Farklı Sektörlerdeki Belirli Mesleklere İlişkin Toplumsal Cinsiyet Kalıp Yargıları: Doğrudan ve Dolaylı Ölçüm Yöntemlerine İlişkin Bir Araştırma

İşgücünün meslekler arasında cinsiyet açısından eşitsiz bir dağılıma sahip olması, mesleklere ilişkin toplumsal cinsiyet kalıp yargılarına dair tartışmaları gündeme getirmiş ve bu konu akademik alanda giderek daha sık biçimde tartışılmaya başlanmıştır. Bu kapsamda bu araştırma ile ülkemizde belli mesleklere ilişkin toplumsal cinsiyet algısı var mıdır?, “Bu algı sektörden sektöre farklılaşır mı?” ve “Toplumsal cinsiyet algısının ölçümü, ölçüm yöntemine duyarlı mıdır?” sorularına cevap aranmıştır. Çalışmada nicel yöntemden faydalanılmıştır. Katılımcıların sekiz farklı mesleğe ilişkin toplumsal cinsiyet algılarının ölçümlenmesinde hem doğrudan ölçüm hem de dolaylı ölçüm(senaryo) tekniğine başvurulmuş ve 1020 katılımcıdan anket aracılığıyla veri toplanmıştır. Hipotezler bağımsız örneklem t-testi ve ki-kare analiziyle test edilmiştir. Sonuçlar, katılımcıların mesleklere yönelik güçlü bir cinsiyetçi bakış açısına sahip olduklarını ve toplumsal cinsiyetçi algılamalarda ölçüm yöntemi ve sektör farklılıklarının önemli bir etken olduğunu yansıtmaktadır. Mesleklere ilişkin toplumsal cinsiyet algılarının farklı sektörlerde ve farklı ölçüm yöntemleriyle incelenmiş olması, bu araştırmanın özgün değerini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Toplumsal Cinsiyet Kalıp Yargıları, Meslek, Sektör, Doğrudan Ölçüm, Dolaylı Ölçüm

Occupational Gender Stereotypes for Different Sectors: A Research about Explicit and Implicit Measurement Methods

Gender inequality in employment has created ongoing debates on occupational gender stereotypes in academic literature. In this regard, this article has three goals: to examine gender perceptions towards eight different occupations, to explore whether these perceptions differ regarding to two different sectors, and to reveal whether the measurement of gender perception is sensitive to the measurement method. A quantitative approach has been employed and both explicit and implicit (scenario technique) measurement were used to measure gender perceptions for eight different occupations. Data were collected from 1020 participants through a questionnaire. Independent sample t-test and chi-square test were conducted. Results show strong gender perceptions towards eight different occupations and these perceptions may differ among sectors. Findings also imply the importance of measurement method when measuring gender perceptions. Using both implicit and explicit measures of gender perceptions for eight different occupations and examining gender perceptions regarding to two different sectors constitutes the original contribution of this work.

Keywords:

Gender Stereotypes, Occupation, Sector, Implicit Measurement, Explicit Measurement,

PDF

___

AÇSHB. (2019). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı. https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/6314/toplumsal-cinsiyet-e%C5%9Fitli%C4%9Fi-ulusal-eylem-plan%C4%B1-2008-2013.pdf (Erişim: 26 Aralık 2020)
Akın, A. (2007). Toplumsal Cinsiyet (Gender) Ayrımcılığı ve Sağlık, Toplum Hekimliği Bülteni 26 (2), 1-9.
Aldoory, L. ve Elizabeth T. (2002). Gender Discrepancies in a Gendered Profession: A Developing Theory for Public Relations. Journal of Public Relations Research, 14 (2), 103-126.
Aslan, G. (2015). Öğretmen Adaylarının Toplumsal Cinsiyet Algılarına ilişkin Metaforik bir Çözümleme. Eğitim ve Bilim, 40 (181), 363-384.
Avcı, Ö H., Tozar, M.Z., Yılmaz, H., Yiğit., S. ve Özdemir, E. (2019). Toplumsal Cinsiyete Dayalı Meslek Seçimi Ölçeğinin Geliştirilmesi-Kız Öğrenci Formu. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45: 252-266.
Barbulescu, R. ve Bidwell, M. (2013). Do Women Choose Different Jobs from Men? Mechanisms of Application Segregation in the Market for Managerial Workers. Organization Science, 24 (3), 737–756.
Basfirinci, C, Cilingir-Uk, Z., Karaoglu, S. ve Onbas, K. (2019). Implicit Occupational Gender Stereotypes: A Research among Turkish University Students. Gender in Management: An International Journal, 34 (2), 157-184.
Bozkurt, B. ve Akpınar, A. (2017). Bilişim Sektöründe Toplumsal Cinsiyete Dayalı İş Bölümü. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi 1 (2), 17-28.
Bukato, D. ve Daehler, M. W. (1992). Child Development: A Topical Approach, Boston: Houghton Mifflin Company.
Stephen, C., Williams, W. M. ve Barnett,S.M. (2009). Women’s Underrepresentation in Science: Sociocultural and Biological Considerations. Psychological Bulletin, 135 (2), 218–261.
Cha, Y. (2013). Overwork and the Persistence of Gender Segregation in Occupations. Gender & Society, 27 (2), 158-184.
Charles, M. (1992). Cross-national Variation in Occupational Sex Segregation. American Sociological Review, 57 (4), 483-502.
Correll, S. J. (2004). Constraints into Preferences: Gender, Status and Emerging Career Aspirations. American Sociological Review, 69 (1),93–113.
Çi̇fci̇, B. S. ve Şahin-Başfırıncı, C. (2020). Yapay Zekâ Konusunun Toplumsal Cinsiyet Kapsamında İncelenmesi: Mesleklere Yönelik bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29 (4), 183-203.
Çilingir-Ük, Z, Gültekin, Y. ve Arslan, B. (2019). Turizm Sektöründe Mesleki Toplumsal Cinsiyet Algılamalarının Belirlenmesi: Üniversite Öğrencileri Üzerinde bir Uygulama. Turizm Akademik Dergisi, 6 (2), 75-97.
Çötok-Akıncı, N. (2015). Toplumsal Cinsiyet Rolü Dahilinde Kadına Şiddet Olgusuna Karşı Kadın Algısı. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1 (3), 778-790.
Diekman, A. B. ve Eagly, A.H. (2000). Stereotypes as Dynamic Constructs: Women and Men of the Past, Present, and Future. Personality and Social Psychology Bulletin, 26 (10), 1171-1186.
Dökmen, Z. Y. (2012). Toplumsal Cinsiyet Sosyal Psikolojik Açıklamalar, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Drake, C. E., Sunni, P. ve Jorden, T. (2018). Comparing İmplicit Gender Stereotypes between Women and Men with the İmplicit Relational Assessment Procedure. Gender Issues, 35 (1), 3-20.
Eagly, A. H. (1987). Sex Differences in Social Behavior: A Social-Role Inpretation, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
Ginevra, M. C. ve Nota. L. (2017). Occupational Gender Stereotypes and Problem-Solving in Italian Adolescents. British Journal of Guidance and Counseling, 45 (3), 312-327.
Guo, Y. ve Xiangcai, H. (2015). A Stereotypic Explanatory Bias Study of College Students’ Occupational Gender Stereotype. Canadian Social Science, 11 (3), 141-145.
Güngör-Akgöz, Z. (2019). Türkiye’de Kozmetik Sektöründe Yeni Bir Model Olan Doğrudan Pazarlamanın Kadın İstihdamına Etkisi, Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi.
Filiz, S. ve Gözelyurt, K. (2017). Meslek Lisesi Öğretmenlerinin Meslek Alanları Açısından Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine dair Görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15 (2), 239-264.
Flerx, V. C., Fidler, D. S. ve Rogers, R. W. (1976). Sex Role Stereotypes: Developmental Aspects and Early Intervention. Child Development, 47 (4), 998-1007.
Forsman, J. A. ve Barth, J. M. (2017). The Effect of Occupational Gender Stereotypes on Men’s Interest in Female-dominated Occupations. Sex Roles, 76 (7-8), 460-472.
Glick, P., Wilk, K. ve Perreault, M. (1995). Images of Occupations: Components of Gender and Status in Occupational Stereotypes. Sex Roles, 32 (9-10), 565-582.
Gottfredson, L. S. (1981). Circumscription and Compromise: A Developmental Theory of Occupational Aspirations. Journal of Counseling Psychology, 28 (6), 545-579.
Ilkkaracan, I. ve Selim. R. (2007). The Gender Wage Gap in the Turkish Labor Market. Labour, 21 (2), 563-593.
İşkur. (2019). İş Gücü Piyasası Raporları. https://media.iskur.gov.tr/37897/madencilik-ve-tas-ocakciligi-sektoru-raporu.pdf. (Erişim,25 Aralık 2020)
Jacquelynne, S. E. (1994). Understanding Womens Educational and Occupational Choices. Psychology of Women, 18, 585-609.
Jamali, D. (2009). Constraints and Opportunities Facing Women Entrepreneurs in Developing Countries: A Relational Perspective. Gender in Management: An International Journal, 24 (4), 232-251.
Jessell, J. C. ve Beymer, L. (1992). The Effects of Job Title vs. Job Description on Occupational Sex Typing. Sex Roles, 27 (1-2), 73-83.
Kadayifci-Pehlivanlı, E. (2018). Construction of Gendered Engineering Culture in Turkey. International Journal of Gender, Science and Technology, 9 (3), 221-243.
Kalfa-Topateş, A. (2015). Tüketim Toplumunda Tükenen Bedenler: Kozmetik Reyonu Çalışanları ve Estetik Emek, Çalışma İlişkileri Dergisi, 6 (2), 32-54.
Karabekmez, S., Yıldırım, G., Özyılmaz-Akamca, G., Ellez, A.M. ve Üner-Bulut, An. N. (2018). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Mesleklere Yönelik Toplumsal Cinsiyet Algılarının İncelenmesi. Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Dergisi (BEST Dergi), 2 (1), 52-70.
Kadam, F. ve Toksöz. G. (2014). Gender Based Discrimination at Work in Turkey: A Cross Sectoral Overview. Ankara University SBF Dergisi, 59 (4), 151-172.
Kaya, S. (2019). Pazarlama Alanındaki Mesleklere İlişkin Toplumsal Cinsiyet Algısı: Doğrudan ve Dolaylı Ölçüm Tekniklerine İlişkin Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Trabzon Üniversitesi.
Krefting, L. A., Berger, P.K. ve Wallace, M. J. (1978). The Contribution of Sex Distribution, Job Content and Occupational Classification to Job Sextyping: Two Studies. Journal of Vocational Behavior, 13: 181–191.
Macan, T. H., Detjen, J. B. ve Dickey., K. L. (1994). Measures of Job Perceptions: Gender and Age of Current Incumbents, Suitability, and Job Attributes. Sex Roles, 30 (1-2), 55-67.
O’Keefe, E. S. C. ve Hyde., J. S. (1983). The Development of Occupational Sex-role Stereotypes: The Effects of Gender Stability and Age. Sex Roles, 9 (4), 481-492.
Orne, M. T. (1962). On the Social Psychology of the Psychological Experiment: With Particular Reference to Demand Characteristics and Their Implications. American Psychologist, 17 (11), 776–783.
Pınar, M., Eser,Z. ve Hardin, J. R. (2007). A Qualitative Study of the Recruiting of Men and Women for Sales Positions in Turkey. Sex Roles, 57: 879-888.
Sabancı University Research Database. (2019). Toplumsal Cinsiyet Raporu. http://research.sabanciuniv.edu/37976/2/univ_toplumsal_cinsiyet_raporu_30nisan.pdf(Erişim:2 Ocak 2021)
Sáinz, M., Meneses, J., Lopez, B. S. ve Fabregues, S. (2016). Gender Stereotypes and Attitudes towards Information and Communication Technology Professionals in a Sample of Spanish Secondary Students.Sex Roles, 74(3), 154–168.
Salinas, P, ve Romani., G. (2014). Gender barriers in Chilean mining: A strategic management. Academia Revista Latinoamericana de Administracion, 27 (1), 92-107.
Shepard, W. O. ve Hess., D. T. (1975). Attitudes in Four Age Groups toward Sex Role Division in Adult Occupations and Activities. Journal of Vocational Behavior, 6 (1), 27-39.
Shinar, E. H. (1975). Sexual Stereotypes of Occupations. Journal of Vocational Behavior, 7: 99-111.
Simpson, R. (2004). Masculinity at Work: The Experiences of Men in Female Dominated Occupations. Work, Employment and Society, 18 (2), 349–368.
Slutskaya, N. (2017). Dirty Work, Masculinity and Giving Voice through Innovative Qualitative Methods: Ruth Simpson’s Contributions. Gender in Management: An International Journal, 32 (7), 488-493.
Stericker, A. B. ve Kurdek, L.A. (1982). Dimensions and Correlates of Third through Eighth Graders Sex-Role Self-Concepts. Sex Roles, 8 (8), 915-929.
Szymanska, I. ve Rubin, B. A. (2018). Gender and Relationship Differences in the Perceptions of Male and Female Leadership. Gender in Management: An International Journal, 33 (4), 254-281.
Tansel, A. (1999). Formal versus Informal Sector Choice of Wage Earners and Their Wages in Turkey. Economic Research Forum Working Paper, 9927: 1-37.