Kabiliyetin Mecra Değiştirmesi: Erken Cumhuriyet Dönemi Yazarları İsmail Hakkı Baltacıoğlu ve Ali Kami Akyüz’ün Düşünüşünde Çocuk Terbiyesi

Erken cumhuriyet döneminde, nasıl bir toplum istiyoruz sorusu nasıl bir eğitim istiyoruz sorusundan bağımsız değildi. Genç cumhuriyet hasta adam imajından sıyrılmak ve savaştan çıkan yorgun halka çıkış yolu göstermek için, en önemli reformlarını eğitim alanında gerçekleştirmiştir. Çocuk olunmadan yetişkin olunmuyor kabulü, eğitim politikalarının çıkış noktası olarak değerlendirilebilir. Bu makale, erken Cumhuriyet dönemi eğitim politikalarında özel bir sınırlandırmaya giderek “çocukların terbiyesi” başlığına odaklanmıştır. Çalışma, belgesel tarama yöntemine dayanmaktadır. Cumhuriyet Gazetesinin 1938 ve 1939 tarihli baskılarında, Peyami Safa’nın amcası Ali Kami Akyüz tarafından “Çocuk Terbiyesi” başlıklı otuz iki (32) yazı kaleme alınmıştır. Yazılar “çocukların özellikleri”, “ceza”, “okul-öğretmen- aile”, “irade- itiyat” şeklinde dört temaya ayrılmıştır. İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun “Çocukların Terbiyesi” kitabı, dijital içerikleri desteklemek için değerlendirmeye alınmıştır. Çalışmada ulaşılan sonuçları özetleyecek olursak; otorite, itaat, disiplin ve düzen, pedagojik kaygılar temelinde irdelenmiş, eşdeğer kavramlar ile açıklanmıştır. Şöyle ki otoritarizm otorite ile itaat-korku ise hürriyet-saygı ile eşlenmiştir. Bu eşlemeye bağlı olarak sert bir disiplin yerine liberal disiplinin detaylarına inilmiştir. Rejime sadakatin korku ile değil hürmet temelli olması, metinlerin geneline hâkimdir. Haksız ceza, oyun/teneffüs hakkının gaspı, çocuklar için hürriyetin kaybıdır. Cılız vicdan eğitiminin yardımcı kuvveti olan ceza, adalet duygusunu beslemeli, çocuğun onurunu kırmamalı ve en son çare olarak düşünülmelidir. Cezanın son durağı olan şiddet/dayak ise yazarlar tarafından reddedilmektedir. Okul âleminin güneşi olan öğretmenler ise sürecin hâkim rolündedir.

Anahtar Kelimeler:

Çocuk terbiyesi, çocuk pedagojisi, erken Cumhuriyet dönemi, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Ali Kami Akyüz.

Changing the Channe of Talent: Child Education in the Thought of Early Republican Period Writers İsmail Hakkı Baltacıoğlu and Ali Kami Akyüz

In the early republican period, the question of what kind of society we wanted was not independent of what kind of education we wanted. The young republic realized its most important reforms in the field of education in order to get rid of the image of a sick man and to show a way out to the war-weary people. The assumption that one cannot be an adult without being a child can be considered the starting point of educational policies. This article focuses on the "upbringing of children" by making a particular limitation in the educational policies of the early republican period. The study is based on the documentary survey method. In the 1938 and 1939 editions of Cumhuriyet, Ali Kami Akyüz, Peyami Safa's uncle, wrote thirty-two (32) articles titled "Child Terbiyesi." The articles are divided into four themes: "characteristics of children," "punishment," "school-teacher-family," and "willpower-impulse." İsmail Hakkı Baltacıoğlu's book "Children's Terbiyesi" was evaluated to support the digital content. To summarize the study's results, authority, obedience, discipline, and order were examined based on pedagogical concerns and explained with equivalent concepts. Namely, authoritarianism was equated with authority, and obedience-fear was equated with freedom-respect. Based on this equation, liberal discipline was elaborated instead of harsh discipline. Loyalty to the regime is not based on fear but on reverence.

Keywords:

Child upbringing. child pedagogy, Early Republican period, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Ali Kami Akyüz.,

PDF

___

Baltacıoğlu, İ.H. (1948). Çocukların Terbiyesi, Halk Kitapları.
Başboğa, S. (2018a). Erken Cumhuriyet Dönemi Çocuk Dergilerinde Bedeni Ahlaki ve Terbiyevi Özellikleriyle İnşa Edilen Çocukluk (Doktora Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Başboğa, S. (2018b). Yeni Bir Çocuk Yeni Bir İnsan: Erken Cumhuriyet Dönemi Süreli Yayınlarında Çocukların Milli Terbiye Anlayışı ile İnşası (İçinde), Taşağıl, Ah, Kar, A., Büyükaksoy, A., Müderrisoğlu, A. (Ed.), Yeditepe Üniversitesi Tarih Bölümü I. Uluslararası Türk Kültürü ve Tarihi Sempozyumu, 159-165.
Bourdieu, P. ve Passeron, J. C. (2020). Varisler Öğrenciler ve Kültür, Türkçe Söyleyenler: Levent Ünsaldı, Aslı Sümer, Ankara: Heretik yayıncılık.
Bumin, K. (2013). Batı’da Devlet ve Çocuk, Konya: Çizgi Yayınevi.
Canbaz, C. Y. (2018). Ali Kami Akyüz ve Gündüz Dergisinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler enstitüsü, İstanbul.
Çelebi, N. Ve Asan, H. T. (2013). Cumhuriyetin İlk Yıllarındaki (1923-1946) İnsan/Birey Yetiştirme Paradigmasının Son Osmanlı Birikimi ile Karşılaştırmalı Analizi, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1, 140-148, Erişim adresi: http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/15.n_celebi_tezer_aslan.pdf.
Coşkun, B. (2011). Cultura Animi Olanakları Bakımından Kentte İnsan”, TC. Maltepe Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, 43-44. Erişim adresi: https://openaccess.maltepe.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12415/115/maltepe%20makale.pdf? sequence=1&isAllowed=y
Durkheim, E. (2016). Eğitim ve Sosyoloji, Çev: Pelin Ergenekon, İstanbul: Pinhan Yayınevi.
Erdem, H. Haluk (2021). Eğitim ve Kültür Devriminin İki Öncü ismi: İsmail Hakkı Tonguç ve Hasan Ali Yücel”, Tebeşir, Sayı 15: 13-14. Erişim adresi: https://www.academia.edu/49728035/Hasan_Ali_Y%C3%BCcel_ve_Yurtta%C5%9Fl%C4%B1k_Anlay%C4%B1 %C5%9F%C4%B1
Gökalp, Z. (2018). Türk Terbiyesi, İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları
Güçlü, S. (2016). Çocukluk ve Çocukluğun Sosyolojisi Bağlamında Çocuk Hakları, Sosyoloji Dergisi Armağan Sayısı, 1-22.Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/592766
Gündüz, M. (2021). Hasan Ali Yücel ve Yurttaşlık Anlayışı, Tebeşir, Sayı 15, 15-16, Erişim adresi: https://www.academia.edu/49728035/Hasan_Ali_Y%C3%BCcel_ve_Yurtta%C5%9Fl%C4%B1k_Anlay%C4%B1 %C5%9F%C4%B1
Karabekir K. (1995). Çocuklara Öğütlerim, F. Özerengin (Hazırlayan) İstanbul: Emre Yayınları.
Karakülah K. İ. (2021). Hasan Ali Yücel ve Nurettin Topçu’nun Eğitim Felsefesinin Karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi), Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çankırı.
Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kartal, S. (2018). İktidardaki Okul: Eğitimin Politik İşlevi, İstanbul: Parodi Yayınları
Kayaalp, F. (2015). İdeoloji-Vatandaşlık İlişkisi Bağlamında 1923-1950 Türkiye’sinde Sosyal Bilgiler Kapsamındaki Ders Kitaplarının İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Köksal, D. (1997). İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Inkılap ve Terbiye: Ulusun Çocukluğu, Toplumsal Tarih, 40, 7-12.
Levend, A. S. (1940). Maarifimiz ve Milli Terbiyemiz. İstanbul: Eminönü Halkevi Dil ve Edebiyat Şubesi.
Onur, B. (2005). Türkiye’de Çocukluğun Tarihi, Ankara: İmge Kitabevi.
Ortaylı, İ. (2009). Osmanlı Toplumunda Aile, İstanbul: Pan Yayıncılık.
Özçağlayan, M. Gazetelerin Gelişimi ve Gazeteciliğin Geleceği( Yeni Teknolojiler ve Medya Ekonomisi Açısından Genel Bir Değerlendirme), Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 131-159, Erişim adresi: file:///C:/Users/hp/Downloads/Gazetelerin_Gelisimi_ve_Gazeteciligin_Ge.pdf
Özen, S. B. (2023). Cumhuriyet Dönemi Çocuk yayınlarında İdealize Edilen Ahlaki Erdemler: Dayanışma- Yardımlaşma, Tutumlu ve Tasarruflu Olmak, Atatürk Yolu Dergisi, 72, 18-45. DOI: 10.46955/ankuayd.1219735
Öztan, G. G. (2011). Türkiye’de Çocukluğun Politik İnşası, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Öztürk, H. K. (2017). Çocukluğun Tarihsel Gelişimi Üzerine Düşünceler, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S: 13, 253-276. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2154222
Safa, P. (1938). Sıkı Disiplinden Hür Disipline, Cumhuriyet Gazetesi, 29 İkincikanun,3.
Sak, R. , Sak, İ. T. Ş., Şendil, Ö. Ç. ve Nas E. (2021). Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi, Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1, 227-25. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/1456954
Sel, B. ve Sözer, M. A. (2021). Politik Bir Kavram Olarak Vatandaşlık Eğitiminin Dönüşümü (İçinde), Mehmet Akif Sözer ve Turgay Öntaş (Edt.), Çocuklukta Politik Toplumsallaşma , (s:113-151), Ankara: Pegem Akademi.
Şerifsoy, S. (2013). Aile ve Kemalist Modernizasyon Projesi, 1928-1950 (İçinde), Ayşe Gül Altınay (Der.), Vatan Millet Kadınlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
Tezcan, M. (2012). Çocuk Sosyolojisi, Ankara: Anı Yayıncılık.
Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük, Terbiye Maddesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük, Disiplin Maddesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yamaner, Ş. (1999). Atatürkçü Düşüncede Ulusal Eğitim Dinsel ve Geleneksel Eğitimden Laik ve Çağdaş Eğitime’. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
Yavaş, M. ve Hamarat, E. (2021). Eğitim ve Politika İlişkisi (İçinde), Mehmet Akif Sözer ve Turgay Öntaş (Edt.), Çocuklukta Politik Toplumsallaşma , (s:3-23), Ankara: Pegem Akademi.
Yılmaz, G. (2016). Çocukların ve Çocukluğun Tarihi, Toplumsal Tarih, Sayı: 274, 36-37.
Akyüz, A. K. (1938). Pısırık Çocuk, Cumhuriyet Gazetesi, 27 Eylül. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1938/cumhuriyet_1938_eylul_/cumh uriyet_1938_eylul_27_.pdf
Akyüz, A. K. (1938). Tenbel Çocuklar, Cumhuriyet Gazetesi, 20 Birinci Teşrin, Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1938/cumhuriyet_1938_birincitesrin_ /cumhuriyet_1938_birincitesrin_20_.pdf
Akyüz, A. K. (1938). İrade Terbiyesi, Cumhuriyet Gazetesi, 15 Birinci Kanun. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1938/cumhuriyet_1938_birincikanun_ /cumhuriyet_1938_birincikanun_15_.pdf
Akyüz, A. K.(1938). İtiyadın rolü, Cumhuriyet Gazetesi, 22 Birinci Kanun. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1938/cumhuriyet_1938_birincikanun_ /cumhuriyet_1938_birincikanun_22_.pdf
Akyüz, A. K. (1938). Mekteplerde Ceza I, Cumhuriyet Gazetesi, 24 Nisan. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1938/cumhuriyet_1938_nisan_/cumh uriyet_1938_nisan_24_.pdf
Akyüz, A. K. (1938). Mekteplerde Ceza II, Cumhuriyet Gazetesi, 25 Nisan. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1938/cumhuriyet_1938_nisan_/cumh uriyet_1938_nisan_25_.pdf
Akyüz, A. K. (1938). Mekteplerde Ceza III, Cumhuriyet Gazetesi, 26 Nisan. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1938/cumhuriyet_1938_nisan_/cumh uriyet_1938_nisan_26_.pdf
Akyüz, A. K. (1938). Kamp Hayatı, Cumhuriyet Gazetesi, 23 Temmuz. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1938/cumhuriyet_1938_temmuz_/cu mhuriyet_1938_temmuz_23_.pdf
Akyüz , A. K. (1938). Çocuk Bahçeleri, Cumhuriyet Gazetesi, 14 Ağustos. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1938/cumhuriyet_1938_agustos_/cu mhuriyet_1938_agustos_14_.pdf
Akyüz, A. K. (1938). Hırçın Çocuklar, Cumhuriyet Gazetesi, 21 Ağustos. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1938/cumhuriyet_1938_agustos_/cu mhuriyet_1938_agustos_21_.pdf
Akyüz, A. K. (1938). Aile Disiplini, Cumhuriyet Gazetesi, 28 Birinci Kanun, Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1938/cumhuriyet_1938_birincikanun_ /cumhuriyet_1938_birincikanun_28_.pdf
Akyüz, A. K. (1939). Mektep Otoritesi, Cumhuriyet Gazetesi, 8 Şubat. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1939/cumhuriyet_1939_subat_/cum huriyet_1939_subat_8_.pdf
Akyüz, A. K. (1939). Mektep Alemi, Cumhuriyet Gazetesi, 17 Şubat. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1939/cumhuriyet_1939_subat_/cum huriyet_1939_subat_17_.pdf
Akyüz, A. K. (1939). Mürebbinin Kaliteleri, Cumhuriyet Gazetesi, 28 Şubat. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1939/cumhuriyet_1939_subat_/cum huriyet_1939_subat_28_.pdf
Akyüz, A. K. (1939). Otorite ve Otoritarizm, Cumhuriyet Gazetesi, 24 Mart. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1939/cumhuriyet_1939_mart_/cumh uriyet_1939_mart_24_.pdf
Akyüz, A. K. (1939). Ceza Nasıl Olmalı? , Cumhuriyet Gazetesi, 7 Nisan. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1939/cumhuriyet_1939_nisan_/cumh uriyet_1939_nisan_7_.pdf
Akyüz, A. K. (1939). Cezasız Terbiye Sistemi ve Anormal Çocuklar, Cumhuriyet Gazetesi, 3 Mayıs. Erişim adresi:http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1939/cumhuriyet_1939_mayis _/cumhuriyet_1939_mayis_3_.pdf
Akyüz, A. K. (1939). Marazi Temayüller, Cumhuriyet Gazetesi, 21 Mayıs, Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1939/cumhuriyet_1939_mayis_/cum huriyet_1939_mayis_21_.pdf
Akyüz, A. K. (1939). Mektep Disiplini, Cumhuriyet Gazetesi, 25 İkinci Kanun. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1939/cumhuriyet_1939_ikincikanun_/ cumhuriyet_1939_ikincikanun_25_.pdf
Akyüz, A. K. (1939). Oyun Hakkı, Cumhuriyet Gazetesi, 29 İkinci Kanun. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1939/cumhuriyet_1939_ikincikanun_/ cumhuriyet_1939_ikincikanun_29_.pdf
Akyüz, A. K.(1939). Karakter Farkları, Cumhuriyet Gazetesi, 22 Şubat, Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1939/cumhuriyet_1939_subat_/cum huriyet_1939_subat_22_.pdf
Akyüz, A. K. (1939). Baba Hakimiyeti ve Dayak, Cumhuriyet Gazetesi, 25 Nisan, Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1939/cumhuriyet_1939_nisan_/cumh uriyet_1939_nisan_25_.pdf