SEKİZİNCİ YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE TAKVİMLERİMİZ

Zaman kavramı genel olarak gök cisimlerinin düzenli hareketinden elde edildiği için çok eski çağlardan beri insanlar gökyüzü gözlemlerine önem vermişlerdir. Zamanı ölçerken ölçü aracı olarak Ay’ı ve Güneş’i kullanmışlardır. İnsanoğlunun taş üzerine kazılı Antium Takvimi ile başlayıp miladi takvime kadar gelen bir takvim süreci vardır. Her medeniyet ay veya güneş yılını esas alıp bir de kendine göre önemli saydığı bir tarihi başlangıç noktası kabul ederek takvim sistemlerini çeşitlendirmiştir. Türkler de her on iki yıla bir hayvanın adı verilerek oluşturulan on iki hayvanlı Türk takvimi ile başlayıp sonrasında sırasıyla hicri, Celâli, İlhanlı, Rumi, Takvim-i Garbi ve son olarak da miladi takvim sistemlerini kullanmışlardır. Bu yazıda Türklerin tarih boyunca kullandıkları takvim sistemlerinin özellikleri anlatıldıktan sonra Türkler tarafından kullanılan cep takvimleri, takvîm-i dâimîler, ruz-nameler, saatli maarif takvimleri, kurum ve kuruluşlara özgü özel takvimlerle belli konuları işleyen özel amaçlı takvimlerden söz edilecek, en sonunda da Anadolu’da resmî takvim dışında kullanılan halk takviminin özellikleri anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Türk Takvim Sistemleri, Cep Takvimleri, Takvîm-i Dâimîler

PDF

___

AKGÜR, A. Necati. (1995). Celâlî Takvimi. İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 7., s. 257-258. AYGÜN, Abdurrahman. (1938). Takvimi Daimî. Haritacılık Dergisi, Ankara: Harita Genel Komutanlığı Yayını, Ocak, S.18, s. 71-79.BALTACI, Cahid. (2010). İslam Medeniyeti Tarihi. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.BAŞAR, Fahameddin. (2006). Geçmişten Günümüze Türklerin Takvimleri. Popüler Tarih, Şubat, S. 66, s. 34-36.Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Babıali Evrak Odası, İdare no. 125/12.Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dosya Tasnifi, Karton no. 65/4.BİRAY, Nergis. (2009). “2 Hayvanlı Türk Takvimi -Zamana ve İnsana Hükmetmek-. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, S. 39, s. 668-675.CEZAYİRLİOĞLU, Haldun. (2007). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi -1452-1923 Yılları Arası- Hazırlanmış Cep Takvimleri Üzerine Bir Araştırma, (18 Nisan 2018). Erişim adresi: (http://www.halduncezayirlioglu.com/2016/02/osmanli-imparatorlugu-donemi-cep-takvimleriCHAVANNES, Édouard. (1906). Le Cycle Turc des Douze Animaux (On İki Hayvanlı Türk Takvimi). E. J. Brill.ÇAĞATAY, Neşet. (1953). Eski Çağlardan Bu Yana Zaman Ölçümü ve Takvim. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 22, s. 105-138.ÇAĞATAY, Saadet-Semih TEZCAN. (1975-1976). Köktürk Tarihinin Çok Önemli Bir Belgesi: Sogutça Bugut Yazıtı. TDA Belleten, s. 245-252.DAĞLI, Yücel-Cumhure ÜÇER. (1997). Tarih Çevirme Kılavuzu, C. I, Ankara: TTK Yayınları.Düstur, 3. tertip, 7, s. 318.EBERHARD, W. (1996). Çin’in Şimal Komşuları. Ankara: TTK Yayınları.ERCAN, Emine Halil. (2006). Balkanlarda Gökyüzü ile İlgili İnanışlar ve Halk Takvimi. Millî Folklor, S. 69, s.77-78.ERCİLASIN, Ahmet Bican-Ziyat AKKOYUNLU. (2014). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugati’t-Türk, Ankara: TDK Yayınları.ESİN, Emel. (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.Firdevsî-i Tavîl. (15. yüzyıl). Tâli-i Mevlûd-i Kebîr, Millî Kütüphane, Adnan Ötüken İl Kütüphanesi Arşivi, No: 06 Hk 3204.ILGIN, Ali. (2017). .Tofa (Karagas) Türkçesinde Zaman Adları Üzerine. Dil Araştırmaları Dergisi, Güz 2017/21, s. 179-187.KAFESOĞLU, İbrahim. (1997). Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Yayınları.KALAYCI, Ünal (2013), “Tarih Boyunca Türklerin Kullandıkları Ay Adları ve Türk Dünyası Ortak Ay Adları Önerisi”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, s. 598-604.KAZIMOV, İsmayıl. (2010). Müasir Türk Dillerinin Müqayiseli Leksikası, Bakü.KURTOĞLU, Fevzi. (1936). Tarih Yılları, İstanbul: Sebat Basımevi.KÜLCÜ, Recep. (2015). .Türklerin Kültür Mirası olarak 12 Hayvanlı Türk Takvimi. Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 1 (1), s.1-5.MONGUŞ, M. V. (2001). İstoriya Buddizma v Tuve. Novosibirsk.TEMELKURAN, Tevfik. (2000). .Türklerin Kullandıkları Takvimler ve Batı (Miladî) Takvimin Kabulü. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi Dün / Bugün /Yarın, Mayıs, S. 40. s. 45-53. ………………………… (2002). .Türklerin Kullandıkları Takvim Çeşitleri. Türkler, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 436-440.TOPKAN, Refik. (1962). Topkan’ın Sürekli Takvim’i. Ankara: Ankara Neşriyat.TURAN, Osman. (1941). Oniki Hayvanlı Türk Takvimi. İstanbul: Ötüken Yayınları.TÜRKMEN, Fikret. (2012). “.Türk Kültüründe Tarihî Gelişim İçinde Hayvan ve Bitkilerin “Ölçü Birimi” Olarak Kullanılması Hakkında”. Millî Folklor, Sayı 95, s. 95-102.