Ayşe Sema Uyanık

Muhakemetü'l-Lugateynde Hayvan Adları

Bugünkü Kuzey-Doğu Türkçesinin ikinci dönemi için kullanılan Çağatay Türkçesi 15.yüzyıldan başlayarak 20.yüzyıl başlarına kadar olan dönemi kapsar. Ali Şir Nevayi, Çağatay Türkçesinin en önemli isimlerinden biri olup bu döneme gerek eserleri gerekse yetiştirdiği şairler ile büyük katkıda bulunmuştur. Nevayi, hayatı boyunca yaşadığı tüm zorluklara rağmen Türk dilinin büyüklüğünü ve zenginliğini savunmuş bir Türk dili milliyetçisidir. Bunu yansıtan en önemli yapıtı ise Muhakemetü’l-Lugateyn’dir. Bu eserde Türkçe ile Farsçanın mukayesesini yaparak Türkçenin anlam zenginliği ile imla ve gramer kuralları bakımından Farsçadan üstün bir dil olduğunun savunmasını yapmıştır. Muhakemetü’l-Lugateyn, hayatın farklı yönlerine uzanan bir söz varlığına sahiptir. Akrabalık adları, dağlık ve düzlük yer adları, giysiler, yemek ve hayvan adları gibi geniş bir alanı içine alır.Hayvan adlarından yola çıkılarak o dönemdeki hayvan isimlerini ihtiva eden söz varlığı üzerine bilgi sahibi olmak mümkündür. Bu çalışmada Muhakemetü’l-Lugateyn’de geçen hayvan adları tespit edilmiş ve türlerine göre sınıflandırılmıştır.Yapılacak olan bu çalışma ile eserde geçen hayvan adları kavram alanına göre belirlenecek, belirlenen hayvan adlarından Türkiye Türkçesinde kullanılmaya devam edilenlere de dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Çağatay Türkçesi, Ali Şir Nevayi, Muhakemetü’l-Lugateyn

PDF

___

Özönder, F. Sema Barutçu (1996). Ali Şir Nevayi, Muhakemetü’l-Lugateyn (İki Dilin Muhakemesi), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.Argunşah, M. (2018). Çağatay Türkçesi, İstanbul: Kesit yayınları.Ercilasun, A. B. (2018). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ yayınları.Bulut, Serdar. (2017). “Asya Coğrafyası’nın Büyük Edibi Ali Şir Nevayi’nin Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türk Diline Katkıları”, Asya’dan Avrupa’ya Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 1. (Sonbahar 2017).Güncel Türkçe Sözlük : http://sozluk.gov.tr/Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/Kişi Adları Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/Tarih Terimleri Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/Tarama Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/Zanaat Terimleri Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/Gösteri Sanatları Terimleri Sözlüğü : http://sozluk.gov.tr/