II. ABDÜLHAMİD DEVRİNDE ANA-ÇOCUK SAĞLIĞI KİTAPLARI

Bu makalede Sultan II. Abdülhamid devrinde yayınlanan çocuk sağlığı kitapları ele alınmıştır. Atatürk Kitaplığı Kütüphanesi, Millet Kütüphanesi ve Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesinden pdf ya da çıktı olarak temin edilen Osmanlıca kitaplar, genel özellikleri ve muhteva(içerik) kısaca tanıtılmıştır. Bu eserler Sultan II. Abdülhamid devrinde çocuk sağlığı ile alakalı neler yapıldığına ışık tutması bakımından oldukça önemlidir. Eserler üzerinden dönemin Osmanlı insanın sağlığa bakışı, devlet nezdinde halk sağlığı, çocuğa yaklaşım, genel çocuk hastalıkları, bulaşıcı hastalıklar, tedavi yöntemleri, doğum, emzirme, hıfzıssıhha gibi pek çok konuda fikir sahibi olunmaktadır. Makalede yer alan çocuk sağlığı kitap isimleri ise şöyledir: Sıhhatnümâ-i Etfâl Yahud Validelere Nasihat, Sıhhatnüma-i Âile Yahud Baba-Ana-Çocuk, Emraz-ı Etfâl, Sâri Çocuk Hastalıkları, Zaif ve Vakitsiz Doğan Çocuklara Edilecek Takayyüdat Kuvöz ve Gavaj, Emraz-ı Etfâl, Hamil ve Vaz’-ı Hamil, Veraset, Beynel Etfâl Sirayet-i Emraz, Çiçek Hastalığı ve Suçiçeği, Çocuk, Emzirme, Validelere Rehber Yahud Hıfz-ı Sıhhat-i Etfâl, Kanun ve Fenn-i Vilade, Çocuklara Hıfz-ı Sıhhat Dersleri, Küçük Hıfz-ı Sıhhat, Tabib-i Etfâl Yahud Ebeveyne Yadigâr, Çocuklara Aş Yahud Validelere Hediye, Gebelik ve Gebelikte Tedabir, Valideler İhtar Yahud Kuşpalazı, Doğururken ve Doğurduktan Sonra, Darülaceze İrzahanesi, Çocuk Büyütmek, Ebe Hanımlara Öğütlerim, Fenn-i Vilade.

Anahtar Kelimeler:

II. Abdülhamid, Sağlık Kitapları, Pediatri, Çocukluk Tarihi, Tıp Tarihi

MATERNAL AND CHILD HEALTH BOOKS IN THE ERA OF ABDULHAMID THE SECOND

In this article, books of maternal and child health which were pressed in the period of Abdulhamid The Second were studied. Books which are taken from Ataturk Kitapligi, Millet and Suleymaniye Libraries are evaluated in general features and aspect of content. These are important to show developments about health of children in the era of Abdulhamid The Second. With the help of them, many topics such as Ottomans’ thinkings, views and perceptions about health, public health according to Ottoman Empire, approach to the child, pediatry, infectious diseases, treatment methods, birth, breast-feeding and sanitation are mentioned in detail. Names of the book are Sıhhatnümâ-i Etfâl Yahud Validelere Nasihat, Sıhhatnümâ-i Âile Yahud Baba-Ana-Çocuk, Emrâz-ı Etfâl, Sâri Çocuk Hastalıkları, Zaif ve Vakitsiz Doğan Çocuklara Edilecek Takayyüdat Kuvöz ve Gavaj, Emrâz-ı Etfâl, Hamil ve Vaz’-ı Hamil, Veraset, Beynel Etfâl Sirayet-i Emrâz, Çiçek Hastalığı ve Suçiçeği, Çocuk, Emzirme, Validelere Rehber Yahud Hıfz-ı Sıhhat-i Etfâl, Kanun ve Fenn-i Vilade, Çocuklara Hıfz-ı Sıhhat Dersleri, Küçük Hıfz-ı Sıhhat, Tabib-i Etfâl Yahud Ebeveyne Yadigâr, Çocuklara Aş Yahud Validelere Hediye, Gebelik ve Gebelikte Tedabir, Valideler İhtar Yahud Kuşpalazı, Doğururken ve Doğurduktan Sonra, Darülaceze İrzahanesi, Çocuk Büyütmek, Ebe Hanımlara Öğütlerim, Fenn-i Vilade.

Keywords:

Abdulhamid The Second, Health Books, Pediatry, History of Childhood, History of Medicine,

PDF

___

KAYNAKÇA BOA, Y..MTV: 37-72, H. 06.06.1306 (7 Şubat 1889).
Ahmet Cevdet (1894). Çocuklara Hıfz-ı Sıhhat Dersleri, İstanbul, Kitapçı Arakel.
Ahmed Rasim (1895), Küçük Hıfz-ı Sıhhat, İstanbul, Kitapçı Karabet.
Aşıkzade Halid Ziya (1893), Kanun ve Fenn-i Vilade, İstanbul, Kitapçı Arakel.
Aşıkzade Halid Ziya (1889). Hamil ve Vaz’-ı Hamil, İstanbul, Mihran Matbaası.
Binbaşı Salih, (1888), Sâri Çocuk Hastalıkları, İstanbul, Ceride-i Askeriye Matbaası.
Gültekin, E. (2020). Sultan II. Abdülhamid Döneminde Koleraya Karşı İlaç Geliştirme Çabaları, Bilig, S. 92, s. 115-134. https://doi.org/10.12995/bilig.9205.
İde, R. (2017). Osmanlı Modernleşmesi Açısından II. Abdülhamid Dönemi Eğitim Politikaları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Doktor Hüseyin İhsan, (1888). Emraz-ı Etfâl, İstanbul, Matbaa-i Osmaniyye.
Besim Ömer, (1885). Sıhhatnümâ-i Etfâl Yahud Validelere Nasihat, İstanbul, A. Maviyan Şirket-i Mürettebiye Matbaası.
Besim Ömer, (1887). Sıhhatnümâ-i ‘Âile Yahud Baba-Ana-Çocuk, İstanbul, Kitapçı Arakel.
Besim Ömer, (1888) Zaif ve Vakitsiz Doğan Çocuklara Edilecek Takayyüdat Kuvöz ve Gavaj, İstanbul, Mahmud Bey Matbaası.
Besim Ömer, (1892). Veraset, İstanbul, Âlim Matbaası.
Besim Ömer, (1892). Beynel Etfâl Sirayet-i Emraz, İstanbul, Âlim Matbaası.
Besim Ömer, (1892). Çocuk, İstanbul, Âlim Matbaası.
Besim Ömer, (1892). Emzirme, İstanbul, Âlim Matbaası.
Besim Ömer, (1897).Tabib-i Etfâl Yahud Ebeveyne Yadigâr, İstanbul, Âlim Matbaası.
Besim Ömer, (1897). Çocuklara Aş Yahud Validelere Hediye, İstanbul, Ahmet İhsan ve Şürekâsı.
Besim Ömer, (1900). Gebelik ve Gebelikte Tedabir, İstanbul, Âlim Matbaası.
Besim Ömer, (1902). Doğururken ve Doğurduktan Sonra, İstanbul, Matbaa-i Ahmet İhsan.
Besim Ömer, (1903). Darülaceze İrzahanesi, İstanbul.
Besim Ömer, (1905). Ebe Hanımlara Öğütlerim, İstanbul, Matbaa-i Ahmet İhsan.
Hekimbaşızade Doktor Muhyiddin (1900). Valideler İhtar Yahud Kuşpalazı, İstanbul, Âlim Matbaası.
İlyas Matar, (1892). Validelere Rehber Yahud Hıfz-ı Sıhhat-i Etfal, Asır Kitaphanesi, İstanbul.
Küre, G. (2020). İlk Sağlık Bilgisi Kitaplarından: Çocuklara Hıfz-ı Sıhhat Dersleri, USVES, 23-24 Şubat 2020, İstanbul. 04.05.2021 tarihinde https://kongre.akademikiletisim.com/files/usves2019/usves_ozet_kitapcigi.pdf adresten alınmıştır.
Nazif Bin Hakkı, (1889). Emraz-ı Etfâl, Matbaa-ı Âskeriyye, İstanbul.
Refik Münir, (1908). Fenn-i Vilade, Matbaa-i Cihan, İstanbul.
Sarı, N. (2016). Osmanlı Sağlık Hayatında Modernleşmenin Somut Göstergesi Hastaneler, Yıldız Saray Sohbetleri, Sultan II. Abdülhamid Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul, s. 95-100.
Yıldırım, N. ve Özaltay Bülent (2012), Sultan II. Abdülhamid’in Sağlığı ve Sağlık Hizmetleri: İçinde 123-146, Sultan II. Abdülhamid ve Dönemi, Editör Coşkun Yılmaz, Sultanbeyli Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Kültür Yayınları, İstanbul.