AHİ ÖRGÜTLERİNİN TEŞKİLAT YAPISI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Anadolu’daki Ahi teşkilatlarının 13. yüzyılda şekillenmeye başladıkları ve 19. yüzyıla kadar etkin olarak yaşamlarını sürdürdükleri bilinmektedir. Ahi kültür geleneği ile onun bir ürünü olan bu örgütler, günümüze kadar birçok yönden araştırılmıştır. Bu çalışmaları genel olarak Ahilik kültürü, Ahilik ve Fütüvvet geleneği arasındaki ilişki ile bunların sosyal ve ekonomik hayat üzerindeki etkileri olarak sıralamak mümkündür. Örgüt kültürü bağlamında bir incelemenin yapıldığı bu çalışmada söz konusu yapıyı oluşturan “kültürel, bilişsel ve psikolojik temeller” üzerinde durulmuştur. Bu amaçla Anadolu’da gelişip şekillenen Ahi teşkilatları ele alınmış ve Ahi örgütlenmelerinin yapılanmasını etkileyen unsurlar değerlendirilmiştir. Çalışmada Ahi teşkilatlarının seçilmesinin başlıca sebebi, bu teşkilatların eski Türk inanç sisteminden gelen birçok mitik unsuru bünyesinde barındırmış olmalarıdır. Teşkilatın oluşumundaki kültürel sebeplerin ise bu çerçevede şekillendiği tespit edilmiştir. İkinci durumda, teşkilatın içyapı şemasının biçimlenmesinde bilişsel süreçlerin varlığı üzerinde durulmuştur. Bu süreçler de teşkilatın bilişsel ve psikolojik temelleri kapsamında değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, Anadolu’da gelişen Ahi teşkilatları (Ahiyân-ı Rum) üzerinde bir incelemeyi temel alan bu çalışmada, teşkilat içindeki inanç ve uygulamaların yanı sıra teşkilatı meydana getiren temeller “yapısalcılık” ve “yapısal işlevselcilik” bağlamında ele alınmış ve bunlar bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ahi Teşkilatları, Örgüt Kültürü, Örgüt Psikolojisi, Türk İnanç Sistemi, Yapısalcılık, Yapısal İşlevselcilik

AN INVESTIGATION ON ORGANIZATIONAL STRUCTURE OF AHI ASSOCIATIONS

It is known that the Ahi organizations in Anatolia started to take shape in the 13th century and they continued their lives until the 19th century. Ahi culture tradition and Ahi organizations which are the products of Ahi culture tradition have been investigated in many ways until today. The studies generally include in Ahi cultural, connection between Ahi and Futuvvet tradition, functional of the Ahi communities and the effects on social and economic life of these.In this study has been carried out an analysing based on organizational culture. In this context, has been focused on “cultural, cognitive and psychological reasons” which form organization culture. For this purpose, Ahi organizations, which were developed and shaped in Anatolia, were selected as samples. Also, the factors affecting the organization of Ahi associations were discussed in this study.The main reason why Ahi organizations are selected as samples is that: these organizations have many mythic elements from the old Turkish belief system. It is determined that the cultural reasons in the formation of the organization are shaped within this framework. In the second case, it is determined that the existence of cognitive processes in human history influence to formation of the internal structure of the organization. These processes are evaluated within the scope of the cognitive and psychological foundations of the organization. As a result, in this study which is based on a study on Ahi organizations (Ahiyân-ı Rum) developing in Anatolia is analyzed belief and applications in the community and the foundations forming the organization are studied in context of “structuralism” and “structural functionalism” and these are evaluated with holistic view.

Keywords:

Ahi Communities, Organizational Culture, Organizational Psychology, Turkish Belief System, Structuralism, Structural Functionalism,

PDF

___

ANADOL, Cemal. (1991). Türk-İslâm Medeniyetinde Ahilik Kültürü ve Fütüvvetnâmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı.
ATSIZ, H. Nihal. (1985). Âşıkpaşaoğlu Tarihi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
BAYRAM, Mikail. (2001). “Türkiye Selçukluları Döneminde Bilimsel Ortam ve Ahiliğin Doğuşuna Etkisi”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (10), s.1-11.
BAYRAM, Mikail. (2008). Fatma Bacı ve Bacıyân-ı Rûm (Anadolu Bacıları Teşkilatı). İstanbul: Nüve Kültür Merkezi Yayınları.
BAYRAM, Selahattin. (2012). “Osmanlı Devleti’nde Ekonomik Hayatın Yerel Unsurları: Ahilik Teşkilâtı ve Esnaf Loncaları”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (21), s.81-115.
BERG, G. M. ve diğerleri. (1986). “Review” [Review of the book From blessing to violence: History and ideology in the circumcision ritual of the Merina of Madagascar by Maurice Bloch]. Current Anthropology, 27(4), s.349-360.
BONNEFOY, Yves. (2000). Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü. (Haz.: L. Yılmaz), C:2, Ankara: Dost Kitabevi.
CONNERTON, Paul. (1996). How Societies Remember. Great Britain: Cambridge University Press.
ÇAĞATAY, Neşet. (1997). Bir Türk Kurumu Olan Ahilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
DEMEZ, Gönül. (2011). “Armağanın Değişen Sosyo-Kültürel Anlamları: Tüketim Toplumu Bağlamında Bir Hediyeleşme Örneği Olarak Çiçek Gönderme”. Mediterranean Journal of Humanities, 1(2), s.87-103.
DÖĞÜŞ, Selahattin. (2015). “Kadın Alplardan Bacıyân-ı Rum’a (Anadolu Bacıları Teskilatı); Türklerde Kadının Siyasi ve Sosyal Mevkii”. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), s.127-150.
DUYMAZ, Ali ve ŞAHİN, H. İbrahim. (2010). “Meslek Folkloru Kapsamında Geleneksel Mesleklerdeki Pir İnancı ve Hikâyeler Üzerine Bir Değerlendirme”. Millî Folklor, (87), s.101-121.
ELİADE, Mircea. (2003). Dinler Tarihine Giriş. (Çev.:Lale Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
ERGİN, Muharrem. (1964). Dede Korkut Kitabı (Metin-Sözlük). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
GEÇER, Harun ve KARTOPU, Saffet. (2017). “Arkaik Bir Törenin Postmodern İzdüşümleri: Potlaç Geleneğinden Tüketim Kültürüne”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), s.676-687.
GÖKALP, Haluk. (2005). “Ahi Evran-ı Velî’nin Menkıbevî Kişiliği”. Ahilik Araştırmaları Dergisi (AHAD), (2), s.23-37.
GÖKALP, Ziya. (1991). Türk Uygarlığı Tarihi, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
İNANIR, Ahmet. (2014). “XVI. Yüzyıl Osmanlı Fetvalarında Ahilik”, OMÜİFD, (36), s.103-138.
KALAFAT, Yaşar ve KAMALOV, İlyas. (2005). “Tatar Efsaneleri”. Karadeniz Araştırmaları, (6), s.52-77.
KALAFAT, Yaşar. (2003). “Ahi Türbeleri Etrafında Oluşan Halk İnançları (Diyanet İşleri Başkanlığı Arşiv Kayıtlarına Göre)”. TÜBAR, XIV, s.177-186.
KAPLAN, Mehmet. (1996). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3 - Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
KARAGÜL, Mehmet. (2012). “Ahilik ve Sosyal Sermaye Bağlamında İş Ahlakı Ve Üretim İlişkisi”. Akademik Bakış Dergisi, (32), s.1-16.
KARAMAN, Ramazan. (2014). “Türk Ahi Teşkilatının İşleyişi ve Çorum Tarihinde Ahilik”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (1), s.93-109.
KIZILER, Hamdi. (2015). “Osmanlı Toplumunun Sosyal Dinamiklerinden Ahilik Kurumu”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), s.408-423.
LEACH, Edmund. (1985). Lévi-Strauss. (Çev.:Ayla Ortaç), İstanbul: Afa Yayınları.
LÉVI-STRAUSS, Claude. (2013). Mit ve Anlam. (Çev.:Gökhan Yavuz Demir), İstanbul: İthaki Yayınları.
LÉVY-BRUHL, Lucien. (2006). İlkel İnsanda Ruh Anlayışı, Çev.:Oğuz Adanır, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
LVOVA, E. L. ve diğerleri. (2013). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri-Kâinat ve Zaman. Nesneler Dünyası. (Çev.: Metin Ergun), Konya: Kömen Yayınları.
MATSUMOTO, Go. (2014). Ancestor Worship In The Middle Sıcán Theocratic State, School Southern Illinois University Carbondale, Unpublished Doctoral Thesis, USA.
MÉLIKOFF, Iréne. (2010). Hacı Bektaş Efsaneden Gerçeğe. (Çev.:Turan Alptekin), İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
NAR, M. Şükrü. (2014). “Yapısalcılık Kavramına Antropolojik Bir Yaklaşım: Levi-Strauss ve Yapısalcılık”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, 27, s.29-46.
ÖGEL, Bahaeddin. (1993). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), C:1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
ÖGEL, Bahaeddin. (1995). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), C:2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
ÖZBUDUN, Sibel. (2009). “Ayin (Ritüel)”. Antropoloji Sözlüğü, (Ed.Kudret Emiroğlu ve Suavi Aydın), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, s.99-102.
SU, Süreyya. (2009). “Politeizm (ÇokTanrıcılık)”. Antropoloji Sözlüğü. (Ed.Kudret Emiroğlu ve Suavi Aydın), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, s.690-692.
ŞENOL, Dolunay ve ERDEM, Sezgin. (2016). “Türk Dünyası Toplumsal Hayatında Kadın”, (Ed.Fahri Atasoy), İpek Yolu’nda Bilgi ve Siyaset Bildiri Kitabı Yükselen İpek Yolu II. Cilt, Ankara: Türk Yurdu Yayınları, s.165-184.
TEZİÇ, M. Can. (2017). “Yu. V. Bromley’in Metodolojisinde Etnos Olgusunun Dikey ve Yatay Taksonomik Düzlemlerde İncelenişi”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 14(1), s.185-205.
TORUN, Ali. (1998). Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvet-Nameler Üzerinde Bir İnceleme. Ankara: Kültür Bakanlığı.
YILDIZ ALTIN, Kübra. (2018). Türk Kültüründe Atalar Kültü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.