6, ss.7-84.
EROĞUL, Cem (2017), Devlet Nedir?, Yordam Kitap, İstanbul.
GİRİTLİ, İsmet, BİLGEN, Pertev ve AKGÜNER, Tayfun (2001), İdare Hukuku, Der Yayınları, İstanbul.
GÖZLER, Kemal (2007), Devletin Genel Teorisi, Ekin Kitabevi, Bursa.
GÖZLER, Kemal (2008), İdare Hukuku, Ekin Kitabevi, Bursa, 7. Baskı.
GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref (2001), Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 15. Baskı.
GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref ve TAN, Turgut (2006), İdare Hukuku: Genel Esaslar, Turhan Kitabevi, Ankara, C.1, 4. Baskı,.
GÜLER, Birgül Ayman (2000), “Yerel Yönetimleri Güçlendirmek Mi? Ademi Merkeziyetçilik Mi?”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, S.9(2), ss.14-29.
KALABALIK, Halil (1999), “Türkiye’de Alan (Taşra) Yönetimi”, Türk İdare Dergisi, S.425, ss.64-74.
KALABALIK, Halil (1999), “Yetki Genişliği Yerinden Yönetim Sisteminin Bir Uygulaması Sayılır mı?”, Türk İdare Dergisi, S.413, ss.129-146.
KARAL, Enver Ziya (1999), Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, V. Cilt, 7.Baskı.
KARAL, Enver Ziya (2000), Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, VIII. Cilt, 5.Baskı.
KARATEPE, Şükrü (1991), “Yönetimin Takdir Yetkisi”, Türk İdare Dergisi, S.392, ss.63-120.
NALBANT, Atilla (2012), Üniter Devlet: Bölgeselleşmeden Küreselleşmeye, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2. Baskı.
ONAR, Sıddık Sami (1966), İdare Hukukunun Umumi Esasları, İstanbul, 3.Baskı.
ORTAYLI, İlber (2008), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara, 3. Baskı.
ÖZAY, İl Han (1992), Günışığında Yönetim, Filiz Kitabevi, İstanbul.
ÖZBUDUN, Ergun (1995), Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınevi, Ankara, 4. Baskı.
ÖZTÜRK, Namık Kemal (1992), “Federalizm ve Türkiye”, Amme İdaresi Dergisi, S.25(4), ss.64-76.
REYHAN, Cenk (2007), “Türkiye’de Yüzyıllık Gündem: Federalizm”, Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, S.2(5), ss.107-118.
Sinerji Mevzuat ve İçtihat Programı (Erişim Tarihi: 01.11.2017).
TAMER, Mustafa (1991), “Türkiye’de Bölge Valiliği Sisteminin Uygulanabilirliği”, Türk İdare Dergisi, S.390, ss.85-142.
TANÖR, Bülent (2017), Osmanlı - Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 28. Baskı.
TOKSÖZ, Meltem (2012), “Reform ve Yönetim: Devletten Topluma, Merkezden Bölgeye Osmanlı Modernleşmesi”, Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (Ed. Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 3. Baskı, ss.209-227.
TOSUN, Mustafa (1970), Türkiye’de Valilik Sistemi, TODAİE Yayını, Ankara.
SANAL, Recep (1998), “Tarihi Gelişimi İçerisinde Türk Anayasalarında Genel Yönetimin Taşra Örgütlenmesine İlişkin Düzenlemeler ve Yönetim Desenindeki Değişmeler”, A.Ü. Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.6(22), ss.173-200.
SOBACI, Mehmet Zahid (2005), “Yeniden Yapılanma Sürecinde İl Özel İdaresinin Dünü, Bugünü ve Geleceği Üzerine Değerlendirmeler”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, S.14(4), ss.31-50.
SOYSAL, Mümtaz (2011), Anayasaya Giriş, İmge Kitabevi, Ankara, 3.Baskı.
UYGUN, Oktay (1992), Federal Devlet, Çınar Yayınevi, İstanbul.
YAYLA, Yıldızhan (1981), “İlin Başkentle ve Bölgesel Kuruluşlarla İlişkileri”, İHİD, S.2(1), ss.24-33.
YAYLA, Yıldızhan (1982), Anayasalarımızda Yönetim İlkeleri Tevsi-i Mezuniyet ve Tefrik-i Vezaif, İstanbul.
YILDIRIM, Ramazan (1993), “Kanuni Esasi’ye Göre Tevsii Mezuniyet İlkesi”, DÜHFD, S.6, ss.231-248.
YILDIRIM, Ramazan (2006), İdare Hukuku Dersleri I, Mimoza Yayınevi, Konya, 2. Baskı.
YILMAZ, Dilşat (2007), “Yetki Genişliği İlkesi Üzerine Bir İnceleme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.11(1-2), ss.1245-1254.
YILMAZ, Harun (2016), “Yerinden Yönetim İlkesinin Kuvvetler Ayrılığına Dayanan Hükümet Sistemleri Bağlamında Değerlendirilmesi”, TAAD, S.7(26), ss.511-545.