Mehmet GÜNEŞ

Emperyalizm, Propaganda ve Basın İlişkisi: II. Abdülhamid Döneminden Örnekler

19. yüzyılın modern Batı dünyası, kolonyalizm siyasetini farklı bir düzleme taşımış; ekonomik, siyasi ve kültürel etkisini diğer ülkelere yaymış; basın ve yayın organları aracılığıyla kendi gerçeklerini diğer toplumlara mutlak doğrular olarak göstermiş ve kolonilerdeki halkları kendi siyasi ve sosyal argümanlarına uyarlamıştır. Bu emperyalist ve kapitalist yapılanma, aynı siyaseti Osmanlı Devleti üzerinde de yürütmüş; Osmanlı toplumu içerisinde taraftar bulma aşamasında yayın organlarını propaganda araçları olarak kullanmıştır. II. Abdülhamid döneminde bu proje devam etmiştir. Sultan, idari uygulamalarının yanı sıra şahsıyla ilgili ithamlara maruz kalmıştır. Buna mukabil o, kendi propaganda araçlarını devreye koymuş, ideal sultan portresini hayata geçirmek için basın, yayın ve istihbaratı harekete geçirmiştir. Yabancı ülkelerdeki sefirleri istihbarat şefi gibi kullanmış ve yabancı yayınları kontrol etmeye çalışmıştır. Bu makalede emperyalist ve kapitalist dünya sistemi içerisinde yaşamaya çalışan bir devlet ile muhalif hareketlere karşı mücadele eden sultan hakkında örnekler verilmektedir. Abdülhamid’in sağlık durumunu haber yaparak devletin istikrarını bozma politikası ve bu politikaya karşı sultanın mücadele yöntemi üzerinde örnekler ve yorumlar sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Batı, Osmanlı, Abdülhamid, Emperyalizm, Basın

Relation of Imperialism, Propaganda and Publication: Examples from Abdulhamid II. Period

Modern Western world of the nineteenth century brought colonialism politics to a different platform; expanded its economic, political and cultural influence to other countries; showed their truths as absolute truths to other societies by publication and media, and adapted peoples of colonies to their own political and social arguments. This imperialist and capitalist structuring practised same politics on the Ottoman State; it used press and media organs as propaganda means in phase of finding supporters in the Ottoman society. This project continued during period of Abdulhamid II. Sultan was exposed to accusations about his person, in addition to his administrative practices. Against that he put his own propaganda devices against claims for himself, and activated press, publication and intelligence to put into effect the ideal sultan portrait. He used the ambassadors in foreign countries as intelligence chief and tried to control foreign publications. In this article, there are given examples about a state which tried to survive in imperialist and capitalist world system and the sultan had struggled against multiple opposition movements. Also examples and commentaries are presented on policy of breaking stability of state by making Abdulhamid's health situation news, and struggle methods of sultan against this policy.

PDF

___

BOA, HR.SYS (Hariciye Nezareti Siyasi), 26-28, 13 Mayıs 1892.
BOA, HR.SYS, 26-29, 14 Mayıs 1892.
BOA, HR.SYS, 26-30, 15 Mayıs 1892.
BOA, HR.SYS, 26-31, 15 Mayıs 1892.
BOA, HR.SYS, 26-32, 17 Mayıs 1892.
BOA, HR.SYS, 26-33, 17 Mayıs 1892.
BOA, HR.SYS, 31-43, 15 Haziran 1895.
BOA, HR.SYS, 35-39, 19 Teşrin-i Sâni (Kasım) 1895.
BOA, HR.SYS, 64-45, 19 Teşrin-i Sâni (Kasım) 1895.
BOA, HR.SYS, 38-21, 07 Kanun-ı Sâni (Ocak) 1897.
BOA, HR.SYS, 38-33, 06 Nisan 1897.
BOA, HR.SYS, 42-51, 19 Temmuz 1905.
BOA, HR.SYS, 74-82, 11 Ağustos 1906.
BOA, HR.SFR.04 (Hariciye Nezareti Sofya Sefareti): 808-75, 11 Ağustos 1906.
Arı, T. (2013). Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika. Bursa: MKM Yayıncılık.
Aydın, C. (2007). Emperyalizm Karşıtı Bir İmparatorluk: Osmanlı Tecrübesi Işığında: 19. Yüzyıl Dünya Düzeni. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, C. 12, S. 22, (1), 39-85.
Çetinsaya, G. (2012). Dış Politika, Sultan II. Abdülhamid ve Dönemi. C. Yılmaz (Edt.). (s. 91-100). İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi.
Demirel, F. (2007). II. Abdülhamid Döneminde Sansür. İstanbul: Bağlam Yayınları.
Deringil, S. (1994). II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı Dış İlişkilerinde İmaj Saplantısı. Sultan II. Abdülhamid ve Devri Semineri 27-29 Mayıs 1992. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Deringil, S. (2002). İktidarın Sembolleri ve İdeoloji II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909). (Çev: G. Çağalı Güven). İstanbul: Doğan Kitap.
Engin, V. (2005). II. Abdülhamid ve Dış Politika. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Findley, C. V. (1980). Bureaucratic Reform In The Ottoman Empire The Sublime Porte 1789-1922. Princeton New Jersey: Princeton University.
Georgeon, F. (2002). Sultan Abdülhamid, (Çev: A. Berktay). İstanbul: Homer.
Hardt, M. & Antonio, N. (2015). İmparatorluk, (Çev: A. Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Heywood, A. (2013). Siyaset. (Çev: B. B. Özipek vd.). Ankara: Adres Yayınları.
İplikçi, A. (2017). Kolonyalizm ve Emperyalizm Üzerine Bir Değerlendirme. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (4), 1527-1540.
Karal, E. Z. (2011). Osmanlı Tarihi Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907). C. VIII (4), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Kışlalı, A. T. (2006). Siyasal Sistemler Siyasal Çatışma ve Uzlaşma. Ankara: İmge Kitabevi.
Koç, İ. M. (2010). Osmanlı Devleti’nin II. Abdülhamid Dönemi İngiltere ile İlişkileri İçerisinde Londra Elçileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Koloğlu, O. (1987). Abdülhamid Gerçeği. İstanbul: Gür Yayınları.
Koloğlu, O. (1998). Avrupa Kıskacında Abdülhamit. İstanbul: İletişim Yayınları.
Küçük, C. (1988). Abdülhamid II. Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 1, 216-224.
Sunar, L. (2007). XIX. Yüzyıl Avrupasında Emperyalizm Algısı. Sosyoloji Dergisi, 3, S. 14, 57-80.
Tarhan, N. (2013). Psikolojik Savaş Gri Propaganda. İstanbul: Timaş.
Yalvaç, F. (2014). Devlet. (Der. A. Eralp). Devlet ve Ötesi, Uluslararası İlişkilerde Temel Kavramlar içinde (s. 15-52). İstanbul: İletişim Yayınları.
Yazıcı, S. (2014). Sultan II. Abdülhamid Örneğinde Tarihsel Algılamanın Değişimi. History Studies. 6 (5), 233-247.
Yıldırım, N. & Özaltay, B. (2012). Sultan II. Abdülhamid’in Sağlığı ve Sağlık Hizmetleri. Sultan II. Abdülhamid ve Dönemi. C. Yılmaz (Edt.). (s. 123-146). İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi.