Ermeni olayları sırasında kıbrıs adası'nın rolü (1878-1900)

Bu çalışmanın amacı 19. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkan Ermeni olayları sırasında Kıbrıs Adası'nın oynamış olduğu rolü araştırmaktır. Ada'nın bu dönemde İngiliz idaresinde bulunması konuyu hem çeki¬ci hem de ilginç kılmıştır. Başta Anadolu olmak üzere diğer Os-manlı topraklarında ortaya çıkan Ermeni olayları sırasında Kıbrıs, Ermeniler tarafından bir karargâh olarak kullanılmıştır. Kıbrıs'ın Ermeni komite¬cileri tarafından bu amaçla kullanılması, bölgede bir güvenlik endişe¬sinin doğmasına yol açmıştır. Kıbrıs'tan Anadolu ve Suriye sahillerine, silah ve mühimmat sevk edilmesi, isyancı firari Ermenilerin kaçak yol¬larla Kıbrıs'a gelmesi bu endişenin artmasına yol açmıştır.

The role of the island of cyprus in the armenian events of 1878-1900

Due to its strategic location in the Mediterranean, Cyprus has been coveted by various external powers throughout its history, and thus it has played important roles in the events taking place around the Mediterranean and Middle East. One of these roles is the one which Cyprus played during the period of Armenian uprisings in Anatolia from 1878 to 1900, yet the role of Cyprus in the Armenian uprisings has been ignored until now. For this reason, the study aims to conduct research to investigate the role of Cyprus in the Armenian events at the end of the nineteenth century. Moreover, what makes this study interesting and attractive is the presence of British rule on the island during that period. Because the British rule, which began on the island in 1878, hosted Armenian rebels on the island during the Armenian events. Cyprus was used as a headquarters by the Armenians. Armenians who gathered in Cyprus to attack the Ottoman State supplied Armenian rebels in Anatolia and Syria with wea-pons and ammunition. This situation led to the emergence of a regional security concern.

PDF

___

BOA, Y. PRK. DH, 1/31; BOA, DH. TMIK. M, 11/88; BOA, Y. MTV, 102/77; BOA, DH. TMIK. M, 43/2; BOA, DH. TMIK. M, 3/87; BOA, DH. TMIK. M, 4/79; BOA, A. MKT. MHM, 617/5; BOA, A. MKT. MHM, 617/5; BOA, DH. TMIK. M, 81/67; BOA, DH. TMIK, M, 94/31; BOA, Y. A. HUS, 394/32; BOA, ZB, 609/45; BOA, DH. TMIK. M, 42/33; BOA, DH. TMIK. M, 46/71; BOA, ZB, 23/112; BOA, Y. A. HUS, 348/90; BOA, A. MKT. MHM, 537/14; BOA, DH. TMIK. M, 43/36; BOA, DH. TMIK. M, 4/79; BOA, ŞD, 2339/3; BOA, DH. MKT, 2517/47; BOA, DH. TMIK. M,11/72; BOA, İ. HUS, 165/ 1326/Ra-21; BOA, DH. MKT, 1100/52. Kitap, Makaleler ve Gazete
Anderson, Matthew Smith, Doğu Sorunu, 1774-1923, Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir İnceleme, Çev: İdil Eser, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010).
Aytekin, Halil, Kıbrıs'ta Monarga (Boğaztepe) Ermeni Lejyonu Kampı, (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000).
Çiçek, Kemal, Ermenilerin Zorunlu Göçü, (İstanbul: Doğu Yayıncılık, 2008).
Demiryürek, Mehmet, "Ermeni Olayları ve Kıbrıs (1888-1912)" Ermeni Araştırmaları, Sayı 20-21, Kış 2005- İlkbahar 2006.
Douglas, Roy, "Britain and the Armenian Question, 1894-7" The Historical Journal, Vol. 19, No. 1 (Mar., 1976), p. 113-133.
Gazioğlu, Ahmet C., İngiliz idaresinde Kıbrıs: Statü ve Anayasa Meseleleri, (İstanbul: Ekin Basımevi, 1960).
Günay, Nejla, "Kıbrıs'ın İngiliz İdaresine Bırakılması ve Bunun Anadolu'da Çıkan Ermeni Olaylarına Etkisi" Gazi Akademik Bakış Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Kış 2007.
Güzel, Hasan Celal, (der), Osmanlı'dan Günümüze Ermeni Sorunu, (Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2001).
Hadjilyra, Alexander Michael, The Armenians of Cyprus, (Lefkoşa: Kalaydjian Foundation, 2009).
Hüseyin Nazım Paşa, Ermeni Olayları Tarihi I, (Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 1993).
Hüseyin Nazım Paşa, Ermeni Olayları Tarihi II, (Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 1993).
Karaca, Taha Niyazi, Büyük Oyun İngiltere Başbakan'ı Gladstone'nun Osmanlı'yı Yıkma Planı, (İstanbul: Timaş Yayınları, 2011).
Karacakaya, Recep, Ermeni Meselesi Kronoloji ve Kaynakça, (İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 2007).
Keser, Ulvi, Kıbrıs-Anadolu Ekseninde Ermeni Doğu Lejyonu, (Ankara: Kıbrıs Türk Kültür Derneği Yayını, 2007).
Kocabaşoğlu, Uygur, Majestelerinin Konsolosları İngiliz Belgeleriyle Osmanlı İmpa-ratorluğu'ndaki İngiliz Konsoloslukları (1580-1900),(İstanbul: İletişim Yayınları, 2004).
Lee Dwight E., " A Memorandum Concerning Cyprus,1878", The Fournal of Modern History, Vol. 3, No. 2,1931.
Mahmud Celâleddin Paşa, Mir'at-ı Hakikat, Haz: İsmet Miroğlu, (İstanbul: Berekât Yayınevi, 1983).
Maier, Franz G., Cyprus From Earliest Time to the Present Day, (Londra: Elek Books, 1968).
Nalbandian, Louise, The Armenian Revolutionary Movement, (Londra: University of California Press, 1963).
Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Fransız İlişkileri I (1879-1918), (Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2002).
Osmanlı Belgelerinde Ermeni-İngiliz İlişkileri I (1845-1890), (Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2004).
Osmanlı Belgelerinde Ermeni-İngiliz İlişkileri II (1891-1893), (Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2004).
Osmanlı Belgelerinde Ermeni-İngiliz İlişkileri IV (1896-1922), (Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2005).
Osmanlı idaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları), (Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2000).
Özdemir, Hikmet vd., Ermeniler: Sürgün ve Göç, (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2005).
Palabıyık, M. Serdar, "Establishment and Activities of French Legion d'Orient (Eastern Legion) in the Light of French Archival Documents", Review of Armenian Studies, No. 10, Vol. 4 - 2006.
Palmer, Alan, Son Üç Yüz Yıl Osmanlı İmparatorluğu,[bir çöküşün tarihi], Çev: Bellas Ç. Dişbudak, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2003).
Rodogno, Davide, Against Massacre: Humanitarian Interventions in the Ottoman Empire, 1815-1914, (Princeton: Princeton University Press, 2012).
Rose, J. Holland, "Great Britain and the Eastern Question", The Journal of International Relations, Vol. 12, No. 3 (Jan., 1922), p. 307-319.
Salt, Jeremy, Imperialism, Evangelism and the Ottoman Armenians, 1878-1896, (Londra: Frank Cass, 1993).
Sarınay, Yusuf, "Rusya'nın Türkiye Siyaseti'nde Ermeni Kartı (1878-1918)" Gazi Akademik Bakış Dergisi, Cilt I, Sayı 2, Yaz 2008.
Shaw, Stanford J., Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye II, (İstanbul: E Yayınları, 1994).
Sünûhât Gazetesi, 7 Mayıs 1908; Sünûhât Gazetesi, 18 Şubat 1909 [Yayım Yeri: Kıbrıs].
Süreyya, Münir Bey, Ermeni Meselesinin Siyasi Tarihçesi (1877-1914), (Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2011).
Şahin, İsmail, "Abdülhamid Dönemi'nde Kıbrıs", Düşünen Siyaset Dergisi, Sayı 27, Aralık 2010.
Zeidner, Robert F., "Britain and the Launching of the Armenian Question", International Journal of Middle East Studies, Vol. 7, No. 4 (Oct., 1976), p. 465-483.
Zia, Nasim, Kıbrıs'ın İngiltere'ye geçişi ve Adada Kurulan İngiliz idaresi, (Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1975).