URMEVÎ’NİN TEZKİRE-İ HAZRET-İ BABA ADLI ESERİNDE HİLYE-İ ŞERÎF BÖLÜMÜ

Divan şiiri geleneğinde Hz. Peygamber’in doğumu, manevî yaşam tarzı, şahsiyeti ve ölümü üzerine birçok eser kaleme alınmıştır. Onun hayatı etrafında meydana getirilen eserler ya müstakil olarak kaleme alınmış ya da yazar meydana getirdiği eserinin bir bölümünü bazı nazım şekilleri altında, Hz. Peygamber’in vasıflarına veya mucizelerine ayırmıştır. Türklerin İslamiyet’i kabul etmesi, hayatlarının birçok alanında olduğu gibi sanatlarında ve özellikle de edebiyatlarında hem şekil hem de muhteva olarak birçok yeniliği de beraberinde getirmiştir. Edebî bir tür olarak edebiyat tarihinde yerini alan hilye de bu yeniliklerden biridir. İslami edebiyatlarda ilk örneklerinin Arapça kaleme alındığı hilyelerde, Hz. Peygamber’in hâl ve tavırları, mübarek vasıfları ifade edilir. Dolayısıyla, Türk-İslam kültür ve medeniyetinde, Peygamber aşkı diğer türlerin yanı sıra hilye yoluyla da dile getirilmiş; şair ve müellifler onun fiziki vasıflarını ifade eden manzum, mensur veya manzum-mensur karışık metinler kaleme almışlardır. Bu durum, çok zengin muhtevaya sahip ve hepsi birbirinden farklı eserlerin kültür ve edebiyata renklilik, çeşitlilik kazandırmasına vesile olmuştur. Bu yazıda, hilye türü ve hilyenin Türk edebiyatındaki yeri, tarihî gelişimi ve Türk edebiyatında yazılmış belli başlı hilyeler hakkında bilgi verilecektir. Daha sonra müellifin hayatı ve eserleri bahis konusu edilip, söz konusu hilyelerin şekil ve muhteva özellikleri ve transkribe edilmiş metni verilecektir.

Anahtar Kelimeler:

-

In Dewan poetry, a lot of works were written about birth, moral life style, personality and death of the Prophet Muhammad. The works about His life were written as an independent work or author wrote a chapter of his work about the Prophet Muhammad’s miracles or qualifications in some forms of verse. civilization, love for the Prophet Muhammed was expressed by means of hilye besides other genres. Poets and authors wrote texts in poetic, features. This situation contributed the different contentful works to poetic-prose varieties of literature. prose or mixed form about His physical In this paper, some information about hilye as a genre, the place of hilye in Turkish Literature, its historical development and some major hilye in Turkish literature will be given. After that, author’s life will be mentioned, his hilye will be examined in terms of form and content and its transcript will be provided

Keywords:

Turkish,

PDF

___

ALGAR, H. (2007). Nakşibendîlik. İstanbul: İnsan Yayınları.
ARAS, V. (1980). Hilye. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C IV, İstanbul: Dergâh Yayınları.
CANIM, R. (2012). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları.
CEYHAN, Â. (2006). Dört Seçkin Dostun Portresi: Cevrî İbrahim Çelebi’nin Hilye-i Çihâr-yâr- ı Güzîni. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Manisa.
ÇELEBİOĞLU, Â. (1998). Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: MEB Yayınları.
DEVELLİOĞLU, F. (1993). Osmanlıca-Türkçe Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
ERDOĞAN, K. (1998). Seyyid Aziz Mahmud Urmevî ve Bilinmeyen Bir Eseri: Baba Kelâmı. Bir Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, İstanbul.
ERDOĞAN, M. (2007). Hâkim Mehmed Efendi’nin Manzum Hilye’si. C.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, XI/1, Sivas.
ERGİN, M. (1971). Azerî Türkçesi. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
ERKAL, A. (1999). Türk Edebiyatında Hilye ve Cevrî’nin Hilye-i Çâr-yâr-ı Güzîni. AÜ Türkiyat Araştırmaları EnstitüsüDergisi, Erzurum.
GÜNGÖR, Z. (2003). Türk Edebiyatında Hilye-i Nebevî Türünün Doğuşu. Gelişimi ve Sebepleri, Tasavvuf: İlmî ve Dinî Araştırmalar Dergisi.
HÜSEYİN KÂZIM KADRİ (1928). Büyük Türk Lügatı. İstanbul.
KAPLAN, M. (1991). Neşâtî’nin Hilye-i Enbiyâ’sı. YYÜ FEF Sosyal Bilimler Dergisi, Van.
KARA, Ö. (2002). Neşatî’nin Hilye-i Enbiyâ’sının Dinî Kaynakları. Akademik Araştırmalar Dergisi, S. 13.
KAYA, B. A. (1991). XVII. yy Divan Şairlerinden Neşâtî: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Hilye-i Enbiyâ’sının Tenkidli Metni. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üni. SBE, Edirne.
LEVEND, A. S. (1972). Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri. TDAY Belleten, Ankara.
MACİT, M. (2005). Divan Şiirinde Âhenk Unsurları. Ankara: Akçağ Yayınları.
MUALLİM NÂCİ (1995). Lügât-ı Nâci. İstanbul: Çağrı Yayınları.
PALA, İ. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
PALA, İ. (1991). Hilye-i Saâdet. Ankara: TDV Yayınları
PEKOLCAY, N. ve ERAYDIN, S. vd. (1994). İslamî Türk Edebiyatında Şekil ve Nev’ilere Giriş. İstanbul: Kitabevi Yayınları
ŞEMSEDDİN SÂMÎ (1317). Kâmus-ı Türkî. İstanbul: Dersaadet
ŞENER, H. İ. (1983). Neşâtî’nin Hilye-i Enbiyâ’sı. DEU İlâhiyât Fakültesi Dergisi, Manisa.
TOSUN, N. (2012). Bahâeddin Nakşibend-Hayatı, Görüşleri, Tarîkatı. İstanbul: İnsan Yayınları
USLUER, Z. (1994). Süleyman Nahîfî: Hayatı, Eserleri ve Hilyetü’l-Envârı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üni. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
UZUN, M. (1998). Hilye. TDV İslam Ansiklopedisi, C 18, İstanbul.
YAZICI, M. Y. (2014). Aziz Mahmut Urmevî ve Tezkire-i Hazret-i Baba İsimli Eseri. CBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa