Urmevî'nin Tezkire-i Hazret-i Baba adlı eserinde Hİlye-İ Şerîf bölümü

Divan şiiri geleneğinde Hz. Peygamberin doğumu, manevîyaşam tarzı, şahsiyeti ve ölümü üzerine birçok eser kalemealınmıştır. Onun hayatı etrafında meydana getirilen eserler yamüstakil olarak kaleme alınmış ya da yazar meydana getirdiğieserinin bir bölümünü bazı nazım şekilleri altında, Hz.Peygamberin vasıflarına veya mucizelerine ayırmıştır. Türklerin İslamiyeti kabul etmesi, hayatlarının birçok alanındaolduğu gibi sanatlarında ve özellikle de edebiyatlarında hem şekilhem de muhteva olarak birçok yeniliği de beraberinde getirmiştir.Edebî bir tür olarak edebiyat tarihinde yerini alan hilye de buyeniliklerden biridir. İslami edebiyatlarda ilk örneklerinin Arapçakaleme alındığı hilyelerde, Hz. Peygamberin hâl ve tavırları,mübarek vasıfları ifade edilir. Dolayısıyla, Türk-İslam kültür vemedeniyetinde, Peygamber aşkı diğer türlerin yanı sıra hilye yoluylada dile getirilmiş; şair ve müellifler onun fiziki vasıflarını ifade edenmanzum, mensur veya manzum-mensur karışık metinler kalemealmışlardır. Bu durum, çok zengin muhtevaya sahip ve hepsibirbirinden farklı eserlerin kültür ve edebiyata renklilik, çeşitlilikkazandırmasına vesile olmuştur. Bu yazıda, hilye türü ve hilyenin Türk edebiyatındaki yeri, tarihîgelişimi ve Türk edebiyatında yazılmış belli başlı hilyeler hakkındabilgi verilecektir. Daha sonra müellifin hayatı ve eserleri bahiskonusu edilip, söz konusu hilyelerin şekil ve muhteva özellikleri vetranskribe edilmiş metni verilecektir.

In Urmevî s work Called Tezkire-i Hazret-İ Babachapter Hilye-İ Şerîf

In Dewan poetry, a lot of works were written about birth, morallife style, personality and death of the Prophet Muhammad. Theworks about His life were written as an independent work or authorwrote a chapter of his work about the Prophet Muhammad smiracles or qualifications in some forms of verse. That Turkish people embraced Islam brought many reforms bothas form and content in many fields of their lives like their arts andespecially their literature. Hilye is one of these revolutions that tookits place as a literary genre in the literature history. The ProphetMuhammed s behaviours, attitudes and His mubarak features aredescribed in hilye where the first samples of Islamic Literature werewritten in Arabic. Therefore, in Turkish- Islamic culture and civilization, love for the Prophet Muhammed was expressed bymeans of hilye besides other genres. Poets and authors wrote texts inpoetic, prose or mixed poetic-prose form about His physicalfeatures. This situation contributed the different contentful works tovarieties of literature. In this paper, some information about hilye as a genre, the placeof hilye in Turkish Literature, its historical development and somemajor hilye in Turkish literature will be given. After that, author slife will be mentioned, his hilye will be examined in terms of formand content and its transcript will be provided.

PDF

___

ALGAR, H. (2007). Nakşibendîlik. İstanbul: İnsan Yayınları.
ARAS, V. (1980). Hilye. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C IV, İstanbul: Dergâh Yayınları.
CANIM, R. (2012). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları.
CEYHAN, Â. (2006). Dört Seçkin Dostun Portresi: Cevrî İbrahim Çelebinin Hilye-i Çihâr-yâr-ı Güzîni. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Manisa.
ÇELEBİOĞLU, Â. (1998). Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: MEB Yayınları.
DEVELLİOĞLU, F. (1993). Osmanlıca-Türkçe Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
ERDOĞAN, K. (1998). Seyyid Aziz Mahmud Urmevî ve Bilinmeyen Bir Eseri: Baba Kelâmı. Bir Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, İstanbul.
ERDOĞAN, M. (2007). Hâkim Mehmed Efendinin Manzum Hilyesi. C.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, XI/1, Sivas.
ERGİN, M. (1971). Azerî Türkçesi. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
ERKAL, A. (1999). Türk Edebiyatında Hilye ve Cevrînin Hilye-i Çâr-yâr-ı Güzîni. AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum.
GÜNGÖR, Z. (2003). Türk Edebiyatında Hilye-i Nebevî Türünün Doğuşu. Gelişimi ve Sebepleri, Tasavvuf: İlmî ve Dinî Araştırmalar Dergisi.
HÜSEYİN KÂZIM KADRİ (1928). Büyük Türk Lügatı. İstanbul.
KAPLAN, M. (1991). Neşâtînin Hilye-i Enbiyâsı. YYÜ FEF Sosyal Bilimler Dergisi, Van.
KARA, Ö. (2002). Neşatînin Hilye-i Enbiyâsının Dinî Kaynakları. Akademik Araştırmalar Dergisi, S. 13.
KAYA, B. A. (1991). XVII. yy Divan Şairlerinden Neşâtî: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Hilye-i Enbiyâsının Tenkidli Metni. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üni. SBE, Edirne.
LEVEND, A. S. (1972). Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri. TDAY Belleten, Ankara.
MACİT, M. (2005). Divan Şiirinde Âhenk Unsurları. Ankara: Akçağ Yayınları.
MUALLİM NÂCİ (1995). Lügât-ı Nâci. İstanbul: Çağrı Yayınları.
PALA, İ. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
PALA, İ. (1991). Hilye-i Saâdet. Ankara: TDV Yayınları
PEKOLCAY, N. ve ERAYDIN, S. vd. (1994). İslamî Türk Edebiyatında Şekil ve Nevilere Giriş. İstanbul: Kitabevi Yayınları
ŞEMSEDDİN SÂMÎ (1317). Kâmus-ı Türkî. İstanbul: Dersaadet
ŞENER, H. İ. (1983). Neşâtînin Hilye-i Enbiyâsı. DEU İlâhiyât Fakültesi Dergisi, Manisa.
TOSUN, N. (2012). Bahâeddin Nakşibend-Hayatı, Görüşleri, Tarîkatı. İstanbul: İnsan Yayınları
USLUER, Z. (1994). Süleyman Nahîfî: Hayatı, Eserleri ve Hilyetül-Envârı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üni. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
UZUN, M. (1998). Hilye. TDV İslam Ansiklopedisi, C 18, İstanbul.
YAZICI, M. Y. (2014). Aziz Mahmut Urmevî ve Tezkire-i Hazret-i Baba İsimli Eseri. CBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa