Ramazan CANHİLAL, Çetin MUTLU, Hasan Utku İNCE

Yozgat ili Buğday Alanlarında Ekin saparısı, [Cephus pygmeus L. (Hymenoptera: Cephidae)] Larva Bulaşıklığı ile Bazı Buğday Çeşitlerindeki Zararı

Avrupa ekin saparısı olarak bilinen Cephus pygmeus L. (Hymenoptera: Cephidae) ülkemizde buğday alanlarında sık görülmeye başlanan önemli zararlılardan biridir. Bu çalışma, Yozgat ili ve ilçelerindeki buğday alanlarında ekin saparısı C. pygmeus)’un larva bulaşıklık oranları ile bazı buğday çeşitlerindeki zarar durumu ve ürün kayıplarının belirlenmesi amacıyla 2020 yılında yürütülmüştür. Larva bulaşıklık oranları, toplam 36 buğday tarlasından alınan buğday saplarının incelenmesi ile (her bir tarla için 1/4 m²’lik çerçeve ile 2 m²’lik alan) belirlenmiştir. Bazı buğday çeşitlerinde Ekin saparılarından kaynaklanan zarar durumu 16 farklı çeşitte ürün kayıpları ise iki ekmeklik (Ekiz, Esperia) ve makarnalık (Eminbey, Kızıltan-91) buğday çeşidinde yürütülmüştür. Ekin saparısı larva bulaşıklık oranları ilçelere göre değişmekle beraber, en yüksek bulaşıklık %25.6 ile Saraykent ilçesinde, en düşük ise Şefaatli ilçesinde %1.2 olarak belirlenmiştir. Zararlının başak boyu, başaktaki tane sayısı ve tane ağırlıkları üzerindeki etkisi çeşitlere ve larva bulaşıklık oranlarına göre değişiklik göstermiştir. Tanelerdeki ağırlık azalmalarından doğan ürün kayıpları %0.2 (Esperia çeşidi) ile 5.9 (Ekiz çeşidi) arasında değişiklik göstermiştir. Bulaşık sap oranları, tanelerdeki ağırlık azalmaları dikkate alınarak ekin saparısından kaynaklı ürün kayıplarının ortalama %1.5 dolaylarında olduğu ve ekomik bir kaybın çok fazla söz konusu olmadığı tespit edilmiştir. Ancak yüksek larva yoğunluğu belirlenen alanlarda mayıs ayından itibaren periyodik surveylerle zararlının populasyon yoğunluğu gözlem altında tutulması uygun olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Buğday, ekin saparısı, zarar, yoğunluk, Yozgat

Infestation and Damage Caused by Wheat Stem Sawfly, [Cephus pygmeus (Hymenoptera: Cephidae)], at Wheat Fields in Yozgat Province, Turkey

Cephus pygmeus L. (Hymenoptera: Cephidae), known as the European Wheat Stem Sawfly, is one of the most common pestobserved in wheat fields in our country.. This study was carried out to determine the larvae infestation rates of C. pygmeus, the damage status and crop losses in some wheat cultivars, in wheat fields in Yozgat province and its districts in 2020. Larval infestation was recorded by examining the wheat stems collected from 36 wheat fields (2 m² area with 1/4 m² quadrat for each field). The damage caused by C. pygmeus in some wheat cultivars was recorded for 16 different cultivars and afterwards crop loss were noted for two bread (Ekiz, Esperia) and two durum (Eminbey, Kızıltan-91) wheat cultivars. Although infestation rates of wheat stem sawfly larvae varied according to the districts, the highest (25.6%) and the lowest (1.2%) infestation rate was recorded for Saraykent and Şefaatli districts, respectively. The effect of the pest on the spike length, number of grains per spike and grain weight varied according to the cultivars and larvae infestation rates. Crop losses due to weight reduction in grains varied between 0.2% (Esperia cultivar) and 5.9% (Ekiz cultivar). Considering larval infestation rate in stems and the weight reductions in the grains, it was determined that the crop losses due to the pest are ~1.5%, which means no economic losses are exerted by the pest currently. However, in areas with high larvae density, it would be appropriate to keep the pest population density under observation with periodic surveys starting from May.

Keywords:

Wheat, wheat stem sawfly, damage, density, Yozgat,

PDF

___

Altınayar, G. (1975). Ekin Sap Arıları [Cephus pygmaeus (L.) ve Trachelus tabidus (F.) Hymenoptera: Cephidae)]’nın Konya İlinde Biyo-Ekolojileri, Sebep Oldukları Ürün Kayıpları ve Savaş Yolları Üzerinde Araştırmalar. Ankara Bölge Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları Araştırma eserleri Serisi No: 36, 135 s.
Anonim. (2008). Zirai Mücadele Teknik Talimatları. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı, Ankara.
Beres, B. L., Dosdall, L. M., Weaver, D. K., Cárcamo, H. A., & Spaner, D. M. (2011). Biology and integrated management of wheat stem sawfly and the need for continuing research. The Canadian Entomologist, 143(2), 105-125. http://dx.doi.org/10.4039/n10-056
CABI-EPPO. (2018). Plantwise knowledge bank. In: CABI. http://www.plantwise.org/. [Erişim tarihi: 13.01.2022]. Kılıç, H., Bayram, Y., & Tekdal, S. (2017). Farklı fenolojik özelliklere sahip ekmeklik buğday genotiplerinin ekin sap arısı [(Cephus pygmeaus L. (Hymenoptera: Cephidae)] zararına dayanıklılık yönünden incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 27(1), 65-76. http://dx.doi.org/10.29133/yyutbd.305101
Kılıç, H., Aktaş, H., & Tekdal, S. (2019). Durum Buğday Genotiplerinde Bazı Morfolojik Özelliklerin Ekin Sap Arısı ((Cephus pygmaeus L.(Hymenoptera: Cephidae)) Zararı Bakımından Değerlendirilmesi. International Journal of Pure and Applied Sciences, 5(2), 95-106. http://dx.doi.org/10.29132/ijpas.558004
Korkmaz, E. M., Örgen, S. H., Gencer, L., Ülgentürk, S., & Başıbüyük, H.H. (2010). Orta Anadolu Bölgesi buğday tarlalarındaki bazı ekin zararlıları ve parazitoitlerinin saptanması. Türkiye Entomoloji Dergisi, 34(3), 361-377.
Knodel, J., Shanower, T. G., & Beauzay, P. (2010). Integrated Pest Management of Wheat Stem Sawfly in North Dakota. https://www.ag.ndsu.edu/publications/crops/integrated-pest-management-of-wheat-stem-sawfly-in-north-dakota/ e1479.pdf. Erişim tarihi: 13.01.2022.
Leach, M. C., & Hobbs, S. L. A. (2013). Plantwise knowledge bank: delivering plant health information to developing country users. Learned Publishing, 26, 180–185. https://dx.doi.org/10.1087/20130305
Mutlu, Ç. (2019). Wheat stem sawflies in the southeast anatolia region of Turkey. Entomological News, 128(3), 267-283. https://doi.org/10.3157/021.128.0307
Mutlu, Ç., Karaca V., Tonğa A., Erol Ş., & Mamay, M. (2019). Infestation and damage caused by wheat stem sawflies (Hymenoptera: Cephidae) to some wheat cultivars in southeast anatolia region, Turkey. Journal of the Kansas Entomological Society, 92(1), 359-375. http://dx.doi.org/10.3157/021.128.0307
McCullough, C. T., Hein, G. L., & Bradshaw, J. D. (2020), Phenology and Dispersal of the Wheat Stem Sawfly (Hymenoptera: Cephidae) Into Winter Wheat Fields in Nebraska. Journal of Economic Entomology, 113(4), 1831–1838. https://doi.org/10.1093/jee/toaa093
Özberk, İ., Atlı, A., Yücel, A., Özberk, F., & Coşkun, Y. (2005). Wheat stem sawfly (Cephus pygmaeus L.) damage; impacts on grain yield, quality and marketing prices in Anatolia. Crop Protection, 24(12), 1054-1060. http://dx.doi.org/10.1016/j.cropro.2005.03.006
Özkan, M., Babaroğlu, N. E., Gökdoğan A., Kan, M., & Koçak, E. (2017). Orta Anadolu Bölgesi’nde buğdayda Avrupa sünesi (Eurygaster maura L. Hemiptera: Scutelleridae)’nin neden olduğu ürün kayıpları ve ekonomik zarar eşiğinin belirlenmesi. Bitki Koruma Bülteni, 57(2), 137-203. http://dx.doi.org/10.16955/bitkorb.323634
Peterson, R. K., Buteler, M., Weaver, D. K., Macedo, T. B., Sun, Z., Perez, O. G., & Pallipparambil, G. R. (2011). Parasitism and the demography of wheat stem sawfly larvae, Cephus cinctus. BioControl, 56(6), 831-839. http://dx.doi.org/10.1007/s10526-011-9357-7
Taeger, A., Blank, S. M., & Liston, A. D. (2010). World catalog of symphyta (Hymenoptera). Zootaxa, 2580(1), 1-1064. http://dx.doi.org/10.11646/zootaxa.2580.1.1
TÜİK. (2020). Bitkisel üretim istatistikleri. http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul. [Erişim tarihi: 13.01.2022].
Tülek, A., Koçak, E., Akın, K., & Kahraman, T. (2011). Ekin sap Arısı (Cephus pygmaeus (L.) Hymenoptera: Cephidae))’nın Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde Kalite ve Verim Komponentleri Üzerine Etkisi. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi, Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Kahramanmaraş.
Tülek, A., Kahraman, T., & Akan, K. (2013). Buğday üretiminde önemli bir zararlı: Avrupa ekin sap arısı (Cephus pygmeus l.). Harman Time, 1(5), 64-66. https://doi.org/10.29132/ijpas.558004
Utku, H. İ. (2021). Yozgat ilinde ekin saparısı [Cephus pygmeus L. (Hymenoptera: Cephidae)]’nın yaygınlığı, yoğunluğu ve bazı buğday çeşitlerindeki zararının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.