KÜLTÜR COĞRAFYASI BAĞLAMINDA VEZİRKÖPRÜ'DE KENDİRCİLİK VE URGANCILIK

Coğrafi çevre ve kültür arasında sıkı bir ilişki vardır. İki yönlü olan bu ilişki tarımsal faaliyetler ve el sanatlarında daha da açık görülmektedir. Vezirköprü'de kendircilik ve urgancılığı kültür coğrafyası bağlamında inceleyen bu çalışmada, Vezirköprü’nün coğrafi çevre bileşenlerinin yörede kendircilik ve urgancılık kültürünün gelişmesindeki etkilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırmada arşiv malzemeleri, istatistiki veriler ve gazete kupürleri ile fotoğraflar gibi görsel kaynaklar materyal olarak kullanılmıştır. Ayrıca yöreye çeşitli tarihlerde yapılan gezilerde kendircilikle uğraşan çiftçiler ve urgancılık zanaatını gerçekleştiren ustalarla yapılan görüşmelerden elde edilen bilgilerden de yararlanılmıştır. Bulgular Vezirköprü yöresinde kendir ekiminin ve urgancılık kültürünün yüzlerce yıllık tarihi bir geçmişe dayandığını göstermektedir. Osmanlı’dan Cumhuriyete önemli bir kendir ekim alanı olan yöre, uzun yıllar donanmanın ihtiyacı olan urganların üretildiği merkezlerden biri olmuştur. Ancak çeşitli nedenlerle Türkiye’nin diğer birçok yerinde olduğu gibi yörede de kendir ekimi ve urgan üretimi zamanla azalmış, urgancılık zanaatını fiilen devam ettiren usta kalmamıştır. Yine de yöre Türkiye’de kendir ekiminin yapıldığı tek yer olarak dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Coğrafi Çevre, Kültür Coğrafyası, Vezirköprü, Kendir

CANNABIS CULTIVATOR AND ROPE MAKER IN THE CONTEXT OF CULTURAL GEOGRAPHY IN VEZİRKÖPRÜ

There is a close relationship between geographical environment and culture. This two-way relationship is even more evident in agricultural activities and handicrafts. In this study, which analyses cannabis cultivator and rope maker in the context of cultural geography, is aimed to reveal the effects of the geographical environmental components of Vezirköprü on the development of cannabis cultivator and rope maker culture in the region. Visual resources such as archival materials, statistics, newspaper clippings and photographs were used as material in the research. It also benefited from information obtained from interviews with farmers cannabis cultivator and rope maker who performed craftsmanship in various dates of the locality. Results show that in the Vezirköprü region, cannabis cultivator and rope maker are based on hundreds of years of historical past. The region, which is an important cannabis plantation area in the Ottoman Empire has been one of the centers which has produced ropes for navy for many years. However, various reasons in the region decreased over time as well as many other cannabis cultivator and rope maker in Turkey, rope makers are no longer the masters of the craft. They don’t resume profession anymore. Nevertheless, this place is the only noteworthy place of the cannabis cultivator areas in Turkey.

Keywords:

Geographical Environment Cultural Geography, Vezirköprü, Cannabis, Rope Maker,

PDF

___

ATSIZ, H. N. (1971). Evliya Çelebi Seyahatnamesinden Seçmeler. İstanbul: M.E.B. Basımevi.
AYGÜN, N. (2009). ′′Osmanlı Devleti’nin Son Zamanlarında Karadeniz’in Güney Kesiminde İktisadî Faaliyetler′′, Karadeniz Araştırmaları: 6, 41-76.
AYTAÇ, S. vd. (2017). "Endüstriyel Tip Kenevir (Cannabis Sativa L.) Yetiştiriciliği". Karadeniz’in Lif Bitkileri (Keten – Kendir – Isırgan) Çalıştayı Sonuç Bildirgesi, 5-6 Mayıs 2017 – Samsun.
CEBECİ, M. (2017). Vezirköprü’de Bazı Mesleklerin Yakın Tarihi. Samsun: Ceylan Ofset
Celal, M. (1986). Eski İstanbul Yaşayışı (18-19.yy). Ankara: Devlet Tiyatroları İç Eğitim Dizisi.
DERNSCHWAM, H. vd. (1988). İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü.(Çev. Yaşar Önen). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
DEWEY, L. H. (1913). HempIndustry in America. Jahrbuchdes US and wirtschaftsministerium. https://archive.org/stream/jahrbuchderhambu30231912hamb#page/n7/mode/2up (25.03.2018)
DURMUŞ, İ. (2008). İskitler:(Sakalar). Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı Yayınları.
ERTEM, H. (1987). Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolu’sunun Florası (İkinci Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
FLOTTWELL, V. H. (1895). Aus dem stromgebietdes Qyzyl-Yrmag (Halys). Gotha: Justus Perthes
GÜL, S. (2015). Vezirköprü Yöresinde Kültür Turizmi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
GÜRÇAY, H. (1969) "Urgan ve Urgancılık".Türk Etnografya Dergisi, XI: 13-14
HARMANCIOĞLU, M. (1959). Kastamonu’da Kendir Ziraatı ve Urgancılığın Bugünkü Durumu. İzmir: E.Ü. Yayınları. HERER, J. (1993). Die Wiederentdeckung der Nutzpflanze Hanf Cannabis Marihuana. 12th edition, Frankfurt am Main: Verlag Zweitausendeins. HERODOT (1983). Herodot Tarihi. (Çev. M. Ökmen). İstanbul: Remzi Kitabevi.
HOGEL, C. vd. (2015). Neoklaudipolis Antik Kenti (Vezirköprü-Samsun) Tarihsel ve Arkeolojik Rehber. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları
İMER, Z. (1999). "Sayısız Özellikleriyle Göze Çarpan Bir Doğal Elyaf Kendir'in Dünya'da ve Türkiye'de Geçmişi ve Bugünü", Tekstil ve Konfeksiyon, 6: 421-427.
KAFESOĞLU, İ. (2009). ′′Rize Bezi, Feretiko Nedir?′′ (https://www.yoremizden.com/rize-bezi-feretiko-nedir/ (20.11.2017).
KARABOĞA, D. V. (2010). Klasik Dönemde Osmanlı Devleti’nde Tarım. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
KARAGÖZ, K. (2014). Vezirköprü El Sanatları. (Ed.) C. Yılmaz. Vezirköprü Araştırmaları. Samsun: Vezirköprü Belediyesi yayınları
KIVRAK, B. (2017). ′′Vezirköprü’de Dokumacılık ve Kendircilik Üzerine′′ Karadeniz’in Lif Bitkileri (Keten – Kendir – Isırgan) Çalıştayı Sonuç Bidirgesi, (5-6 Mayıs 2017–Samsun).
OYMAAĞAÇ HÖYÜK - NERİK RAPORU (2011). Yıllık rapor. (http://www.nerik.de/oezet/onlineyayinlari.php?artikelid=149 (10.09.2017)
SANDERMANN, W. (1992). Papier, Eine Spannende Kulturgeschichte. Berlin: Springer Verlag.
ŞAHİN, K. (1994). Vezirköprü Yöresinin Zirai Faaliyetleriyle İklim Koşulları Arasındaki İlişkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
ŞAHİN, K. (1997). Vezirköprü ve Yakın Çevresinin Uygulamalı Fiziki Coğrafya Araştırmaları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
ŞEMŞETTİN, S. (1896). Kamus-ül A'lâm’da Köprü. Çev. Y. Bayram. (Ed.) C. Yılmaz. Vezirköprü Araştırmaları. Samsun: Vezirköprü Belediyesi Yayınları.
TUİK (2018). Kendir üretim istatistikleri (https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr (25.02.2018)
TÜMERTEKİN, E. ve Özgüç, N. (2009). Beşeri Coğrafya: İnsan, Kültür, Mekan. İstanbul: Çantay Kitabevi.
ÜNAL, M. A. (2006). ′′XVI. Yüzyılda Sinop Tersanesi için Canik Sancağından Malzeme Temini′′. (Ed.) C. Yılmaz. Geçmişten Geleceğe Samsun. Samsun: Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
VEZİRKÖPRÜ ALBÜMÜ (1971). Vezirköprü: Vatandaş Gazetesi Yayınları.
YILMAZ, A. ve GÜL, S. (2015). "Vezirköprü’de (Samsun) Tarihsel Koruma ve Halkın Koruma Çalışmalarına Yaklaşımı" Studıes of The Ottoman Domain, 5, 8.