TÜRK PARASININ KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA KANUN: TÜRK DIŞ TİCARET POLİTİKASINA ETKİSİ (1930-1960)

Bu çalışmada, 1930 yılında çıkarılan Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun (TPKKHK) ve eklerinin 1958 yılındaki devalüasyon kararlarına kadar ülkenin para ve dış ticaret politikasına etkileri değerlendirilmektedir. Resmi Gazetede yayınlanan kanun ve ekleri taranarak elde edilen bilgiler, literatürdeki kaynaklarla birlikte ele alınmıştır. Türkiye'nin korumacı ve liberal iktisat politikasındaki değişime kanundaki düzenlemeler açısından bakılmaya çalışılmıştır. Hükumete, para ve döviz piyasası düzenlemelerinde geniş yetkiler tanıyan kanun, kambiyo kontrolüne imkân vermektedir. Hala yürürlükte olan kanunun, incelediğimiz dönemde ekonomiye dolaylı müdahale aracı olarak kullanıldığı, bazı dönemlerde korumacı iktisat politikası amacının dışına çıkan, para ve döviz piyasasını daraltıcı, dış ticareti kısıtlayıcı düzenlemelere zemin oluşturduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Korumacılık, Liberal Politikalar, Para Politikası, Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Türkiye Ekonomisi

LAW ON PROTECTING THE VALUE OF TURKISH CURRENCY: IMPACT ON TURKISH FOREIGN TRADE POLICY (1930-1960)

In this study, the effects of the Law on the Protection of the Value of Turkish Currency (TPKKHK) and its annexes, enacted in 1930, on the country's monetary and foreign trade policy until the devaluation decisions in 1958 are evaluated. The information obtained by scanning the law and its annexes published in the Official Gazette has been discussed together with the sources in the literature. The change in Turkey's protectionist and liberal economic policy has been tried to be looked at in terms of regulations in the law. The law, which gives broad powers to the government in money and foreign exchange market regulations, allows foreign exchange control. It has been observed that the law, which is still in force, was used as a means of indirect intervention in the economy in the period we examined, and that in some periods it formed the basis for regulations that go beyond the purpose of the protectionist economic policy, narrowing the money and foreign exchange market and restricting foreign trade.

Keywords:

Law on the Protection of the Value of the Turkish Currency, Liberal Policies, Monetary Policy, Protectionism, Turkish Economy,

PDF

___

Alper. F.Özlem. (2018). Para politikasındaki gelişmeler ve Türkiye uygulaması (1. Baskı). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
Balkanlı, A.Osman (2012). Türkiye’de ekonomik gelişme ve kriz gelişmekte olan ekonomi örneği olarak Türkiye’de ekonomik gelişme sorunu (1838-1979) (3.Baskı). İstanbul: Filiz Kitabevi.
Boratav, K. (2019). Türkiye iktisat tarihi 1908-2015 (24. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
Eroğlu, İ., Demirel, B. ve Dağlaroğlu, T. (Ed.) (2018). 1923’den günümüze Türkiye’de para-kredi ve kur politikaları. Ekin Basım Yayın Dağıtım.
Karluk, S. Rıdvan (1999). Türkiye ekonomisi (gözden geçirilmiş 6. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
Kazgan, G. (2021). İktisadi düşünce (22. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kazgan, G. (2013). Tanzimat’tan 21. yüzyıla Türkiye ekonomisi (genişletilmiş 5. Baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Kepenek, Y. (2012). Türkiye ekonomisi (9. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Keyder, Ç. (2010). Türkiye’de devlet ve sınıflar (15. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
Kılıçbay, A. (1999). Türk ekonomisi (gözden geçirilmiş 5. Baskı). İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi.
Koçak, C. (2020). Türkiye’de milli şef dönemi (1938-1945) cilt 2 (2. Baskı) . İstanbul: İletişim Yayınları.
Koçak, C. (2015). Dönüşüm: Türkiye’de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950) cilt 4 (1. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
Köklü, A. (1947). Türkiye’de para meseleleri. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Kuruç, B. (2011). Mustafa Kemal döneminde ekonomi büyük devletler ve Türkiye (1.Baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Özbilen, Ş. (2016). Para’nın kitabı (1.Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
Özgüven, A. (2001). İktisadi düşünceler-doktrinler ve teoriler. İstanbul: Filiz Kitabevi.
Parasız, İ. (1998). Türkiye ekonomisi 1923’den günümüze iktisat ve istikrar politikaları (1. Baskı). Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
Seyidoğlu, H. (2001). Uluslararası iktisat (genişletilmiş 14.baskı). İstanbul: Güzem Yayınları.
Tezel, Yahya S. (2020). Cumhuriyet döneminin iktisadi tarihi (2. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Uğur, B. (2022). Dış ticaret teorilerinin evrimi. Ankara: İksad Yayınevi.
Yaşa, M. (Ed.).(1980). Cumhuriyet dönemi Türkiye ekonomisi: 1923-1978. İstanbul: Akbank Kültür Yayınları.
Yılmaz, Şiir E. (2016). Dış ticaret kuramlarının evrimi (gözden geçirilmiş 4. Baskı).Ankara: Efil Yayınevi. Makale-Bildiri-Rapor
Bakan, S. ve Akkaya, O. (2018). Marshall-Lerner koşulunun Türkiye ekonomisinde incelenmesi: 1950-2000 dönemi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 325-331.
Keşap, D. ve Sandalcılar, A.Rıza. (2021). Dış ticarette serbestleştirici ve korumacı politikaların ekonomik büyümeye etkisi: panel veri analizi. Bilgi, 23 (2), 257-287.
Kurmuş, O. (1978). 1916 ve 1929 Gümrük tarifeleri üzerine bazı gözlemler. Gelişme Dergisi 1978 özel sayısı, 179-209.
Memiş, Ş. (2020). 20. yüzyıl Türkiye ekonomisi üzerine kısa bir analiz (1923-2000). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 66, 263-284.
Öz, S. (2009). Kriz ve korumacılık: tarih tekerrür edecek mi? (Rapor No:0904). İstanbul: Tüsiad-Koç Üniversitesi Ekonomik Araştırmalar Forumu Çalışma Raporu Serisi.
Saçık, S. Yapar (2009). Dış ticaret politikası ve ekonomik büyüme ilişkisi: teorik açıdan bir inceleme. KMU İİBF Dergisi, 16, 162-171.
Savrul, B. Kılınç, Özel, H. Alp ve Kılıç, C. (2013). Osmanlı’nın son döneminden günümüze Türkiye’de dış ticaretin gelişimi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8 (1), 55-78.
Varlı, A. (2012). Kadro dergisi üzerinden bir deneme: milli iktisat’tan devletçiliğe. Öneri, 10 (37), 167-174. Tezler
Beylan, C. (2011). Korumacı iktisat politikalarının kalkınma sürecindeki etkileri ve Türkiye çözümlemesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Önder, T.(2005). Para politikası araçları, amaçları ve Türkiye uygulaması. Uzmanlık yeterlilik tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Piyasalar Genel Müdürlüğü, Ankara.
Varlı, A. (2012). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e parasal alanda kurumsal düzenlemeler: T.C. Merkez Bankası. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Resmi Gazeteler ve Tutanaklar
TBMM görüşmeleri, Muvakkat Encümen Mazbatası Sıra No:83: 20.02.1930, (Erişim Tarihi: 01.11.2021),https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d03/c016/tbmm03016033.pdf
TBMM Zabıt Ceridesi, 33. İnikat. 20.02.1930. Cilt:46, Evre 3, Sayfa 42-48. (Erişim Tarihi: 01.11.2021),https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d03/c016/tbmm03016033ss0083.pdf
Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanunu, Resmi Gazete: 30 Mayıs 1929, Sayı 1203. (Erişim Tarihi: 08.05.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 25 Şubat 1930, Sayı 1433. (Erişim Tarihi: 24.07.2021), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 27 Şubat 1930, Sayı 1435. (Erişim Tarihi: 24.07.2021), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 6 Ağustos 1932, Sayı 2167. (Erişim Tarihi: 24.07.2021), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 3 Aralık 1932, Sayı 2267. (Erişim Tarihi: 24.07.2021), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 5 Ocak 1933, Sayı 2296. (Erişim Tarihi: 24.07.2021), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 27 Şubat 1936, Sayı 3243. (Erişim Tarihi: 24.07.2021), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 2 Aralık 1936, Sayı 3474. (Erişim Tarihi: 24.07.2021), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 23 Aralık 1937, Sayı 3790. (Erişim Tarihi: 30.01.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 19 Ocak 1938, Sayı 3812. (Erişim Tarihi: 30.01.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 18 Mayıs 1939, Sayı 4211. (Erişim Tarihi: 06.02.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 27 Mayıs 1939, Sayı 4217. (Erişim Tarihi: 06.02.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Dış Ticaret Rejimine Dair Bakanlar Kurulu Kararı, Resmi Gazete: 15 Ağustos 1950, Sayı 7583. (Erişim Tarihi: 10.11.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 2 Eylül 1950, Sayı 7598. (Erişim Tarihi: 12.03.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 17 Mart 1951, Sayı 7761. (Erişim Tarihi: 13.03.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 24 Şubat 1954, Sayı 8642. (Erişim Tarihi: 09.04.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 8 Temmuz 1954, Sayı 8749. (Erişim Tarihi: 09.04.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 21 Temmuz 1954, Sayı 8760. (Erişim Tarihi: 09.04.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 6 Ocak 1955, Sayı 8897. (Erişim Tarihi: 11.04.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 30 Nisan 1955, Sayı 8994. (Erişim Tarihi: 11.04.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 28 Haziran 1956, Sayı 9344. (Erişim Tarihi: 22.05.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 2 Temmuz 1956, Sayı 9347. (Erişim Tarihi: 22.05.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 4 Ağustos 1958, Sayı 9972. (Erişim Tarihi: 20.08.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete: 5 Eylül 1958, Sayı 9999. (Erişim Tarihi: 31.08.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Resmi Gazete:1 Ekim 1958, Sayı 10021. (Erişim Tarihi: 03.09.2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/