Urmevî'nin Tezkire-i Hazret-i Baba adlı eserinde Hİlye-İ Şerîf bölümü

Divan şiiri geleneğinde Hz. Peygamberin doğumu, manevî yaşam tarzı, şahsiyeti ve ölümü üzerine birçok eser kaleme alınmıştır. Onun hayatı etrafında meydana getirilen eserler ya müstakil olarak kaleme alınmış ya da yazar meydana getirdiği eserinin bir bölümünü bazı nazım şekilleri altında, Hz. Peygamberin vasıflarına veya mucizelerine ayırmıştır. Türklerin İslamiyeti kabul etmesi, hayatlarının birçok alanında olduğu gibi sanatlarında ve özellikle de edebiyatlarında hem şekil hem de muhteva olarak birçok yeniliği de beraberinde getirmiştir. Edebî bir tür olarak edebiyat tarihinde yerini alan hilye de bu yeniliklerden biridir. İslami edebiyatlarda ilk örneklerinin Arapça kaleme alındığı hilyelerde, Hz. Peygamberin hâl ve tavırları, mübarek vasıfları ifade edilir. Dolayısıyla, Türk-İslam kültür ve medeniyetinde, Peygamber aşkı diğer türlerin yanı sıra hilye yoluyla da dile getirilmiş; şair ve müellifler onun fiziki vasıflarını ifade eden manzum, mensur veya manzum-mensur karışık metinler kaleme almışlardır. Bu durum, çok zengin muhtevaya sahip ve hepsi birbirinden farklı eserlerin kültür ve edebiyata renklilik, çeşitlilik kazandırmasına vesile olmuştur. Bu yazıda, hilye türü ve hilyenin Türk edebiyatındaki yeri, tarihî gelişimi ve Türk edebiyatında yazılmış belli başlı hilyeler hakkında bilgi verilecektir. Daha sonra müellifin hayatı ve eserleri bahis konusu edilip, söz konusu hilyelerin şekil ve muhteva özellikleri ve transkribe edilmiş metni verilecektir.

In Urmevîs work Called Tezkire-i Hazret-İ Baba chapter Hilye-İ Şerîf

In Dewan poetry, a lot of works were written about birth, moral life style, personality and death of the Prophet Muhammad. The works about His life were written as an independent work or author wrote a chapter of his work about the Prophet Muhammads miracles or qualifications in some forms of verse. That Turkish people embraced Islam brought many reforms both as form and content in many fields of their lives like their arts and especially their literature. Hilye is one of these revolutions that took its place as a literary genre in the literature history. The Prophet Muhammeds behaviours, attitudes and His mubarak features are described in hilye where the first samples of Islamic Literature were written in Arabic. Therefore, in Turkish- Islamic culture and civilization, love for the Prophet Muhammed was expressed by means of hilye besides other genres. Poets and authors wrote texts in poetic, prose or mixed poetic-prose form about His physical features. This situation contributed the different contentful works to varieties of literature. In this paper, some information about hilye as a genre, the place of hilye in Turkish Literature, its historical development and some major hilye in Turkish literature will be given. After that, authors life will be mentioned, his hilye will be examined in terms of form and content and its transcript will be provided.

PDF

___

ALGAR, H. (2007). Nakşibendîlik. İstanbul: İnsan Yayınları.

ARAS, V. (1980). Hilye. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C IV, İstanbul: Dergâh Yayınları.

CANIM, R. (2012). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları.

CEYHAN, Â. (2006). Dört Seçkin Dostun Portresi: Cevrî İbrahim Çelebinin Hilye-i Çihâr-yâr-ı Güzîni. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Manisa.

ÇELEBİOĞLU, Â. (1998). Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: MEB Yayınları.

DEVELLİOĞLU, F. (1993). Osmanlıca-Türkçe Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.

ERDOĞAN, K. (1998). Seyyid Aziz Mahmud Urmevî ve Bilinmeyen Bir Eseri: Baba Kelâmı. Bir Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, İstanbul.

ERDOĞAN, M. (2007). Hâkim Mehmed Efendinin Manzum Hilyesi. C.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, XI/1, Sivas.

ERGİN, M. (1971). Azerî Türkçesi. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.

ERKAL, A. (1999). Türk Edebiyatında Hilye ve Cevrînin Hilye-i Çâr-yâr-ı Güzîni. AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum.

GÜNGÖR, Z. (2003). Türk Edebiyatında Hilye-i Nebevî Türünün Doğuşu. Gelişimi ve Sebepleri, Tasavvuf: İlmî ve Dinî Araştırmalar Dergisi.

HÜSEYİN KÂZIM KADRİ (1928). Büyük Türk Lügatı. İstanbul.

KAPLAN, M. (1991). Neşâtînin Hilye-i Enbiyâsı. YYÜ FEF Sosyal Bilimler Dergisi, Van.

KARA, Ö. (2002). Neşatînin Hilye-i Enbiyâsının Dinî Kaynakları. Akademik Araştırmalar Dergisi, S. 13.

KAYA, B. A. (1991). XVII. yy Divan Şairlerinden Neşâtî: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Hilye-i Enbiyâsının Tenkidli Metni. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üni. SBE, Edirne.

LEVEND, A. S. (1972). Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri. TDAY Belleten, Ankara.

MACİT, M. (2005). Divan Şiirinde Âhenk Unsurları. Ankara: Akçağ Yayınları.

MUALLİM NÂCİ (1995). Lügât-ı Nâci. İstanbul: Çağrı Yayınları.

PALA, İ. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.

PALA, İ. (1991). Hilye-i Saâdet. Ankara: TDV Yayınları

PEKOLCAY, N. ve ERAYDIN, S. vd. (1994). İslamî Türk Edebiyatında Şekil ve Nevilere Giriş. İstanbul: Kitabevi Yayınları

ŞEMSEDDİN SÂMÎ (1317). Kâmus-ı Türkî. İstanbul: Dersaadet

ŞENER, H. İ. (1983). Neşâtînin Hilye-i Enbiyâsı. DEU İlâhiyât Fakültesi Dergisi, Manisa.

TOSUN, N. (2012). Bahâeddin Nakşibend-Hayatı, Görüşleri, Tarîkatı. İstanbul: İnsan Yayınları

USLUER, Z. (1994). Süleyman Nahîfî: Hayatı, Eserleri ve Hilyetül-Envârı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üni. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.

UZUN, M. (1998). Hilye. TDV İslam Ansiklopedisi, C 18, İstanbul.

YAZICI, M. Y. (2014). Aziz Mahmut Urmevî ve Tezkire-i Hazret-i Baba İsimli Eseri. CBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa