TÜRKİYE ile ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ ARASINDAKİ TİCARET AKIMLARININ PANEL ÇEKİM MODELİ İLE ANALİZİ1

Dış ticaretinde Avrupa Birliği' ne (AB) bağımlı olan Türkiye, iç ve dış ekonomik etkenlerle dış ticaret ortaklarını çeşitlendirmeye yönelir. Bu nedenle Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), Türkiye'nin Avrupa dışında dış ticaretini geliştirmeye katkı sağlayacak önemli bir entegrasyon olarak düşünülmektedir. Çalışmada, Türkiye ile ŞİÖ arasındaki dış ticaret akımlarını etkileyen faktörlerin incelenmesi amaçlanmıştır. Bunun için 2004-2014 yılları arasında çekim modeli kullanarak panel veri yöntemi uygulanmıştır. Sonuçlara göre, ŞİÖ üyelerinin ve Türkiye'nin gayrisafi yurtiçi hâsılaları ile nüfusu iki taraf arasındaki dış ticaret akımlarını olumlu etkilemektedir. Bununla birlikte mesafe faktörünün etkisi olumsuz saptanmıştır. Gayrisafi yurtiçi hasılanın kullanıldığı denklemde, 2007-2008 küresel ekonomik krizi ticaret akımlarını olumsuz etkilemektedir. Nüfus değişkeni ile oluşturulan denklemde ise istatistiksel olarak anlamsızdır. Ortak dil, ortak ekonomik entegrasyona üyelik değişkenleri, ŞİÖ - Türkiye dış ticaret akımlarını olumlu etkilemiştir. Ortak sınır faktörü, nüfus değişkeninin kullanıldığı denklemde dış ticaret akımlarını pozitif etkilerken, gayrisafi yurtiçi hâsıla değişkeninin kullanıldığı denklemde istatistiksel olarak anlamsızdır

THE ANALYZING OF FOREIGN TRADE FLOWS BETWEEN TURKEY AND SHANGHAI COOPERATION ORGANIZATION USING PANEL GRAVITY MODEL

Turkey addicted to European Union in foreign trading tends to diversify the foreign trading partners with internal and external economic factors. For this reason, Shanghai Cooperation Organization (SCO) have been considered as an important geographical integration which will contribute to develop the foreign trading flows of Turkey except Europe. İn this study, we aimed to investigate the factors that affect foreign trading flows between SCO and Turkey. For this purpose, panel data method has been performed by using gravity model between 2004-2014 years. According to results, gross domestic product and populations of SCO members and Turkey affect positively the foreign trading flows between both side. However, it has been found that the distance factor affects negatively. In the equation used gross domestic product, 20072008 global economic crises affects trading flows negatively. In the equation generated with population parameter is not significant statistically. Common language and membership to common economic integration has impressed positively the SCO-Turkey foreign trading flows. Common board factor affects foreign trade flows positively in the equation used population where it is non- significant in the equation with gross domestic product

___

Aitken N. D. (1973). The Effect of the EEC and EFTA on European Trade: Temporal Cross-Section Analysis. American Economic Review, 63(5), 881-892.

Ambrosio, T. (2008). “Catching the “Shanghai Spirit’: How the Shanghai Co— operation Organization Promotes Authoritarian Norms in Central Asia”, Europe—Asia Studies, Vol: 60 (8), 1321- 1344.

Anderson, J. (1979). “A Theoretical Foundation for the Gravity Equation”, American Economic Review, 69, 106-116.

Antonucci, D., Manzocchi, S. (2006). “Does Turkey Have Special Trade Relation With the EU? Gravity model approach”, Economic Systems, 30, 157-169. Atlı, A., ve Ünay, S. (2014). Küreselleşme Sürecinde Türkiye Çin Ekonomik İlişkileri, SETA Yaymları, İstanbul.

Aysun, A., Öksüzler, O. ve Yılgör, M. (2012). “Gümrük Birliği’nin Tür— kiye’nin Dış Ticareti Üzerine Etkisi: Panel Çekim Modeli Uygulaması”, Eskişehir Osmangazi Universitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (2), 15-26.

Bayraç, H.N. (2009). “Küresel Enerji Politikaları ve Türkiye: Petrol ve Doğal— gaz Kaynakları Açısından Bir Karşılaştırma”, Eskişehir Osmangazi Universitesi Sos— yal Bilimler Dergisi, 10(1), 115-142.

Batra, A. (2006). “India’s Global Trade Potential: The Gravity Model Approach”, Global Economic Review”, 35(3), 327-361.

Bergstrand, J. H. (1985). “The Gravity Equation in International Trade: Some Microeconomic Foundations and Empirical Evidence”, Review ofEconomics and Statistics, 67(3), 474-481.

Chionis, D., Liargovas, P. ve Zanias, G. (2002). “Greece’s Trade with the Bal— kan Countries: Is It Too Little?”, Journal of Economic Integration, 17(3), 608-622.

Deardorf, A. V. (1995). Determinants of Bilateral Trade: Does Gravity Work in Neoclassical World? NBER Working Papers, No: 5377, Cambridge. Daerdorf, A.V. (2008). “Dünya Ekonomisi ve Dünya Ticaret Sistemi Nereye Gidiyor?”, Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, 3(1-2), 7-24.

Dinçer, G. (2014), “Dış Ticaret Kuramında Çekim Modeli”, Ekonomik Yaklaşım, 24(88), 1-34.

Doğru, B., (2012). “ABD ve AB Bölgesinde Başlayan Bir Finansal Krizin Tür— kiye’ye Etkileri: Cari Açık Uzerine Bir Uygulama”, Dumlupınar Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 113—128.

Egger, P. (2002). “An Econometric View on the Estimation of Gravity Models and the Calculation of Trade Potentials”, The World Economy, 25, 297-312.

Frankel, ., Stein, E. ve Wei, 8-]. (1995). “Trading Block the Americas: The Natural, the Unnatural and Super-Natural”, Journal of Development Economics, 47(1), 61-95.

Gencer, A.H.,_ ve Öngel, V.. (2011). “Serbest Ticaret Bölgesi Çerçevesinde Türkiye ile Suriye, Urdün ve Lübnan Arasındaki Potansiyel Dış Ticaret Hacminin Uluslararası Çekim Modeli Yoluyla Tahmini”, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (1), 71-94.

Genç, M.C., Artan, S. ve Berber, M. (2011). “Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesinde Ticaret Akımlarmın Belirleyicileri: Çekim Modeli Yaklaşımı”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (2), 207-224.

Helpman, E., ve Krugman, P. (1985). Market Structure and Foreign Trade: Increasing Returns,Imperfect Competition and the International Economy. Cambridge, MA: MIT Press.

Helpman, E. (1987). “Imperfect Competition and International Trade: Evi— dence from Fourteen Industrial Countries”, Journal ofthe Japanese and International Economies, 1(1), 62-81.

Karagöz, K. ve Karagöz, M. (2009). “Türkiye’nin Küresel Ticaret Potansiyeli: Çekim Modeli Yaklaşımı”, C. U. Iktisadi ve lari Bilimler Dergisi, 10 (2), 127—144. Karluk,.R. (2007). Küreselleşen Dünyada Uluslararası Kuruluşlar, Beta Basım A.Ş., 6.Baskı, Istanbul.

.. Kartal, B., ve Sofyalıoğlu, Ç. (2011). “Türkiye ’deki Gençliğin Şangay İşbirliği Orgütüne Yönelik utumuna Pazarlama Perspektijîyle Bakiş International Conference On Eurasian Economies, http://avekon.org/papers/340pdf, Erişim: 20.08.2015.

Kirişçi, K., ve Kaptanoğlu, N. (2011), “The Politics of Trade and Turkish Fo— reign Policy”, Middle Eastern Studies, 47 (5), 705-724.

Kutlay, M. (2012), ““Yeni Türk Dış Politikası’ nın Ekonomi Politiği: Eleştirel Bir Yaklaşım”, Uluslararası İlişkiler, (35), 101-127.

Linnamann, H.. (1966). An Econometric Study of International Trade Flows. North Holland Publishing Company, Amsterdam.

Mapcrow Travel Distance Calculator, (2015). http:/lwww.mapcrow.info/ Erişim: 15.06.2015.

Martinez-Zarzoso, I., ve Nowak—Lehman, F.. (2003). “Augmented Gravity Model An Emprical Application To MERCOSUR-EUROPEAN UNION Trade Flows”, Journal OfApplied Economics, VI (2), 291-316.

MelitZ, J. (2006). “Language and Foreign Trade” European Economic Review” 52 (4), 667-699.

Ögdaşlı, E. (2012). “Çin ve Rusya Federasyonu’nun Perspektifinden Şanghay Işbirliği Orgütü”, Mehmet AkifErsoy Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(6), 108-122.

Pamuk, Ş. (2014). Türkiye’nin 200 Yıllık Iktisadi Tarihi. IV. Basım, İstanbul: Türkiye Iş Bankası Kültür Yaymları.

Peci, F., Holzner, M. Ve Kutlovci, E., (2010). “Determinants of Kosova Trade: Gravity Model Approach”, South-East European Journal of Economics and Business, 5(2), 33-41.

Pöyhönen, P. (1963). “A Tentative Model fort he Volume of Trade Between Countries”, Weltwirtschaftliches Archiv, Vol. 90, 23-40.

Sagbansua, L. ve Can, N. (2011). “Shanghai Cooperation Organization, Turkic Republics and Turkey: Economic and Business Dimensions”, Canadian Social Science, 7(2), 80-87.

Sandalcılar, A.R. (2012). “Türkiye’nin BRIC Ulkeleriyle Ticari Potansiyeli: Panel Çekim Modeli”, Journal onasar University, 25 (7), 4164-4175.

Shanghai Cooperation Organization (SCO), (2015), www.setcsco.org.tr, Erişim: 02.06.2015.

Shon, CH. (2005). “Does the Gravity Model Explain South Korea’s Trade Fows?”, The Japanese Economic Review”, 56 (4), 417-430.

Soloağa, I.ve Winters, L.A. (1999). “How Has Rgionalism in the 1990s Affec— ted Trade?”,World Bank Policy Research Working Papers, No: 2156.

Sorhun, E. (2013). “Türkiye’nin Eksik Dış Ticareti, Ticari Potansiyeli ve Yeni Fırsatlar”, Dokuz Eylül Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Dergisi, 28 (1), 25-47.

Starcks, S.C. (2012). “The Theoretical Foundation ofGravity Modeling: What Are the Developments that have Brought Gravity Modeling into Mainstream Economics ?”, Master Thesis, Copenhagen Business School, Denmark.

Tatoğlu, F.Y.. (2013). Panel Veri Ekonometrisi Stata Uygulamal1. lstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. The World Bank (2015). http://data.wor1dbank.org/ Erişim: 20.06.2015

Tinbergen, J. (Eds.) (1962). An Analysis of World Trade Flows, New York: The Twentieth Century Fund,262—293.

Trade Statistics for International Business Developement (2015). http://www.trademap.or2/Index.aspx, Erişim: 22.05.2015.

TUİK (2015). Dış Ticaret İstatistikleri. http://tuikapp.tuik.,qov.tr/disticaretapp/menuzul, Erişim: 12.07.2015.

Ülengin, F., Çekyay, B., Palut, P.T., Ülengin, B., Kabak, Ö., Öaydın, Ö., ve Ekici, Ş.O. (2006), “Effect of quotas on Turkish Foreign Trade: Gravity Mo— del”, Transport Policy, 38,.1-7.

Yener, M.C. (2013). “Küresel Düzende Yeni Arayışlar: Şangay İşbirliği Ör— ğütü ve Türkiye”, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, 13 (46), 77-91.