ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİNDE KADINA YÖNELİK HİTAPLAR

Dilin söz varlığı içinde önemli yer tutan hitaplar; seslenme, saygı, sevgi, sitem, heyecan, aşk gibi duyguları ifade etmek için kullanılan sözcük veya sözcük öbekleridir. Hitap edenle hitap edilene göre farklı şekiller alan bu söz öbekleri, kişiler arası ilişkilerin derecesini göstermesi bakımından önem taşır. Makalede Türkiye Türkçesi dışındaki çağdaş Türk yazı dillerinde kadına yönelik olarak kullanılan hitaplar üzerine bir değerlendirme yapılacaktır. Altay Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Başkurt Türkçesi, Gagavuz Türkçesi, Hakas Türkçesi, Karaçay-Malkar Türkçesi, Karakalpak Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Kırım-Tatar Türkçesi, Kumuk Türkçesi, Nogay Türkçesi, Özbek Türkçesi, Tuva Türkçesi, Türkmen Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesinde kadınlarla ilgili olarak kullanılan hitaplardan örnekler sunulacaktır. Kadına yönelik hitap örnekleri, çağdaş Türk yazı dillerine ait sözlüklerden, destan, masal, efsane, türkü ve mani gibi söz varlığı unsurlarının çeşitli şekillerde kullanıldığı anlatılardan verilecektir. Örnekler, içerdikleri anlam alanına göre sınıflandırılacak, hitap edenler ve edilenler, hitapların kullanılış amaçları, hitaplar üzerinden iletilmek istenen duygu ve düşünceler açıklanacaktır. Böylece farklı Türk lehçelerinde kadınlar için kullanılan hitap örnekleri bir araya getirilerek, bu örneklerden hareketle toplumun kadına verdiği önem ortaya çıkarılmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

hitap, seslenme, kadın, çağdaş Türk yazı dilleri

PDF

___

AÇA, M. (2002). Kazak Türklerinin Destanları ve Destancılık Geleneği. Konya:.Kömen Yayınları.
ALTAYLI, S. (1994). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
BAKIRCI, N. (2010). Kırım Tatar-Masalları. Konya: Kömen Yayınları
ÇELEBİ, F. (2007). Kırgız Destanları 5 Eşimkul Menen Zuura, Ankara: TDK yayınları.
DİLÇİN, C. (1997). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TDK Yayınları.
DİLEK, İ. (2007). Altay Destanları 2. Ankara: TDK Yayınları.
DİLEK, İ. (2007). Altay Destanları 3. Ankara: TDK Yayınları.
DOĞAN, İ. (2014). Nogay Destanları. Ankara: TDK Yayınları.
EHMETYANOV R. (2014). Türkçe-Tatarca Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
ERGUN, M. (2014). Başkurt Destanları 4. Ankara: TDK Yayınları.
ERGUN, M. (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi II. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TDK Yayınları.
ERGUN, M. (2005). Tıva Kahramanlık Destanları 1. Ankara: Akçağ Yayınları.
ERGUN, M. (2005). Tıva Kahramanlık Destanları 2. Ankara: Akçağ Yayınları.
FEDAKÂR, S. (2016). Özbek Destanları 5, Rüstem Han Destanı. Ankara: TDK Yayınları.
GAYDARCİ, G. A. (1978). Gagavuz Türkçesinin Sözlüğü, Moskova.
KAKUK, Z. (1993). Kırım-Tatar Şarkıları. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TDK Yayınları.
KARA, M. (2001). Türkmence (Giriş, Gramer, Metinler, Sözlük). Ankara: Akçağ Yayınları.
KARA, M. (1998). Türkmen Türkçesi ve Türkmen Edebiyatı Üzerine Araştırmalar. Ankara: Akçağ Yayınları.
KARADAVUT, Z. (2012). Kırgız Destanları 10, Güldana, Askazan Baatır. Ankara: TDK Yayınları.
KOÇ, K. (2009). Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
KÖSE, N. (2002). Kococaş Destanı (Üsönbayev, Konakbayev ve Ceentayev Varyantları) İnceleme-Metin. Ankara: Milli Folklor Yayınları.
NASKALİ GÜRSOY, E. (1999). Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TDK Yayınları.
NASKALİ GÜRSOY, E. (2007). Hakasça-Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
NECİPOVİÇ, E. N. (2013). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
ÖZKAN, N. (2007). Gagavuz Destanları. Ankara: TDK Yayınları.
PEKACAR, Ç. (2011). Kumuk Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
TAVKUL, U. (2004). Karaçay-Malkar Destanları. Ankara: TDK Yayınları.
Türkçe Sözlük (2011). Ankara: TDK Yayınları
TURHAN, S. (1991). Azerbaycan Halk Mahnıları. Ankara: Cem Ofset.
TURHAN, S. (1993). Azerbaycan Halk Türküleri. Ankara.
UYGUR, C. V. (2007). Karakalpak Destanları, Kırk Kız Destanı. Ankara: TDK Yayınları.
ÜÇÜNCÜ, K. (2006). Kazak Türklerinin Kahramanlık Destanı Alpamış. İstanbul: Töre Yayın Grubu.
ÜŞENMEZ, E. (2016). Özbekçe-Türkçe Sözlük. İstanbul.
YILDIZ, N. (1995). Manas Destanı (W. Radloff) ve Kırgız Kültürü ile İlgili Tespit ve Tahliller. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TDK Yayınları.
YUDAHİN, K. K. (2011). Kırgız Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.