Birinci ve İkinci Dağlık Karabağ Savaşı Karşılaştırmalı Analiz: Türkiye’nin Rolü ve Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin Birinci ve İkinci Karabağ Savaşları’ndaki rolünü ve etkisini analiz etmektir. Bu amaçla öncelikle Dağlık Karabağ sorununun ortaya çıkış süreci irdelenmiştir. Daha sonra Birinci ve İkinci Karabağ Savaşı süreci değerlendirilmiştir. Son olarak, Türkiye’nin bu savaşlardaki rolü ve etkisi incelenmiştir. Çalışmanın bulgularına göre, Türkiye’nin Birinci ve İkinci Karabağ Savaşı’ndaki rolü ve etkisi birbirinden farklılık göstermiştir. Birinci Karabağ Savaşı’nda Türkiye, uluslararası örgütler ve Batılı ülkeler aracılığıyla savaşı sona erdirmeye çalışmıştır. İkinci Karabağ Savaşı’nda ise uluslararası örgütlerin ve Batılı ülkelerin Karabağ sorununu çözememe iradesine karşı Türkiye Azerbaycan’a siyasi ve askeri destek sağlamış ve Dağlık Karabağ sorunu Türkiye’nin desteği ile çözülmüştür. Ayrıca Rusya, Birinci Karabağ Savaşı’nda Ermenistan’ı desteklerken, İkinci Karabağ Savaşı’nda arabulucu rolünü üstlenmiştir. Rusya’nın bu tutumunun ve davranışının iki nedeni vardır. Birincisi Erivan yönetiminin Batı ile ilişkilerini güçlendirme çabalarıdır. İkincisi ise Türkiye ve Rusya arasındaki liderler düzeyindeki iş birliği ve ilişkilerin sekteye uğramasını engellemektir. Bu çalışmada nicel ve anket yöntemi değil, nitel ve karşılaştırmalı analiz, tarihsel yaklaşım, dış politika analizi ve betimsel yöntem kullanılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Azerbaycan, Türkiye, Birinci Karabağ Savaşı, İkinci Karabağ Savaşı

Comparative Analysis of the First and Second Northern Karabakh War: An Assessment on Turkey’s Role and Impact

The aim of this study is to analyze Turkey’s role and influence in the First and Second Karabakh Wars. For this purpose, firstly, the emergence process of the Nagorno-Karabakh conflict is analyzed. Then, the First and Second Karabakh War process is evaluated. Finally, Turkey’s role and influence in these wars are analyzed. According to the findings of the study, Turkey’s role and influence in the First and Second Karabakh War are different from each other. In the First Karabakh War, Turkey tried to end the war through international organizations and Western countries. In the Second Karabakh War, against the will of international organizations and Western countries to solve the Karabakh conflict, Turkey provided political and military support to Azerbaijan and the Nagorno-Karabakh conflict was solved with Turkey’s support. Moreover, while Russia supported Armenia in the First Karabakh War, it assumed the role of mediator in the Second Karabakh War. There are two reasons for this attitude and behavior of Russia. The first one is the efforts of the Erivan administration to strengthen its relations with the West. The second one is to avoid interrupting the cooperation and relations between Turkey and Russia at the level of leaders. This study does not use quantitative and survey method, but qualitative and comparative analysis, historical approach, foreign policy analysis and descriptive method.

Keywords:

Azerbaijan, Türkiye, First Karabakh War, Second Karabakh War,

PDF

___

Abbaslı, N. (2011). Yüzyılın soykırımı Hocalı. İstanbul: Bilge Karınca Yayınları.
Akdoğan, S. (2007), Bağımsızlık sonrası Azerbaycan Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti ilişkileri (1991-2000) (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversites.
Alizade, N. (2020). Azerbaycan’ın Karabağ zaferi ve Türkiye’nin Güney Kafkasya’da artan etkisi. Erişim adresi: https://www.ankasam.org/azerbaycanin-karabag-zaferi-ve-turkiyenin-guney-kafkasyada-artan-etkisi, Erişim tarihi: 27.12.2023.
Alkan, M. N. & Mehdizadehyoushanlouei, M. (2023). Birinci ve İkinci Karabağ savaşlarında Türkiye-Azerbaycan ilişkileri. UPA Strategic Affairs, 4(2), 204-227. http://politikaakademisi.org/wp-content/uploads/12-alkan.pdf
Aslan, M. (2021). Azerbaycan’ın İkinci Karabağ Savaşı’ndaki askerî harekâtı; zaferin teknik analizi. Çıkmazdan çözüme Karabağ sorunu (ss. 245-269), İstanbul: SETA.
Aslanlı, A. (2001). Tarihten günümüze Karabağ sorunu. Avrasya Dosyası ASAM Yayınları, 1(7), 393-430.
Associated Press, (2020). Azerbaijan holds parade after Nagorno-Karabakh fighting. Erişim adresi: https://apnews.com/article/international-news-azerbaijan-recep-tayyip-erdogan-armenia-parades-8968625b522256ec2c3c7dfde65630a5, Erişim tarihi: 01.12.2023.
Avrasya İnceleme Merkezi, (2020). Azerbaycan’da 30 yıldır dinmeyen acı Kara Ocak- 20 Ocak yanvar Bakü katliamı nedir? Erişim adresi: https://avim.org.tr/tr/Bulten/AZERBAYCAN-DA-30-YILDIR-DINMEYEN-ACI-KARA-OCAK-20-OCAK-YANVAR-BAKU-KATLIAMI-NEDIR, Erişim tarihi: 15.12.2023.
Beşikçi, S. Ö. (2016). Bağımsızlık sonrası dönemde Azerbaycan dış politikasındaki stratejik değişimler ve yönelimler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 16(2), 237-252.
Boran, E. (2008). Xocalı soyqırımı: səbəbləri, həyata keçirilmə üsulları və nəticələri. Bakı: Azərnəşr.
Boyraz, H. M. & Güngörmez, O. (2020). Karabağ zaferinin anatomisi. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/analiz/karabag-zaferinin-anatomisi/2073631, Erişim tarihi: 15.12.2023.
Cornell, S. E. (2001). Small nations and great powers: A study of ethnopolitikal conflict in the caucsus. London: Routledge.

Crossiant, M. P. (1998). The Armenia-Azerbaijan conflict: Causes and implications. Journal of Conflict Studies, 20(1), 36-78.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı (2021). Yukarı Karabağ’da 44 günde gelen zafer: Türkiye-Azerbaycan kardeşliğinin nişanesi. İstanbul: Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları.
Çeliksoy, E. (2021). İkinci Karabağ Savaşı’nda Şuşa’nın rolü ve Türkiye- Azerbaycan işbirlikleri. Al-Farabi International Journal on Social Sciences, 6(4), 126-133.
Delanty, G. (2013). Avrupa’nın icadı. (H. İnaç, Çev.) Ankara: Adres Yayınları.
Derin, E. (2023). Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki 2020 Tovuz çatışması ve 2. Dağlık Karabağ Savaşı’nın Türkiye’nin bölgesel politikasına etkileri (Yüksek Lisans Tezi, Kapadokya Üniversitesi).
Eraslan, F. & Özdemir, F. N. (2021). Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinde önemli bir kavşak: İkinci Karabağ Savaşı. Türk Dünyası Araştırmaları, 129(255), 315-334.
Guardian. (2020). Nagorno-Karabakh peace deal reshapes regional geopolitics. Erişim adresi: https://www.theguardian.com/world/2020/nov/10/nagorno-karabakh-peace-deal-turkey-russia-reshapes-regional-geopolitics, Erişim tarihi: 24.12.2023.
Hasanov, A. (2022). Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan’ın Türkiye ile ilişkileri (Yüksek Lisans Tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi).
Iddon, P. (2021). The growing military cooperation between Turkey and Azerbaijan. Erişim adresi: https://www.forbes.com/sites/pauliddon/2021/07/27/thegrowing-military-cooperation-between-turkey-and-azerbaijan/, Erişim tarihi: 26.12.2023.
İbadov, A. (2007). Azerbaycan dış politikasında Dağlık Karabağ sorunu ve Ermeni sorunu: çözümler, öneriler Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi).
İnaç, H. (2014). Çağımızın toplumsal algısını temsil eden parametrelerden kimlik, kültür ve uygarlık kavramlarının sosyo-politik analizi. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 1(1), 35-57. https://doi.org/10.20486/imad.22348.
İncekaya, G. (2020). Uzmanlara göre uluslararası Hukuk Azerbaycan’a kaybettiği topraklarını geri alma hakkı veriyor. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/azerbaycan-cephe-hatti/uzmanlara-gore-uluslararasi-hukuk-azerbaycana-kaybettigi-topraklarini-geri-alma-hakki-veriyor/1989285, Erişim tarihi: 27.12.2023.
İşyar, Ö. G. (2020). Dağlık Karabağ sorunu Birinci ve İkinci savaşın dinamikleri. Bursa: Dora Yayıncılık.
Karagiannis, E. (2002). Energy and security in the caucasus. London: Routledge Curzon.
Kasım, K. (2002). Bağımsızlığının onuncu yılında Türk cumhuriyetleri. Azerbaycan’ın Dış Politikası (433-446). İstanbul: Sota Yayınevi.
Kılıç, H. (2012). Azerbaycan-Türkiye: Dostluk, kardeşlik ve strateji ortaklık. Son Yirmi Yılda Azerbaycan ve Türkiye İlişkilerine Kısa Bir Bakış (ss. 13-20). Ankara: Berikan Yayınları.
Kilner, J. (2020). Analysis: The biggest winner from the azerbaijanarmenia war is Turkey. Erişim adresi: https://www.telegraph.co.uk/news/2020/11/10/analysis-biggest-winner-azerbaijan-armenia-war-turkey/, Erişim tarihi: 22.12.2023.

Kolukısa, H. (2020). AGİT Minsk Grubu Eş Başkanlarından Ermenistan-Azerbaycan çatışmalarına ilişkin açıklama. Erişim adresi: https://www.defenceturk.net/agit-minsk-grubu-es-baskanlari-ermenistan-azerbaycan-sinirinda-yasanan-catismalar-icin-aciklama-yaptilar, Erişim tarihi: 18.04.2024.
Milliyet. (2020). Almanya: Türkiye tarihin ilk SİHA savaşını kazandı. Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/galeri/son-dakika-almanya-turkiye-tarihin-ilk-siha-savasini-kazandi-6375684/9, Erişim tarihi: 22.12.2023.
Novruzoğlu, R. (2006). Genosid...Ecocid. Bakı: Adiloğlu.
Nuriyeva, İ. (2015). Azərbaycan tarixi (ən qədim zamanlardan– xxı əsrin əvvəllərinədək). Bakı: Mütərcim.
Öğüt, S. & Ülkü, R. (2023). Türkiye’nin II. Karabağ Savaşı’ndaki rolünün uluslararası hukuk açısından değerlendirilmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 22(1), 310-325.
Özdemir, L. (2021). Dağlık Karabağ meselesinde değişen gidişat ve Türkiye’nin rolü. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 81-107.
Paruboçaya E. F. (2011). “Sammity tyurkskikh gosudarstv (1992-2001 Gg.): Real’naya platforma dlya sblizheniya? [Türk devletlerinin zirveleri (1992-2001): yakınlaşma için gerçek bir platform mu?]. Volgograd Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1(19), 113-120.
Rehimov, R. (2023). İnsanlık tarihinin kara lekesi: Hocalı Katliamı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/insanlik-tarihinin-kara-lekesi-hocali-katliami/2830746, Erişim tarihi: 19.04.2024.
Salmanlı, Z. (2007), 1991 sonrası Türkiye-Azerbaycan ilişkileri (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi).
Shiraliyev, M. (2022a). Amerika Birleşik Devletleri’nin Obama ve Trump dönemi Güney Kafkasya politikasında güvenlik faktörü. Kafkasya Çalışmaları Dergisi, 8(14), 1-24.
Shiraliyev, M. (2022b). Uluslararası hukuk açısından Şuşa beyannamesi ve önemi. II. Uluslararası Kafkasya’nın Geleceği Kongresi, SDE.
Şimşir, B. (2011). Azerbaycan’ın yeniden doğuş sürecinde Azerbaycan-Türkiye ilişkileri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Uras, E. (1987). Tarihte Ermeniler ve Ermeni meselesi. İstanbul: Belge Yayınevi.
Yaqublu, N. (1992). Hocalı gırğını, Bakı: Azerbaycan.

Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: Aralık 2022
Yayıncı: Akademi Derneği

Arşiv

Sayıdaki Diğer Makaleler

Birinci ve İkinci Dağlık Karabağ Savaşı Karşılaştırmalı Analiz: Türkiye’nin Rolü ve Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme

Dr. Halil GÜNAY

Yeşil Pazarlama

Bilim Uzmanı Yağmur MUŞTU

Multipl Sklerozda Bellek İşlevselliği ve Ruh Sağlığı

Ayşe Hazal DÜNDAR