KÜLTEGİN VE BİLGE KAĞAN YAZITLARINDAKİ İDİ O(O)QS(U)Z SÖZÜ ÜZERİNE

Türkçenin bilinen en eski yazılı metinlerinden Kültegin ve Bilge Kağan Yazıtları’nın doğu yüzlerinde geçen idi o(o)qsuz ifadesi, bugüne kadar çeşitli araştırmacılar tarafından genellikle idi ve oq sözlerine bağlanmış ve metinlerin bağlamından hareketle “düzensiz, sahipsiz, başıboş” şeklinde anlamlandırılmıştır. Uygur dönemi tercüme eserlerinde de rastlanan bu ifadenin, orijinal metinlerdeki Çince ideogramların anlamlarıyla örtüştüğü görülmektedir. Bu makalede idi, oq, oqsuz sözleriyle idi o(o)qsuz ifadesine, zikredilen metinlerdeki örneklerden hareketle yeni görev, anlam ve transkripsiyon şekilleri teklif edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

-

The expression idi o(o)qsuz mentioned on the east sides of the two oldest Turkic scripts Kültegin and Tonyukuk was interpreted by many and various researchers as “untidy, derelict, adrift” according to the meaning of the words idi and oq and the context. Also found in the Uighur translated texts, this expression’s meaning overlaps with the original Chinese ideograms’. In this article, a new function, meaning and transcription is proposed for the words idi, oq and oqsuz as well as the expression idi o(o)qsuz

Keywords:

Old Turkic, Kültegin Inscription, Bilge Kagan Inscription idi oqsuz,

PDF

___

ALYILMAZ, C. (2005). Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu. Ankara: Kurmay Yayınevi.
AMANJOLOV, A. S. (2010). İstoriya i Teoriya drevne Tyurkskogo Pisma. Almatı.
CLAUSON, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford.
ERDAL, M. (2004). A Grammar of Old Turkic. Leiden∙Boston.
GABAIN, A. von. (1974). Alttürkische Grammatik. Wiesbaden.
GENG, S. (2005). Studies of the Old Turkic Inscriptions. Beijing Minzu University Press.
GULCALI, Z. (2013). Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur’dan “Aç Bars” Hikâyesi. Ankara.
JOLDASBEKOV, M. ve SARTKOJA, K. (2005). Orhon Eskertkişiniñ Tolık Atlası. Astana.
KAYA, C. (1994). Uygurca Altun Yaruk Giriş Metin ve Dizin. Ankara.
KAYA, C. (2010). Kök Türkçe idi oksuz Üzerine. Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl Konulu 3. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, 463-466.
MASAHİRO, S. (2008). Uighur Abhidharma Texts: A philological Study. Shoukadoh.
NAKAMURA, H. (1981). Buddhist Term Dictionary. Tokyo.
ORKUN, H. N. (1936). Eski Türk Yazıtları. İstanbul.
RADLOFF, W. (1897). Atlas der Altertümer der Mongolei. St. Petersburg.
TEKİN, T. (1968). A Grammar of Orkhon Turkic. Uralic and Altaic Series Vol.69, Curzon.
TEKİN, T. (2010). Orhon Yazıtları. Ankara.
TEZCAN, S. (2010). Yazıtlarda Yeni Okuyuş ve Anlamlandırma Önerileri. 1.Uluslararası Uzak Asya’dan Ön Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni Bildirileri, Afyonkarahisar.
THOMSEN, V. (1896). Inscriptions de L’Orkhon Déchiffrées. Helsingfors.
THOMSEN, V. (1916). Turcica, études concernant l’interprétation des inscriptions turques de la Mongolie et de la Sibérie. Helsingfors.
TUNA, O. N. (1995). Ekin ara idi oksuz kök türk anca olurur ermiş (KT, D, 2-3) İbaresi Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 1993. Ankara.