Aslı Altanlar, İbrahim Kavak, Lale Güremen

Tarihi Mahallelerdeki Turizm Odaklı Müdahalelerin Mahalle Sakinleri Üzerindeki Etkisi; Amasya, Sofular Mahallesi

Tarihi konut alanları çeşitli müdahale biçimleriyle seyirlik mekânlar olarak turistlerin ve ziyaretçilerin tüketimine sunulmaktadır. Bu süreçte kamu kaynakları kentlilerin gereksinimi olan kentsel hizmetlerin ve donatı alanlarının sağlanması yerine kent merkezinin turizm için bir çekim alanı olarak düzenlenmesi gibi uygulamalara seferber edilmeye başlanmıştır. Bu durum kentsel arazi ve gayrimenkul fiyatlarının artışına zemin hazırlayarak yerin sakinlerinin yerinden edilme süreçleri ile karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır. Bu nedenle bu çalışma yerel yönetimler tarafından turizm pazarına sunulması düşünülen tarihi mahallelerin sakinlerinin turizm odaklı müdahalelerin etkilerini algılayışlarını ve bunu etkileyen faktörleri belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla Amasya ilinin merkezinde Osmanlı sivil mimarisinin tüm özelliklerini taşıyan Sofular Mahallesi sakinleri ile anket çalışması yapılmıştır. Mahalle sakinlerinin turizm odaklı müdahaleleri nasıl algıladıklarını ortaya koymak amacıyla elde edilen verilere temel bileşenler analizi ve mahallelinin turizm algısında etkili olan faktörlerin katılımcının hangi özelliklerine göre farklılaştığını ortaya koymak içinde One-Way Anova analizini kullanmıştır. Elde edilen bulgular mahalle sakinlerinin mahalle kimliğinin ve özgünlüğünün bozulacağı; mahallelinin yaşam tarzlarının, komşuluk ilişkilerinin ve tüketim davranışlarının değişeceği; mahallede kiraların ve gayrimenkul fiyatlarının birdenbire artmasıyla mahallelinin dezavantajlı duruma düşerek yerinden edilme (soylulaştırma süreci) ile karşı karşıya kalacakları endişesiyle turizm odaklı müdahaleler ile turizm gelişmesini endişe ile karşıladıklarını ortaya koymaktadır. TBA analizine göre mahalle sakinlerinin turizme verdiği desteği belirleyen üç faktör tespit edilmiştir. Bunlar sosyal çevre, ekonomik çevre ve kültürel çevre faktörleridir. Turizme karşı davranış ve tutumları etkileyen en önemli faktörün sosyal çevre faktörü olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Turizm etkisi, Turizm algısı, Soylulaştırma, Amasya, Sofular mahallesi

Effects of Tourism Oriented Interventions on Community Dwellers in Historical Districts: The Case of Amasya Sofular District

Historical districts being redesigned using several intervention methods are served as belvedere spaces to consumption of tourists and visitors. In this process, public resources are spent on the arrangement of city centers to turn them into tourist attractions instead of urban services and urban service areas. Consequently, this leads to an increase in the cost of urban land and real estate which becomes the basis for the displacement process of community dwellers. For this reason, this study aims both at discovering the historical district dwellers’ perceptions of such tourism oriented interventions and the factors affecting their perceptions. Therefore a questionnaire was held at Sofular District in Amasya which owns all characteristics of Ottoman civil architecture. Principal components analysis (PCA) was used to understand the perceptions of dwellers on tourism oriented interventions and One-Way Anova analysis was used to understand how these perceptions differ according to various characteristics of participators. Research indicates that dwellers are anxious about the tourism oriented interventions and tourism development in the area as they think that district identity would be spoiled, life styles, neighborhood relations and consumption patterns would differ, and fear of displacement (process of gentrification) due to an increase of rent and real estate values in the district. Three factors as determinants of historical site dwellers’ reactions and attitudes towards tourism were concluded from the principal component analysis. Those factors were respectively named “social environment”, “economic environment” and “cultural environment”. It was found out “social environment” is the most determining factor which affects historical site dwellers’ reactions and attitudes towards tourism.

Keywords:

Tourism effect, Tourism perception, Gentrification, Sofular District, Amasya,

PDF

___

Akova, O. (2006), Yerel halkın turizmin etkilerini algılamalarına ve tutumlarına yönelik bir araştırma, Akademik İncelemeler Dergisi, 2(1), 1-34.
Altanlar, A. (2015). Kültür turizmini geliştirme kapasitesinin ölçülmesinde kavramsal bir model ve yöntem denemesi: İstanbul Boğaziçi örneği. İstanbul, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Altanlar, A. ve Enlil, Z. (2016). Boğaziçi bölgesi sakinlerinin turizm desteğini ölçmeye yönelik bir araştırma, Megaron Dergisi, 11(3), 382-397.
Altanlar, A., Enlil, Z. ve Kalkan Açıkkapı, D. (2017). Discontent and resentment in tourist – historic sites: Re-thinking tourism via the perspectives and attitudes of local residents and local businesses. Proceedings of the International Conference on Changing Cities III: Spatial, Design, Landscape & Socio-economic Dimensions Syros, Delos, Mykonos Islands, Greece, June 26-30, 2017 ISBN: 978-618-5271-12-1
Andereck, K. L. ve Nyaupane, G. P. (2011). Exploring the Nature of Tourism and Quality of Life Perceptions among Residents , Journal of Travel Research, 50, 248-260.
Andereck, K. L., Valentine, K. M., Knopf, R. C. ve Vogt C. A. (2005). Residents’ perceptions of community tourism impacts, Annals of Tourism Research, 4: 1056-1076, http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160738305000770 (11.11.2012).
Avcıkurt, C. (2009). Turizm sosyolojisi genel ve yapısal yaklaşım, İkinci Baskı, Ankara: Detay Yayıncılık
Bolzoni, M. (2013, August 29-31). What tourists ignore Ambivalences, conflicts and compromises in a changing neighbourhood. Paper presented at the International RC21 Resourceful Cities Conference. Berlin. http://www.rc21.org/conferences/berlin2013/RC21-Berlin-Papers/17-Bolzoni.pdf
Cengiz, E., ve Kırkbir, F. (2007). Yerel halk tarafından algılanan toplam turizm etkisi ile turizm desteği arasındaki ilişkiye yönelik yapısal bir model önerisi, Sosyal Bilimler Dergisi, 1: 19-37.
Chen, J. S. (2000). An investıgatıon of urban residents’ loyalty to tourısm, Journal of Hospitality & Tourism Research, 24:5-19, http://jht.sagepub.com/content/24/1/5, (03.04.2011)
Coccossis, H. Mexa, A. Collovini, A. ve Konstandoglou, M., (2002). Defınıng, Measurıng and Evaluatıng Carryıng Capacıty In European Tourısm Destınatıons Final Report, http://ec.europa.eu/environment/iczm/pdf/tcca_material.pdf, (01.11.2013).
Çalışkan, U. ve Tütüncü, Ö. (2008). Turizmin yerel halk üzerindeki etkileri ve Kuşadası İlçesi uygulaması, IV. Lisansütü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi, XX-XX 23-27 Nisan, Belek, Antalya, web.deu.edu.tr/kalite/dosyalar/ulusal_bildiri/EkB.doc‎, (11.07.2011).
Çeken, H. (2003). Küreselleşme, yabancı sermaye ve Türkiye turizmi, Sakarya: Değişim Yayıncılık
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISTER uygulamaları, Ankara: Pegem Akademi
Enlil, Z. (2000). Yeniden işlevlendirme ve soylulaştırma: bir sınıfsal proje olarak eski kent merkezlerinin ve tarihi dokusunun yeniden ele geçirilmesi. Domus, 8, 46-49.
Evans, G. (2005). Measure for measure: Evaluating the evidence of culture’s contribution to regeneration, Urban Studies, 42(5/6): 959-983.
Featherstone, M. (1996). Postmodernizm ve tüketim kültürü, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Grodach, C., & Loukaitou-Sideris, A. (2007). Cultural development strategies and urban revitalization, International Journal of Cultural Policy, 13(4), s. 349-370.
Hall, T. (1998). Urban geography. London: Routledge.
Huning, S. & Novy, J. (2006). Tourism as an engine of neighborhood regeneration? Some remarks towards a better understanding of urban tourism beyond the ‘Beaten Path’. Center for Metropolitan Studies.
Judd, D. R. (1999). Constructing the tourist bubble. In D. R. Judd, & S. Fainstein (Ed.), The tourist city (pp.35-54). New Haven, London: Yale University Press.
Kozak, N., Kozak, M.,A. ve Kozak, M. (2013). Genel turizm ilkeler-kavramlar, Ankara: Detay Yayıncılık.
Melkert, M., & Vos, K. (2010). A Comparision of quantitative and qualitative approaches: complementarities and trade-offs. In G. Richards & W. Munsters (Ed.), Cultural tourism research methods (pp. 33-41). London, UK: Ama Dataset.
Özaltın Türker, G., ve Türker, A. (2014). Yerel halkın turizm etkilerini algılama düzeyi turizm desteğini nasıl etkiler: Dalyan destinasyonu örneği, Electronic Journal of Vocational Colleges- Mayıs 2014, 81-98. http://www.ejovoc.org/makaleler/may_2014/pdf/09.pdf (10.10.2015).
Özdemir, C., Doğanbaş, M., Yancı, A., Yılmaz, F., Uçar, H., Ağaoğlu, F., et al. (Ed.). (2007). Amasya Kültür Envanteri. Ankara: Uyum Ajans.
Richards, G., ve Munsters, W.,(2010). Developments and perspectives in cultural tourism research, In G. Richards & W. Munsters (Ed.), Cultural tourism research methods (pp. 1-13). London, UK: Ama Dataset.
Rogerson, C., M., (2006). Creative Industries and Urban Tourism: South African Perspectives, Urban Forum,17 (2): 149-166.
Sönmez, B. (2014). Soylulaştırmanın yeni biçimleriyle yerinden edilmeyi yeniden düşünmek. Planlama Dergisi, 24(1), 42-53.
Tabachnick, B.G., Fidell, L.S., (2013) Using Multivariate Statistics (sixth ed.)Pearson, Boston.
Tanman, B. (1993). Darülhadis Camii. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Vol. 08, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
TES-İŞ (2017). Temmuz 2017 Açlık ve Yoksulluk Sınırı, http://www.tes-is.org.tr/assets/view/userfile/2017_temmuz_aclik_yoksulluk.pdf, (05.09.2017)
TÜİK. (2016). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine Göre Amasya İli Merkez İlçesi Mahalle Nüfusları ve Medeni Duruma göre nüfus dağılımı. Ankara
Uysal, Ü. E. (2006). Soylulaştırma kuramının İstanbul’da uygulanabilirliği: Cihangir örneği, Planlama Dergisi, (2), 77-92, http://www.spo.org.tr/resimler/ekler/705e1164a8394aa_ek.pdf, (10.05.2017)
Yazıcıoğlu, Y., Erdoğan, S. (2007). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri, ikinci baskı, Ankara: Detay Yayıncılık,.
Yoon, Y. (2002). Development of a structural model for tourism destination competitiveness from stakeholders’ perspectives, doctor of phılosophy in hospitality and tourism management, Virginia Polytechnic Institute and State University, USA.
Yoon, Y., Gürsoy, D., ve Chen, J.,S. (2001). Validating a tourism development theory with structural equation modeling, Tourism Management, 22:363-372, http://www.sciencedirect.com/science/article/ pii/S0261517700000625, (19.12.2012)