TURİZM SEKTÖRÜNDEKİ İŞLETMELERİNİN ETKİNLİKLERİNİN VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE ÖLÇÜLMESİ

Konaklama işletmelerinin başarılı olması rekabetçi piyasa şartlarında önemli bir yere sahiptir. Bu doğrultuda bu çalışmada Borsa İstanbul turizm sektöründe yer alan konaklama işletmelerinin etkinlik düzeylerinin işletme tabanlı etkinlik ölçüm yöntemlerinden olan Veri Zarflama Analizi ile ölçülmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla çalışmada farklı girdi ve çıktılardan oluşan iki ayrı analiz yapılmıştır. İlk analizde oda ve personel sayısı girdi, doluluk oranı çıktı olarak kullanılırken; ikinci analizde aktif toplamı ve faaliyet giderleri girdi, faaliyet gelirleri ve faaliyet karı çıktı olarak kullanılmıştır. Analizlerin sonucunda ölçeğe göre sabit getiri modeline göre her iki analizde 2 farklı işletme etkin çıkarken ölçeğe göre değişken getiri modelinde ikisi aynı olmak üzere 4'er işletme etkin çıkmıştır. İlk analizde etkin çıkan işletmelerden ikinci analizde etkin çıkmayanlar için faaliyetlerindeki başarıyı veya etkinliği finansal açıdan aynı oranda gelir veya karlılığa dönüştüremedikleri söylenebilir. Ayrıca etkin olmayan işletmelerin doğru ölçek büyüklüğünde faaliyet göstermedikleri ve çıktı değişkenleri içerisinde özellikle faaliyet gelirlerini önemli ölçüde artırmaları gerektiği görülmüştür

EVALUATING THE EFFICIENCY OF BUSINESS IN TOURISM SECTOR WITH DATA ENVELOPMENT ANALYSIS

The success of accommodation business has an important place in the competitive market conditions. Accordingly, efficiency levels of the accommodation business in the tourism sector on the Borsa Istanbul are aimed to be measured by the Data Envelopment Analysis which is one of business-based efficiency measurement methods in this research. Fort this purpose, two separate analyzes consisting of different input and output have been made. It is used that the number of room and staff as input and occupancy rate as output in the first analysis while total assets and operating expenses as input and operating income and operating profit as output is used in the second analysis. According to result of analysis, two different businesses are efficient in constant returns to scale for both analyses while four businesses which two of them are the same are efficient in variable returns to scale. It is said that ineffective businesses by the second analysis, which are effective by the first analysis, don’t convert return or income at the same level their success in operations. In addition to, it is observed that ineffective businesses are not are operating in the correct scale size and should significantly increase their operating income within output variables

___

Aksu, A. ve Köksal, C.D. (2005). Bağımsız ve Zincir Otel İşletmelerinin Veri Zarflama Analizi İle Etkinliklerinin Karşılaştırılması: Antalya Bölgesinde Bir Çalışma. Iktisat, Işletme ve Finans, 20(235), 97-107.

Ar, İ. M. ve Kurtaran, A. (2013). Evaluating the Relative Efficiency of Commercial Banks in Turkey: An Integrated AHP/DEA Approach. International Business Research, (4), 129-146.

Atan, M. ve Kıllı, M. (2005). Etkinlik Verimlilik Çalışmalarında Kullanı— lan Veri Zarflama Analizi Üzerine Karşılaştırmalı Yaklaşımlar. 4. İstatistik Kongre— si, Istatistik Mezunları Derneği ve Türk Istatistik Derneği, Antalya.

Babacan, A., ve Özcan, S. (2009). Alanya Bölgesi Otellerinin Göreli Etkin— liğinin Belirlenmesi: Bir Veri Zarflama Analizi Tekniği Uygulaması. Mustafa Kemal Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, l2(6), 176-189.

Başkaya, Z. ve Akar, C. (2005). Sigorta Şirketlerinin Satış Performansları— nm Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Belirlenmesi. Muğla Universitesi Sosyal Bi— limler Enstitüsü Dergisi, Sayı 15, 37-51.

Benli, Y. K. (2012). Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Malmquist Toplam Faktör Verimliliği (TFV): Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama. Ege Akademik Bakış, 12(3), 369-382.

Berger, A. ve Humphrey, D. (1997). Effıciency of financial institutions: international survey and directions for future research. European Journal of Operatio— nal Research, 98(2), 175-212.

Bülbül, S. ve Akhisar, İ. (2005). Türk Sigorta Şirketlerinin Etkinliğirıin Ve— ri Zarflama Analizi ile Araştırılması. VII. Ulusal Ekonometri ve Istatistik Sempoz— yumu, lstanbul Universitesi, İstanbul.

Boussofiane, A., Dyson, R. ve Rhodes, E. (1991). Applied Data Envolopment Analysis. European Journal of Operational Research, 2(6), l-15

Charnes, A., Cooper, W.W. ve Rhodes, E. (1981). Evaluating Programme And Managerial Effciency: An Application Of Data Envelopment Analaysis To Program Follow Through. Management Science, 27, 668-696.

Charnes, A., Cooper, W.W, ve Rhodes, E. (1978). Measuring The Efficiency Of Decisions Making Unit. European Journal of Operation Research, 2, 429- 444.

Cingi, S. ve Tarım, A. (2000). Türk Banka Sisteminde Performans Ölçümü: DEA, Malmquist, TFP Endeksi Uygulaması. iirk Bankalar Birliği Araştırma eb— liğleri, Sayı: 2000-01.

Coelli, T. (1996) “A Guide to DEAP Version 2.1: Data Envelopment Analysis (Computer) Program”, CEPA Working Paper 96/08, University of New England, Armidale, Australia, http://WWW.une.edu.au/econometrics/cepa.htm, (Erişim tarihi: 03.10.2015).

Cooper W. W., Seiford, L.M. ve Zhu, J. (2004). Data Envelopment Analysis: History, Models, and Interpretations”, Editors: W. W. Cooper, L.M. Seiford, ve J. Zhu, Handbook on Data Envelopment Analysis. Second Editions, Springer Publishers, http://extras.springer.com, (05.02.2014).

Dinçer, S.E. (2008). Veri Zarilama Analizinde Malmquist Endeksiyle Toplam Faktör Verimliliği Değişiminin İncelenmesi ve İMKB Üzerine Bir Uygulama. Marmara Universitesi I.I.B.F. Dergisi, 25(2), 825-847.

Doğan, N. Ö. ve TANÇ, A. (2008). Konaklama İşletmelerinde Veri Zarf— lama Analizi Yöntemiyle Faaliyet Denetimi: Kapadokya Örneği. Atatürk Üniversite— si Iktisadi ve Idari Bilimler Dergisi, 22(1), 239-258.

Donthu, N. ve Yoo, B. (1998). Retail Productivity Assessment Using Data Envelopment Analysis. Journal ofRetailing, 74(1): 89-105

Emir, O., ve Özgür, E. (2008). Konaklama Tesisleri Etkinlik Analizi. Afyon Kocatepe Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 163-175.

Erciş, M. ve Gülcü, A. (2008). Veri Zartlama Analizi Yöntemiyle Konak— lama İşletmelerinin Etkinliklerinin Ölçümü ve Bir Uygulama. Trakya Üniversitesi 7. IstatistikAraştırma Sempozyumu Bildiriler Kitabı.

Ferrier, G. Ve Lovell, C. (1990). Measuring CostEfficiency in Banking: Econometrics and Linear Programming Evidence. Journal of Econometrics, 46,229- 245.

Gencer, H. (2011). İMKB’de lşlem Gören Çimento Şirketlerinin Perfor— manslarının. Ölçülmesinde Veri Zartlama Analizi Yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(3-4), 31-44.

Hwang, S.N., and Chang T. Y., (2003). Using Data Envelopment Analysis To Measure Hotel Managerial Efficiency Change in Taiwan. Tourism Management, 24(4), 357—369.

Hui, S. C. ve Wan, M. C. (2013). Study of Hotel Energy Performance Using Data Envelopment Analysis. 12. International Conference on Sustainable Energy Technologies, Hongkong.

Kalijaran, M. ve Shand, R.T. (1999). Frontier Production Functions and Tecnical Efficiency Measures. Journal of Economic Surveys, 13(2), 149-172.

Karakaya, A., Kurtaran, A. ve Dağlı, H. (2014). Bireysel Emeklilik Şirket— lerinin Veri Zarflama Analizi İle Etkinlik Ölçümü: Türkiye Örneği. Yönetim ve Eko— nomi Araştırmaları Dergisi, 22: 1-23.

Kasnakoglu, H.,(1980). Etkinlik Ölçümü. Verimlilik Dergisi, 2,137-158. Korhonen, P. (1997). Searching The Efficient Frontier In Data Envelopment Analysis. Interim Report, International Institute for Applied Systems Analysis Publishing, Austria

Kozak, N., Kozak, M. A., Kozak, M. (2008). Genel Turizm, llkeler- Kavramlar, Gözden Geçirilmiş 7. Basım, Ankara: Detay Yayıncılık.

Lee, L. Ve Tyler, W. (1978). The Stochastik Frontier Production Function and Average Efficiency: An Emprical Analysis. Journal of Econometrics, 7, 3895- 390.

Oliveria, R., Pedro, M. I. ve Marques, R. C. (2013). Efficiency and Its Determinants in Portuguese Hotels in the Algarve. Tourism Management, 36, 641- 649.

Önüt, S., Selin Soner (2006). Energy Efficiency Assessment For The Antalya Region Hotels In Turkey. Energy And Buildings, 38, 964—971.

.. Perçin, S. ve Ustasüleyman, T. (2007). Tekstil ve Gıda Sektöründe Etkinlik Olçümü: VZA-Malmquist TFP Endeksi Uygulaması. Iktisat Işletme ve inans, 154- 171

Tarım, Ş., Dener, H. I. Tarım, A. (2000). Efficiency Measurement In The Hotel Industry: Output Factor Constrained Dea Application, Anatolia: An International Journal Of Tourism And Hospitality Research, 11(2), 111—123.

Tarım, A. (2001). Veri Zarflama Analizi Matematiksel Programlama Tabanlı Göre Etkinlik Ölçüm Yaklaşımı, Ankara: Sayıştay Yaymları: 25-40.

Toma, E., (2014). Regional Scale Efficiency Evaluation By Input-Oriented Data Envelopment Analysis Of Tourism Sector. International Journal of Academic Research in Environment and Geography, 1(1), 15-20.

Ulucan, A. (2002). İSO 500 Şirketlerinin Etkinliklerinin Ölçülmesinde Veri Zarİlama Analizi Yaklaşımı: Farklı Girdi Çıktı Bileşenleri ve Ölçeğe Göre Getiri Yaklaşımları İle Değerlendirmeler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57—(2), 185- 202.

Uyar, S. Ve Alış, M. (2014). Konaklama İşletmelerinde Veri Zarflama Ana— lizi Yöntemiyle Faaliyet Denetimi Uygulaması. Dokuz Eylül Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), 107-136.

Yakut, E. Harbalıoğlu, M. ve Pekken, NU. (2015). Turizm Sektöründe BIST’a Kayıtlı İşletmelerin Veri Zarflama Analizi ve Toplam Faktör Verimliliği ile Finansal Performaslarmın İncelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi,7(2), 235-257.

Yen, F. L. ve Othman M. (2011). Data Envelopment Analysis to Measure Efficiency of Hotels in Malaysia. SEGi Review, 4(1), 25-36.

Yolalan, R. (1993). İşletmelerarası Göreceli Etkinlik Ölçümü, Ankara. Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, Noz483.

Yükçü, S. ve Atağan, G. (2009). Etkinlik, Etkililik ve Verimlilik Kavramlarının Yarattığı Karışıklık. Atatürk Universitesi Iktisadi Idari Bilimler Dergisi, 23(4), 1—15.

Etkinlik Nedir, Ekonomik Etkinlik (Yeterlilik Derecesi), (2015).

http://WWW.ekodialog.com/Konu]ar/etkinlik_nedir.html (Erişim tarihi: 08.11.2015). Etkinlik Ölçme Yöntemleri (2015).,

https ://WWW.ekodialog.com/Konular/etkinlik-olcme-yontemleri.html (Erişim tari— hi: 10. 12.2015).