ENGELE SAHİP İNSANLARA İLİŞKİN HABERLERİN BİRGÜN, CUMHURİYET, HÜRRİYET VE YENİ ŞAFAK GAZETELERİNDEKİ SUNUMU

Çalışmanın konusunu, Birgün, Cumhuriyet, Hürriyet ve Yeni Şafak gazetelerinin engele sahip insanlara ilişkin yaklaşımlarının, bu gazetelerde 1 Ocak-31 Aralık 2005 tarihleri arasında yayınlanmış haberler üzerinden analizi oluşturmaktadır. Sözü edilen gazetelerin engelliliğe ilişkin yaklaşımları değerlendirilirken, engele sahip insanlar hakkındaki toplumda hâkim olan inanç, değer ve kalıp yargılar göz önünde bulundurulmuştur. Bunun yanında gazetelerin yaklaşımları, 1980’li yıllardan itibaren iletişim ve medya alanındaki teknolojik ve ekonomik dönüşümün ortaya çıkardığı arz yönlü ve kâr odaklı habercilik anlayışı ekseninde değerlendirilmiştir. Ayrıca engele sahip insanları sosyal katılımdan sistemik olarak dışlayan fiziksel ve sosyal bariyerleri öne çıkaran engelli çalışmaları da önemli referans noktalarından birini oluşturmuştur. Bu bağlamda çalışmada, basının engele sahip insanlara nasıl yer verdiğinin açığa çıkarılması amaçlanmıştır ve nicel analiz, nitel analiz yöntemlerinden birlikte yararlanılmıştır. Nicel analiz bölümünde, gazetelerin bütün sayfalarında engele sahip insanlar hakkında yayınlanmış haberlerin sayısal dağılımları belirlenmiştir. Nitel analiz aşamasında ise gazetelerde yer alan haberlere eleştirel söylem analizi uygulanmıştır. Sonuç olarak, engellilik olgusu ve engele sahip insanlar hakkında yayınlanan haberlerin, belli bazı temalar etrafında toplanmış, merhamet etme, acıma, üzülme gibi duyguların açığa çıkarılması yoluyla tiraj ve kâra odaklanmış, yayıncı kuruluş ve ajanslar tarafından sıkça üretilen haberler olduğu görülmüştür. Ayrıca, bu haberlerin engele sahip insanların sosyal dışlanmışlıklarını kişisel “yetersizlikler”ine indirgeyen yaygın inanç ve değerler ile genellikle fikri benzerlikler taşıdığı gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Engellilerin medyada temsili, Engelliler ve basın, Engelliler ve haber, Engelli çalışmaları, Sosyal dışlanma, Sosyal model, Ayrımcılık

PRESENTATION OF NEWS ARTICLES ABOUT PEOPLE WHO HAVE DISABILITIES IN BİRGÜN, CUMHURİYET, HÜRRİYET AND YENİ ŞAFAK NEWSPAPERS

The subject of this study is the analysis of the approaches of the newspapers Birgün, Cumhuriyet, Hürriyet and Yeni Şafak to the people with disabilities and the phenomenon of disability with the help of news articles published in these newspapers between January 1 and December 31, 2005. While evaluating the approaches of the newspapers to the phenomenon of disability, the dominant beliefs, values and stereotypes in the society regarding the people with disabilities were taken into consideration. In addition, the approaches of newspapers were evaluated in the context of supply-oriented and profitdriven journalism, which emerged from the technological and economic transformation in the field of communication and media since the 1980s. In addition, disability studies which emphasize physical and social barriers that exclude the people with disabilities from social participation systematically constitute one of the important points of reference. In this respect, the study aims toreveal the attitude of press towards the people with disabilities. Quantitative and qualitative analysis methods were used in the study. In the quantitative analysis stage, numerical distributions of news articles and columns published about the people with disabilities on all pages of newspapers were determined. In the qualitative analysis stage, critical discourse analysis was applied to the news articles published in the newspapers. In conclusion, it was seen that the news articles published about the people with disability and the phenomenon of disability are gathered around certain themes, and they are frequently produced news by publisher organizations and agencies thatfocus on circulation and profit by revealing the feelings such as compassion, mercy and sadness. In addition, it was observed that these news articles and columns often have intellectual similarities with the common belief that reduces the social exclusion of the people with disabilities to their personal “incompetence”.

Keywords:

Representation of People with Disabilities in the Media, People with Disabilities and News Articles, Disability Studies, Social Exclusion, Discrimination,

PDF

___

AKCA, E. (2009). İdeoloji-dil-söylem ve anlam ilişkisi: medyada anlamın toplumsal inşası. İ. Parlak (Editör), Medyada gerçekliğin inşası, Türk medya söylemine eleştirel bir bakış içinde (77-106). Konya: Çizgi Kitabevi.
ARIKAN, Ç. (2002). Sosyal model çerçevesinde özürlülüğe yaklaşım. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi 2(1), 2-7.
BARNES, C. (1992). An exploration of the principles for media representations of disabled people. Halifax: Ryburn Publishing.
BENNETT, W. L. (2000). Politik illüzyon ve medya. S. Say (Çeviren), İstanbul: Nehir Yayınları.
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF). (2015). Türkiye’de engeli olan çocuklara yönelik bilgi, tutum ve davranış raporu. Ankara.
ÇELENK, S. (2010). Ayrımcılık ve medya. B. Çaplı, H. Tuncel (Editörler), Televizyon haberciliğinde etik içinde (211-228). İstanbul: Nadir Kitap.
DOĞANAY, Ü. (2018). Ayrımcılık, söylem ve medya. Ü. Doğanay (Editör), Ayrımcılığın yüzleri içinde (16-38). Ankara: Şen Matbaa.
DURSUN, Ç. (2001). TV haberlerinde ideoloji. Ankara: İmge Kitabevi.
DURSUN, Ç. (2005). Haber ve habercilik/gazetecilik üzerine düşünmek. S. Alankuş (Editör), Gazetecilik ve habercilik içinde (69-90). İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
DURSUN, Ç. (2004). Haberde gerçekliğin inşa edilmesi ne demektir? Ç. Dursun (Editör), Haber Hakikat ve İktidar İlişkisi içinde (37- 65). Ankara: Elips Kitap.
GERAY, H. (2014). İletişim alanından örneklerle toplumsal araştırmalarda nicel ve nitel yöntemlere giriş. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
GÜRCAN, H. İ. (2012). Haber ve habercilik. H. İ. Gürcan (Editör), Haberciliğin temel kavramları içinde (46-67). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
İNAL, A. (1996). Haberi okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları.
İRVAN, S. (1995). Demokratik sistemlerde medyanın rolü. Birikim Dergisi, 117, 76-83
MEŞE, İ. (2014). Engelliliği açıklayan sosyal model nedir? Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi,14(33).
ÖZER, Ö. (2006). Medyaya yönelik kuramsal tanımlarla ilgili muhabirlerle yapılan saha araştırması. Selçuk İletişim Dergisi, 4(2), 41-51.
THOMAS, C. (2002). Disability theory: key ideas, issues and thinkers. C. Barnes, M. Oliver, L. Barton (Editörler), Disability studies today içinde (38-58). Cambridge: Polity Press.
Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği, (2015). Mevzuattan uygulamaya engelli hakları izleme raporu 2014 raporu. Ankara: Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği (TOHAD).
TOKGÖZ, O. (2010). Temel gazetecilik. Ankara: İmge Kitabevi.
UÇAK, O. (2014). Cemaat için gazete: Şalom ve Mavi Marmara olayı. S. Sungur (Editör), Azınlıklar ve medya içinde (61-93). İstanbul: Derin Yayınları.
VAN DIJK, T. A. (2005). Söylemin yapıları ve iktidarın yapıları. M. Küçük (Editör ve Çeviren), Medya iktidar ideoloji içinde, (315 – 375). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
YARDIMCI, S. (2015). Sakatlığın tarihsel inşası. M. Soran, Ö. Şensoy, M. Ergün (Editötler), Engelliliğe ve cinsiyete dayalı ayrımcılık içinde (3-12). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.