Emir Feridun ÇALIŞKAN, Fadime AKGÜL ÇOBANOĞLU

İLKOKUL 4. SINIF TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ OKUMA METİNLERİNİN VE METİNLERE AİT ETKİNLİKLERİN İNCELENMESİ

Bu çalışmada, 2021-2022 eğitim-öğretim döneminde okutulan Özgün ve MEB Yayınevlerine ait dördüncü sınıf Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerinin ve metinlere ait etkinliklerin alan yazınına uygunluğunun incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmanın veri kaynağını benzeşik örneklem yoluyla seçilen ilgili kitaplar içerisindeki okuma metinleri ve metinlere ait etkinlikler (dokümanlar) oluşturmaktadır. Çalışma, nitel araştırma yaklaşımıyla temel betimsel araştırma türünde desenlenmiştir. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının Ders Kitabı Hazırlama Kılavuzunda Geçen Ölçütlerin (TTKB, 2022) araştırmacılar tarafından kontrol listesi hâline getirilmesiyle çalışmanın verileri toplanmıştır. Çalışmanın güvenilirliği, araştırmacıların kontrol listelerindeki ölçütlere verdikleri yanıtlar arasındaki tutarlılığın %94 bulunmasıyla sağlanmıştır. İç geçerlilik, veri toplama araçlarındaki ölçütlere alan yazını destekli cevap verilmesiyle ve araştırmacıların ulaştığı verilerin karşılaştırılmasıyla sağlanmıştır. Dış geçerlilik, çalışma sürecinin detaylı anlatımıyla başka araştırmacıların da aynı adımları izleyerek uygulayabileceklerinin gösterilmesiyle sağlanmıştır. Erişilen veriler, betimsel analiz kullanılarak “(n=…)” şeklinde çözümlenmiştir. Sonuç olarak dokümanların gerekli ölçütleri barındırmaları açısından birtakım eksiklikleri olduğu; bunların kullanıma aykırı engeller olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ders kitabı, Türkçe, metin, etkinlik

INVESTIGATION OF READING TEXTS AND ACTIVITIES RELATED TO TEXTS IN PRIMARY SCHOOL 4TH GRADE TURKISH COURSE BOOKS

This study assessed the suitability of the reading texts and activities in the fourth-grade Turkish textbooks published by Özgün and the Ministry of National Education for 2021-2022. The books were selected using affinity sampling. The study adopted a basic descriptive research design based on a qualitative approach. The researchers transformed the criteria outlined in the Guidelines for Textbook Preparation of the Board of Education and Discipline (BEI, 2022) into a checklist. Reliability was established by confirming a 94% consistency rate among the researchers. Internal validity was upheld by addressing the criteria with literature-backed support and cross-comparing the data. External validity was assured by explaining the research process and demonstrating its replicability for other researchers to apply through a step-by-step approach. The data were analyzed using descriptive analysis. The findings revealed several deficiencies in how the documents incorporated the criteria. Nevertheless, these shortcomings do not act as barriers to their usability.

Keywords:

Textbook, Turkish, text, activity,

PDF

___

Akcan, E. ve Türkmenoğlu, Ö. A. (2022). Hayat bilgisi ders kitaplarının farklılıklar açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(1), 423-459.
Akyol, H. (2008). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
Akyol, H. (2013). Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Arslan Özer, D., Karataş, Z. ve Ergün, Ö. R. (2019). Analysis of gender roles in primary school (1st to 4th Grade) Turkish textbooks. Eurasian Journal of Educational Research, 79, 1-20.
Aslan, C. (2017). Örnek eğitim durumlarıyla Türkçe - Türk dili edebiyatı öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Balcı, E. ve Sel, B. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet eşitsizliğini besleyen düşünme biçimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(3), 723-740.
Balci, A. ve Baki, Y. (2022). Türkçe dersi ilkokul 4. sınıf kitabındaki metin altı sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (27), 32-57. doi:: 10.29000/rumelide.1104110.
Bayram, B. & Aktaş, E. (2021). Anlama becerisi açısından okuma ve dinleme / izleme stratejilerinin Türkçe ders kitaplarındaki yeri. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(35), 1823-1848. doi:: 10.26466/opus.814783
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
Creswell, J. W. (2002). Educational research. Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research. London: Pearson Education.
Çeliktürk S. Z. ve Akyol, H. (2015). Okuma güçlüğü olan dördüncü sınıf öğrencisinin okuma becerilerinin geliştirilmesi. Turkish Journal of Education, 4(2), 4-16.
Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A. ve Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 206-219.
Güldenoğlu, D. (2023). Türkçe ders kitabındaki metin, soru ve etkinliklerin öğrenci ve öğretmen görüşleri açısından karşılaştırmalı olarak incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (34), 240-272. doi: 10.29000/rumelide.1317599.
Erdem, İ. ve Bahşi, N. (2022). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarındaki metinlerin değer aktarımı açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 20(43), 9-35.
Esen, Y. (2003). Ders kitaplarında insan hakları: İnsan haklarına duyarlı ders kitapları için. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Gelfman, E., Podstrigich, A. ve Losinskaya, R. (2004). On the problem of typology and functions of school texts, discussion group 14, focus on the development and research of mathematics textbooks. Copenhagen Denmark: ICME X.
Göçer, A. (2009). Türkçe eğitiminde öğrencilerin söz varlığını geliştirme etkinlikleri ve sözlük kullanımı. Turkish Studies (Sözlük Özel Sayısı), 4(4), 1025-1055.
Güneş, F. (2013). Kelimelerin gücü ve zihinsel sözlük. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, -.Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbid/issue/17335/181025.
Güzel, D. ve Şimşek, A. (2012). Textbooks in national education councils. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(23), 172-216.
İşeri, K. (2010). Türkçe ders kitaplarında resimler. H. Ülper (Eds.), Türkçe ders kitabı çözümlemeleri içinde (s. 81-89). Ankara: Pegem Akademi.
Kanno, T. N. ve Onyeachu, J. A. E. (2018). On ınstructional resources for teaching special needs children in Abia State, Nigeria. International Journal of Technology and Inclusive Education (IJTIE), 7(2), 1318-1321. doi: 10.20533/ijtie.2047.0533.2018.0160
Karaca, F. (2011). What kind of teaching tools and materials do primary school teachers use in their lessons. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 131-148.
Karacoğlu, M. Ö. ve Karakuş, N. (2022). Okuduğunu anlama becerisinin geliştirilmesinde metin kullanımı: Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerine bir inceleme. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 50-78. DOI: 10.29000/rumelide.1146803.
Karasar, N. (2019). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Kaya, M. ve Aydın, E. (2023). Ortaokul öğrencilerinin Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerdeki karakterleri rol-model alma durumlarının incelenmesi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 31-40. DOI: http://ihead.aksaray.edu.tr/tr/pub/ihead/article/1314932
Kaya, M. ve Kardaş, M. N. (2019). Türkçe öğretmenleri ile Türkçe öğretmeni adaylarının Türkçe ders kitaplarındaki metinlerle ilgili görüşleri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 323-342.
Kayhan, S. (2022). Dezavantajlı grupların Türkçe ders kitaplarında temsili. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 29, 1-18. DOI: 10.29000/rumelide.1163989.
Kazancı Dede, S. Ç. (2020). 11. sınıf matematik ders kitabının içerik yönünden incelenmesi ve öğretmen görüşlerinin belirlenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Trabzon Üniversitesi].
Keser, H. (2004). İlköğretim 4. sınıf bilgisayar ders kitaplarının görsel tasarım ilkelerine göre değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2(3), 261-280.
Kızılçaoğlu, A. (2003). Evaluation criteria of secondary education geography textbooks. Marmara Coğrafya Dergisi, 8, 19-33.
Kurtdede-Fidan, N. ve Gedik, H. (2019). Values in the human rights, citizenship and democracy textbook. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 251-272. Doi:10.23863/kalem.2019.127
Kurtoğlu Zorlu, Ö. (2021). Metinlerin temalara uygunluğu bakımından Türkçe ders kitapları üzerine bir inceleme. International Journal of Social Sciences and Education Research, 7(1), 1-11. DOI: 10.24289/ijsser.797498.
McGrath, I. (2013). Teaching materials and the roles of EFL/ESL teachers: Practice and theory. London: Bloomsbury.
Millî Eğitim Bakanlığı. (2012). Ministry of national education textbooks regulation. http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1605.pdf
Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı.
Millî Eğitim Bakanlığı. (2021). Ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği. Ankara: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı.
Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Memiş, M. ve Kansızoğlu, H. B. (2022). Türkçe öğrenenlerin noktalama işaretlerinin kullanımı konusundaki yetkinlik düzeyleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(33), 54-72.
Merriam-Webster. (2022, 17 Ağustos). İçerik analizi nedir? https://www.merriamwebster.com/words-at-play/the-merriam-webster-word-o-meter-january-2022 adresinden erişildi.
Mete, F., Alibaşiç, B. ve Köksal, B. (2023). Impact of vocabulary teaching approach in Turkish curriculum on Turkish textbooks and use of technology in vocabulary teaching. Journal of Learning and Teaching in Digital Age, 8(1), 124-135. https://dergipark.org.tr/en/pub/joltida
Morse, J. M. (2016). Mixed method design: Principles and procedures. New York: Routledge.
Önal, H. ve Kaya, N. (2006). Evaluation of social studies textbooks (4th and 5th grades). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 21-37.
Saltık, O. (2018). Okuma kültürü edindirme sürecinde Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin niteliği üzerine öğretmen görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 281-296.
Sarar Kuzu, T. ve Durna, C. (2020). The effect of ıntellegent and mind games on secondary school students writing success. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 19(3), 70-79.
Sarar Kuzu, T. ve Yalçınalp, S. (2023). Ana dili ve yabancı dil öğretiminde dijital öykü kullanımı araştırmalarının içerik analizi. Millî Eğitim Dergisi, 52(238), 933-952.
Solak, M. ve Yaylı, D. (2009) İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarının türler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 444 - 453.
Sur, E. (2022). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin altı soruların Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11(1), 430-451. Retrieved from http://www.itobiad.com/tr/pub/issue/68190/952572.
Şahin, M. (2014). Sosyal bilgiler ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 31-46.
Şeyihoğlu, A., Özgürbüz, İ.E. ve Torun, E. (2022). İlköğretim 4-5-6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan analojilerin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 55, 347 375. doi: 10.9779.pauefd.1014279.
Tarakcı, Ç. ve Kayadibi, N. (2023). Metin türleri açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 6(1), 150-166. doi: 10.52974/jena.1302420
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2022). Taslak ders kitabı ve eğitim araçları ile bunlara ait e-içeriklerin incelenmesinde değerlendirmeye esas olacak kriterler ve açıklamaları. Ankara: T. C. Millî Eğitim Bakanlığı.
Taş, H. (2022). Examination of primary school 4th grade social studies textbook in terms of universal values. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 62, 455-475.
Taş, H. ve Minaz, M. B. (2022). Analysis of the activities in the primary school Turkish textbooks in terms of creative thinking skills. Education Quarterly Reviews, 5(4), 104-115. DOI: 10.31014/aior.1993.05.04.577
Temizkan, M. (2007). İlköğretim ikinci kademe Türkçe derslerinde okuma stratejilerinin okuduğunu anlama üzerindeki etkisi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi].
Temellioğlu, Ş. H. ve Küçükturan, A. G. (2022). Dördüncü sınıf sosyal bilgiler ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 679-698. doi: 10.30900/kafkasegt.956711.
Ulusoy, K. (2015). Textbooks in social studies. B. Tay and A. Öcal (Eds.), In Teaching Social Studies with Special Teaching Methods (pp. 194-220). Pegem Akademi Yayıncılık.
Ülger, R. (2018). PISA 2018 çerçeve metinden hareketle ‘’Reading Literacy” (okuma alanı okuryazarlığı) kavramına bakış. Türkçe Öğretimi ve Çocuk Edebiyatı Dergisi, https://www.academia.edu/36650594/PISA_2018_%C3%87er%C3%A7eve_Metni_ndeki_Okuma_Alan%C4%B1_Read%C4%B1ng_L%C4%B1teracy_ile_2017_T%C3%BCr k%C3%A7e_Dersi_%C3%96%C4%9Fretim_Program%C4%B1_Okuma_Alan%C4%B1n%C4%B1n_Kar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Ft%C4%B1r%C4%B1lmas%C4%B1 adresinden erişildi.
Yalınkılıç, K. (2010). Bir öğretim aracı olarak ders kitabı. H. Ülper (Ed.), Türkçe ders kitabı çözümlemeleri içinde (s. 3-19). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Yaman, H. ve Akkaya, D. (2012). Dil biliminin kelime öğretimine açılan kapısı: Bağlam türleri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(3), 2599-2610.
Yaylı, D. ve Kitiş Çınar, E. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitapları görsellerinde toplumsal cinsiyet. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish of Turkic, 9(5), 2075-2096. DOI:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6870
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yılmaz, M. ve Korkmaz, C. (2017). 1-5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin içerik açısından değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(38), 111-130.
Yüceer, D. (2022). Türkçe öğretiminde soru hazırlamada yararlanılabilecek iki taksonomi: Bloom ve Barett taksonomisinin karşılaştırmalı incelemesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 10(1), 67-84.