Fırat-Dicle havzasında kıtlık ve bağımlılık sorunsalı üzerinden su-çatışma tezini yeniden okumak

Sovyetler Birliği'nin yıkılması ve Doğu Bloku'nun dağılmasının ardından nükleer silahların da kullanıldığı bir "yakın askeri çatışma" olgusunun ortadan kalkması, uluslararası ilişkiler disiplinin dayandığı birçok parametrenin değişmesi ya da dönüşmesi gerektiğine dair bir tartışma başlatmıştır, ilgili bağlamda disiplinin realist yaklaşımın sınırlayıcı güvenlik algılamasından kurtarılarak o ana kadar göz ardı edilen çevre sorunlarını önemser hale getirilmesi gerektiği argümanları geliştirilirken; geçmişte yaşanan bazı devletler arası çatışmaların odağında paylaşıma ve/veya ortak kullanıma konu şu kaynaklarının olduğuna dair iddialar, geleceğin de geçmişten çok farklı olmayabileceğine ilişkin öngörüler, dikkatlerin ister istemez Fırat-Dicle de dâhil olmak üzere, değişik sınıraşan su havzaları kapsamında şekillenen devletler arası ilişkiler üzerinde toplanmasına neden olmuştur. 1973-1975 yıllarını kapsayan dönemde Suriye ile İrak arasında, 1990 yılında da Türkiye ile Suriye-Irak arasında ortaya çıkan politik gelişmeler; kaynağını, Fırat-Dicle havzasında artan kıtlık olgusu ile havza devletlerinin buradaki su varlığına bağımlılığından alan bir devletler arası çatışmanın yaşandığı ya da yaşanabileceği varsayımlarını ortaya çıkarmıştır. Neredeyse hiçbir doğruluk testinden geçirilmeden kullanılma eğiliminde olan bu varsayımlar, çalışmamızda olduğu gibi eleştirel bir analize konu edildiğinde ise; Fırat-Dicle havzasında kıtlık ve bağımlılık olguları ile çatışma arasında bir neden-sonuç ilişkisi kadar su-çatışma tezinin en azından sorgulanır kabul edilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Testing the Water - conflict thesis in the euphrates-tigris basin through the problematic of scarcity and dependence

Following the collapse of the Soviet Union and the dissolution of the Eastern Bloc, as the notion of an "imminent military conflict" involving the use of nuclear weapons disappeared, a debate began to form over the necessity of changing or transforming the parameters upon which international relations rested as a discipline. In view of that, as arguments were being developed in favor of liberating the discipline from the restrictive security understanding of the realist school of thought and how to elevate environmental problems to a point of significance. Allegations that transboundary water resources have been at the center of international conflicts and predictions about the future resembling the past have focused attention on the basin and wide interstate relations, including that of the Euphrates-Tigris. Political developments that took shape between Syria and Iraq during the 1973-1975period, and again in 1990 between Turkey and Syria-Iraq, have led to claims that an actual or potential conflict stems from the increasing scarcity of water and riparian dependence in the Euphrates-Tigris basin. When those almost untested claims were put through a critical analysis, as was the case in this study, the conclusion was to treat the asserted linkages between scarcity dependence in the Euphrates-Tigris basin, conflict, and water and conflict as uncertain assumptions.

PDF

___

Altınbilek, Doğan, 'Water And Land Resources development in Southeastern Turkey', Water Resources Development, Cilt: 13, Sayı: 3,1997.
Bağış, Ali İ., 'Turkey's Hydropolitics of The Euphrates-Tigris Basing Water Resources Development, Cilt: 13, Sayı: 4,1997.
Bağış, Ali I., 'Water in the Region: Potential and Prospects', içinde Ali I. Bağış, (der.), Water as a Source of Cooperation and Development in the Middle East, (Ankara: Hacettepe University Press, 1991).
Bari, Zohurul, 'Syrian-Iraqi Dispute Over the Euphrates Waters', International Studies, Cilt: 16, Sayı: 2, Nisan-Haziran 1977.
Beamount, Peter, 'The Myths of Water Wars and the Future of Irrigated Agriculture in the Middle East; Water Resources Development, Cilt: 10, Sayı: 1,1994.
Beschorner, Natasha, 'Water and Instability in the Middle East; Adelphi Paper, Kış 1992-1993.
Chalabi, H. ve T. Majzoub, 'Le Turquie, les eaux de L'Euphrate et le droit International; içinde J. A. Allan & Chibli Mallat, (der.), Water in the Middle East: Legal, Political and Commercial Implications, (London: I.B. Tauris, 1992).
Clawson, M., H.H. Landsberg, L.T., Alexander, The Agricultural Potential of the Middle East, (New York: American Elsevier Pub. Co., 1971).
Denk, Erdem, '1987 Protokolü; Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 196.
Erhan, Selahattin, "The Social Structure in the GAP Region and its Evolution) International Journal of Water Resources Development, Cilt: 13, Sayı: 4, Aralık 1997.
Falkenmark, Malin, 'The Massive Scarcity now Threatening Africa: Why isn't it Being Addressed?', Ambio, Cilt: 18, Sayı: 2,1989.
Fisher, W.B., 'Iraq: Physical and Social GeographyThe Middle East and North Africa, 1989.
Golubev, Genady N., 'Sustainable Water Development: Implications for the Future', International Journal of Water Resources Development, Cilt: 9, Sayı: 2,1993.
Hadithi, A.H. A1-, Optimal Utilization of the Water Resources of the Euphrates River in Iraq, University of Arizona Graduate College, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 1979.
Hardan, Adai, 'Iraq: Sharing the Euphrates', Research and Exploration, Cilt: 9, Kasım 1993.
Hindley, Angus, 'Battle Lines Drawn for Euphrates', Middle East Economic Digest, 21 Elcim 1989.
Hindley, Angus, 'Power and Water in the Middle East', Middle East Economic Digest, 19 Ocak 1990.
Hinnebusch, Raymond A., Peasant and Bureaucracy in Ba'thist Syria: The Political Economy of Rural Development, (Boulder: Westview Press, 1989).
Hurewitz, Jacob Coleman, Diplomacy in the Near East and Middle East, (New York: Octagon Books, 1972).
Kolars, John F. ve William A. Mitchell, The Euphrates River and the Southeast Anatolia Development Project, (Carbondale: Southern Illinois University Press, 1991).
Kolars, John F., 'Problems of International River Management: The Case of the Euphrates) içinde Asit K. Biswas, (der.), International Waters of the Middle East: From Euphrates-Tigris to Nile, (Oxford: Oxford University Press, 1994).
Kolars, John F., 'Water Resources of the Middle East', Canadian Journal of Development Studies, Cilt: 106,1992.
Kolars, John F., 'The Hydro-Imperative of Turkey's Search for Energy', The Middle East Journal, Cilt: 40, Sayı: 1, Kış 1986, ss. 53-67.
Kliot, Nurit, Water Resources and Conflict in the Middle East, (London: Routledge, 1994).
Lowi, Miriam R., Water and Power: The Politics of a Scarce Resource in the Jordan River Basin, (London: Cambridge University Press, 1993).
Naff, Thomas ve Ruth C. Matson, Water in the Middle East: Conflict or Cooperation, (Boulder: Westview Press, 1984).
Randal, J. C., 'Euphrates Dam Aids Turkish Rebels) The Washington Post, 15 Mayıs 1992.
Ohlsson, Leif, 'Water-An Elusive and Ultimate Constraint for Development', içinde Leif Ohlsson, (der.), Regional Case Studies of Water Conflicts, (Goteborg: Padigru Papers, 1992).
Özdemir, Yalçın, et all., 'Sınır-Aşan Fırat-Dicle Havzasının Su Potansiyeli ve Yararlanılması', içinde TMMOB Su Politikaları Kongresi, Ankara, 21-23 Mart 2006.
Shapland, Greg, Rivers of Discord: International Water Disputes in the Middle East, (London: Palgrave Macmillan, 1997).
Shuval, Hillel, 'Towards Resolving Conflicts Over Water Between Israel and Its Neighbours', içinde J.A. Allan ve O.H.J. Court, (der.), Water in the Jordan Catchment Countries: A Critical Evaluation of the Role of Water and Environment in Evolving Relations in the Region, (London: SOAS University Press, 1995).
Shapland, Greg, 'Policy Options for Downstream States in the Middle East) içinde J.A. Allan ve Chibli Mallat, (der.), Water in the Middle East: Legal, Political and Commercial Implications, (London: I.B. Tauris Publishers, 1999).
Starr, Joyce S., Covenant Over Middle Eastern Waters: Key To World Survival, (New York: Henry Holt & Company, 1995).
Tekeli, Sahim, 'Turkey Seeks Reconciliation for the Water Issue Induced by the South East Anatolia Development Project (GAP)', Water International, Cilt: 15,1990.
Ünver, İ. H. Olcay, 'Southeastern Anatolia Project (GAP)) Water Resources Development, Cilt: 13, Sayı: 4,1997.
Wakil, Mikhail, 'Sharing the Euphrates: Syria) Research and Exploration, Cilt: 9, Kasım 1993.
Wakil, Mikhail, 'Analysis of Future Water Needs For Different Sectors in Syria) Water International, Sayı: 18,1993.
Waterbury, John, 'Transboundary Water and the Challenge of International Cooperation in the Middle East) içinde Peter Rogers ve Peter Loydon, (der.), Water in the Arab World: Perspectives and Prognosis, (Harvard: Harvard University Press, 1994).
Wolf, Aaron T., 'International Water Conflict Resolution: Lessons from Comparative Analysis', International Journal of Water Resources Development, Cilt: 13, Sayı: 3, 1997.