Katip Çelebi ile Edward Bernard’ın Eğitim, Çalışma ve Zihni Arka Planlarına İlişkin Bir Mukayese

Osmanlı ile Avrupa tarihinin mukayese edilmesi tarih çalışmalarında yeni bir yaklaşım olarak değerlendi-rilebilir. Bu yüzden çalışmada Osmanlı ve İngiliz entelektüel hayatının iki önemli figürü merkeze alınarak bir mukayese yapılmıştır. Katalog ve bibliyografik çalışmalarıyla dikkat çeken iki figür entelektüel beceri-leri, eğitimleri ve entelektüel arka planları ile ele alınmıştır. Mukayesede benzerlik ve farklılıklara odakla-nılmış, benzerlik ve farklılıkların sebepleri tespit edilmeye gayret edilmiştir. Çünkü kendi kültürel çevre-lerinde önemli figürler olan Kâtib Çelebi Osmanlı Klasik Dönemi’nin, Edward Bernard ise Rönesans’ın bir münevveridir. Bu araştırmada Kâtib Çelebi [öl. 1067/1657] ile Edward Bernard [öl. 1697] genel olarak eği-timleri, çalışmaları eğitimleri ve zihni arka planları bakımından mukayese edilmiştir. Her iki yazarın nasıl yetiştiği ne tür eserleri ne için ve nasıl verdikleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca Edward Bernard ile mu-kayesesi üzerinden Kâtib Çelebi’nin bir Rönesans aydını sayılıp sayılamayacağı incelenmiştir. Çalışmada dönemin özelliklerine ayrıca dikkat çekilmiş,17. yüzyıla ilişkin bir aydın tipolojisinin genel görüntüsü verilmeye çalışılmıştır. Böylece döneme ilişkin genel zihniyetin ortaya konması amaçlanmıştır. Dolayısıy-la Osmanlı ve Avrupa tarihi söz konusu olduğunda başka bakış açılarının mümkün olduğu da gösterilmiş-tir.

Anahtar Kelimeler:

İslam Tarihi, Osmanlılar, Avrupa Tarihi, Mukayese Metodu, Kâtib Çelebi, Edward Bernard

A Comparison of Kātib Çelebī and Edward Bernard's Education, Works and Mental Backgrounds

The comparison of Ottoman and European history can be viewed as a novel approach in historical studies. Therefore, this study adopted such an approach by focusing on two important figures of the Ottoman and British intellectual life. These two people, who are often known for their catalogue and bibliographic works, were studied with respect to their intellectual skills, educational and intellectual backgrounds. The study focused on similarities and differences, and efforts were made to uncover the reasons lying behind them. This is because, being leading figures in their own cultural contexts, Kātib Çelebī and Ed-ward Bernard are intellectuals of the Ottoman Classical Period and of the Renaissance, respectively. This study basically aimed to compare and contrast Kātib Çelebī [d. 1067/1657] and Edward Bernard [d. 1697] in terms of their educational background, studies, and mental background. It addressed how both scholars were brought up, what kind of works they produced besides why and how they produced them. Further-more, based on the data from this comparison, the study also investigated if Kātib Çelebī could be consid-ered as a Renaissance intellectual. The reader's attention was drawn to the characteristics of the period, and an overall description of a typical intellectual in the seventeenth century was provided. Thus, this was intended to paint a global picture of the mentality of the period. Therefore, it was shown that alter-native perspectives are also possible when it comes to Ottoman and European history.

Keywords:

Islamic History, Ottomans, European History, Edward Bernard, Kātib Çelebī, Edward Bernard,

PDF

___

Adıvar, Abdülhak Adnan. Osmanlı Türklerinde İlim. İstanbul: Remzi Kitabevi, 4. Basım, 1982.
Beckett, William. A Universal Biography; Including Scriptural, Classical, and Mythological Memoirs,Together with Accounts of Many Eminenet Living Characters the Whole Newly Compiled and Composed from the Most Recent and Authentic Sources. 1 Cilt. London: Mayhew, Isaac, and Co., 1834.
Bernard, Edward. Catalogi librorum manuscriptorum Angliae et Hiberniae. Oxoniae: E Theatro Sheldoniano, 1697.
Bilgicioğlu, Banu. “16. ve 18. Yüzyıllar Arasında Avrupa ve Osmanlı Münasebetleri Neticesinde Osmanlı ve Kültür Sanatının Avrupa Toplumu Üzerinde Gösterdiği Etkileşimlerden Bazı Örnekler”. Sanat Tarihi Yıllığı 19 (2006), 91-132.
Cormack, Bradin – Mazzio, Carla. Book Use, Book Theory: 1500-1700. Chicago: University of Chicago Library, 2005.
Flood, Raymond – Fauvel, John. “John Wallis”. Oxford Figures: Eighth Centuries Of the Mathematical Sciences. ed. John Fauvel vd.. 115-140. Oxford: Oxford University Press, 2. Basım, 2013.
Faroqhi, Suraiya. Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir: Kaynaklara Giriş. çev. Zeynep Altok. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
Forbes, Eric Gray vd.. The Correspondence of John Flamsteed: First Astronmer Royal: Volume Two 1682-1703. Bath: IOP Publishing Ltd., 1997.
Goodrich, Thomas. “Osmanlı Haritacılığı 1450-1700”. Doğumunun 400. Yıl Döneminde Kâtip Çelebi. ed. Bekir Karlığa, Mustafa Kaçar. 127-141. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2012.
Gökyay, Orhan Şaik. “Katip Çelebi: Hayatı-Şahsiyeti-Eserleri”. Katip Çelebi: Hayatı ve Eserleri Hakkında İncelemeler. 3-90. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1957.
Gökyay, Orhan Şaik. Katip Çelebi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1986.
Gökyay, Orhan Şaik. “Kâtib Çelebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/36-40. Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 2002.
Grafton, Anthony. Defenders of the Text: The Traditions of Scholarship in an Age of Science: 1450-1800. Cambridge: Harvard University Press, 1994.
Hunter, Michael Cyril William. Science and the Shape of Orthodoxy: Intellectual Change in the Seventeenth Century Britain. Suffolk: St. Edmundsbury Press Ltd., 1995.
Hutton, Charles vd.. The Philosophical Transactions of the Royal Society of London, From Their Commencement, in 1665, to the Year 1800, Abridged, With Notes and Biographic Illustrations. 3. Cilt. London: C. and R. Baldwin,1809.
İhsanoğlu, Ekmeleddin. Osmanlılar ve Bilim: Kaynaklar Işığında Bir Keşif. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 3. Basım, 2010.
Kâtib Çelebi. Mîzânü’l-hakk fî ihtiyâri’l-ehakk. [b.y.]: Tasvir-i Efkar Gazetehanesi, 1280.
İpşirli, Mehmet. “XVII. Yüzyılda Batı’ya Açılan Geniş Bir Pencere: Kâtip Çelebi”. Doğumunun 400. Yıl Döneminde Kâtip Çelebi. ed. Bekir Karlığa, Mustafa Kaçar. 323-330. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2012.
Kutluer, İlhan. “Keşfü’z-zünûn: Klasik Bilim Geleneğimizin Büyük Atlası”. Vefatının 350. Yılında Kâtip Çelebi. ed. Sait Öztürk. 61-89. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı, 2007.
Leedham-Green, Elisabeth – McKitterick, David. “Ownership: Private and Public Libraries”, The Book in Britain: 1557-1695. ed. John Barnard, D. F. McKenzie. 4/323-338. Cambridge: Cambridge University Press, 2002. Littleton, Charles G. D.. “Ancient Languages and New Science, The Levant in the Intellectual Life of Robert Boyle”. The Republic of Letters and the Levant. ed. Alastair Hamilton vd.. 151-172. Leiden: Brill, 2005.
Loop, Jan – Hottinger, Johann Heinrich. Arabic and Islamic Studies in the Seventeenth Century. Oxford: Oxford University Press, 2013.
Morgan A. de. ”Oxford Edition of Pappus”. Notes and Queries: A Medium of Inter-Communication for Literary Men, Artists, Antiquaries, Genealogists,etc.. 2. Cilt. 227-228. London: Bell and Daldy,1856.
Nichols, John. Literary Anecdotes of the Eighteenth Century Comprizing Biographical Memories of William Boyer. 1. Cilt. London: Nichols, Son, and Bentley, 1812.
Norris, H. T.. “Edmund Castell and His Lexicon Heptaglotton (1669)”. The ‘Arabick’ Interest of the Natural Philosophers in Seventeenth-Century England. ed. A. G. Russel. 70-87. Leiden: E. J. Brill, 1994.
Özduran, Alpay. “Sinan’s Arşın: A Survey of Ottoman Architectural Metrology”. Muqarnas 15 (April 1998), 101-115. https://doi.org/10.1163/22118993-90000411
Petrina, Alessandra. Machiavelli in the British Isles: Two Early Modern Translations of the Prince. Farnham: Ashgate Publishing Ltd., 2009.
Rigaud, Stephen Jordan. Correspondence of Scientific Men of the Seventeenth Century: Including Letters of Barrow, Flasmteed, Wallis, and Newton. 1. Cilt. Oxford: The University Press, 1841.
Russel, G. A.. “Introduction”. The ‘Arabick’ Interest of the Natural Philosophers in Seventeenth-Century England. ed. A. G. Russel. 1-19. Leiden: E. J. Brill, 1994.
Ülken, Hilmi Ziya. “Katip Çelebi ve Fikir Hayatımız”. Katip Çelebi: Hayatı ve Eserleri Hakkında İncelemeler. 177-193. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1957.
Wakefield, Colind. “Arabic Manuscripts in the Bodleian Library”. The ‘Arabick’ Interest of the Natural Philosophers in Seventeenth-Century England. ed. G. A. Russell. 128-146. Leiden: E. J. Brill, 1994.
Wilson, Harry Bristow. The History of Merchant-Taylor’s School: From Its Foundation to the Present Time. London: [y.y.], 1814.
Yurtoğlu, Bilal. Katip Çelebi. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, 2009.