TÜRKİYE TÜRKÇESİNİN BAZI BÜRÜNSEL ÖZELLİKLERİ

Ses biliminin alt kollarından biri de görevsel ses bilimidir. Görevsel ses bilimi, dil dizgesinde belli bir görev yapan sesle ilgilenir. Anlam ayırıcı öge olan ses birimi de bu gruba girmektedir. Ses birimi, parçalı ve parçalarüstü olarak ikiye ayrılmaktadır. Parçalı ses birimleri, ünlüler ve ünsüzler olup yazılı dilde mevcutturlar. Parçalarüstü ses birimleri ise vurgu, ton, ezgi, kavşak, durak, süre ve ulama gibi sözlü dile özgü ögelerdir. Bunlara genel olarak bürün adı verilmektedir. Bürün için Fransızcadan alınma prozodi terimi de kullanılmaktadır. Her dilin kendisine has bürünsel özellikleri vardır. Bürünsel özellikler, yazıda gösterilemeyen konuşmada ortaya çıkan, akıcı ve etkili konuşmayı sağlayan özelliklerdir. Güzel konuşma sanatının püf noktası, konuşulan dilin bürünsel özelliklerine hâkim olmak ve bunları dikkatli bir şekilde kullanmaktır. İşte bu makalede Türkiye Türkçesinin bazı bürünsel özellikleri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Görevsel ses bilimi, ses birimi, bürünsel özellikler

SOME PROSODIC FEATURES OF TURKEY TURKISH

One of the sub-branches of phonology is functional phonology. Functional phonology deals with sounds that perform a certain task within the linguistic system. The phoneme, which is a semantic distinguishing element, also belongs to this group. Phonemes are categorized as segmental and suprasegmental. Segmental phonemes are vowels and consonants and are present in written language. Suprasegmental phonemes, on the other hand, are elements specific to spoken language such as stress, tone, melody, junction, pause, duration and inflection. These are generally referred to as suprasegments. The term prosody, which is borrowed from French, is also used. Each language has its own prosodic features. Prosodic features cannot be demonstrated in writing and emerge in speech, enabling fluent and effective speech. The key to the art of eloquence is mastery of the prosodic features of the language spoken and their meticulous use. The present article will focus on some prosodic features of Turkey Turkish.

Keywords:

Functional phonology, phoneme, prosodic features,

PDF

___

Aksan, D. (2003). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Baran, B. (2020). Dil bilimi. Ankara: Kitap 72 Yayınları.
Birinci, N. (1996). Yer adlarında vurgu. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 539, 547-548.
Börekçi, M. (2005). Türkçede vurgu-tonlama-ölçü-anlam ilişkisi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 187-206.
Börekçi, M. ve Çelebi S. (2020). Türkçe sözcüklerin sözcük vurgusu bakımından karşılaştırılması. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 6(1). 187-200.
Coşkun, M. C. (2010). Türkçenin ses bilgisi. İstanbul: IQ Kültür, Sanat Yayıncılık.
Demircan, Ö. (1975). Türk dilinde vurgu: sözcük vurgusu. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 284. 333-339.
Demircan, Ö. (1976). Türk dilinde ek vurgusu. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 294, 196-200.
Demircan, Ö. (1976). Türkiye yer adlarında vurgu. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 300, 402- 411.
Demircan, Ö. (1978). Bileşik sözcük ve bileşik sözcüklerde vurgu. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1977. 263-275.
Demircan, Ö. (1981). Türkiye Türkçesinde vurgulama ve odaklama. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1978 - 1979. 157-163.
Demircan, Ö. (1983). Türkçe ezgilemeye giriş. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1980 - 1981. 65-79.
Demir, N. (2019). Türkçe ses ve biçim bilgisi. Ankara: Altınordu Yayınları.
Dursunoğlu, H. (2010). Türkiye Türkçesinde vurgu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 267-276.
Erdem Nas, G. (2020). Türkçede tek seslemli sözcüklerdeki seslerin süre özellikleri. Prozodi (bürün bilimi) ve konuşma çalıştayı bildirileri: 28 Haziran 2019 Ankara / Editör: İsmet Çetin. Yayına Hazırlayan: Reşide Gürses, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 66-77.
Erdem Nas, G. ve Akbulut, B. (2021). Yabancılara Türkçe öğretimine bürün bilimsel bir yaklaşım–Boşnak konuşurların Türkçe vurgu üretimleri. Türk Dili Araştırmaları YıllığıBelleten, 72 (Aralık), 185-208.
Ergenç, İ. (1995). Konuşma dili ve Türkçenin söyleyiş sözlüğü. Ankara: Simurg Yayınları.
Ergin, M. (1992). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi. https://sozluk.gov.tr
Huber, E. (2008). Dilbilime giriş. İstanbul: Multilingual Yayınları.
İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy A. S. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Karaağaç, G. (2013). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kıran, Z. ve Kıran Eziler, A. (2010). Dilbilime giriş, Ankara: Seçkin Yayınları.
Korkmaz, Z. (2010). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Tekin T. (1991). Türkçede kelime vurgusu kuralları. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2, 1-4.
Toklu, M. O. (2011). Dilbilime giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
Töreyin, A. M. (2020). Türkçeyi müzikal konuşma, Prozodi (bürün bilimi) ve konuşma çalıştayı bildirileri: 28 Haziran 2019 Ankara / Editör: İsmet Çetin. Yayına Hazırlayan: Reşide Gürses. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 139-148.
Türkçe sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Üçok, N. (2008). Genel fonetik. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
Vardar, B. (2007). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.