Onbirinci Yüzyılda Siyasal Gerçeklik ve İslâm Siyaset Düşüncesine Etkisi

İslam siyaset düşüncesi tarihsel şartların bir ürünü olup, mevcut siyasal-sosyal gelişmeler çerçevesinde şekillenmiştir. Bu gelişimin bir tarafta dinî hassasiyetleri koruma gayreti içinde olan ulema, diğer tarafta da dinî meşruiyetten mahrum olmayacaklarının farkında olan yöneticiler arasındaki diyalektiğe bağlı olduğu görülür. Ancak bu süreç içerisinde ulema daha edilgen bir rolü kabul etmek zorunda kalmıştır. Burada izlenen temel politika, muhtemel bir meşruiyet sorununda taraflar arasında çıkabilecek çatışmaların önüne geçebilmektir. Bu politika ister istemez doktrinin mevcut siyasal yapı ile adapte edilmesine yol açmıştır. Gazali bu noktada siyaset doktrinindeki uzlaşmanın zirvesini temsil eder. Bu makalede Mâverdi’nin ve Gazali’nin yaklaşımları örnekleminde, on birinci yüzyıl siyasal ve toplumsal şartlarının etkisinde siyaset teorisinin nasıl şekillendiği ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler:

On Birinci Yüzyıl, İslam Siyaset Düşüncesi, Maverdi, Gazali

Onbirinci Yüzyılda Siyasal Gerçeklik ve İslâm Siyaset Düşüncesine Etkisi

Keywords:

-,

PDF

___

Akyüz, Vecdi, Hilâfetin Saltanata Dönüşmesi, Dergah Yay., İstanbul, 1991.
Ateş, Ahmed, “Gazâlî’nin ‘Bâtınîlerin Belini Kıran Delilleri’ Kitâb Kavâsim al-Bâtinîya,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1-2, 1954, (ss. 23-54).
Hasan İbrahim Hasan, Siyasî Dinî Kültürel ve Sosyal İslam Tarihi, Çev. İsmail
Yiğit ve diğer., Kayıhan Yay., İstanbul, 1985, c. 3, s. 344-353.
Merçil, a.g.m., s. 497.
Aydın, M. Akif, “Anayasa, İslam Tarihinde Anayasa,” DİA, TDV Yay., İstanbul, 1991, c. 3, (ss. 153-164).
Barbier, Maurice, Modern Batı Düşüncesinde Din ve Siyaset, Çev. Özkan Gözel, Kaknüs Yay., İstanbul, 1999.
Binder, Leonard, “Gazâli,” Çev. Y. Ziya Cömert, İslam Düşüncesi Tarihi, Ed. M. M. Şerif, İnsan Yay., İstanbul, 1990, c. 2, (ss. 403-414).
Bilmen, Ömer Nasuhi, “Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye” Kamusu, Bilmen Yay., İstanbul, 1967.
Calvin, J., “Hıristiyan Dininin Öğretisi,” Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi-2, Der. Mete Tunçay, Teori Yay., Ankara, 1986, (ss. 81- 95).
Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yay., Ankara, trs.
el-Cürcânî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, Kitâbu’t-Ta‛rifât, y.y., trs.
Çağrıcı, Mustafa, “Gazzâlî”, DİA, TDV Yay., İstanbul, 1996, c. 13, (ss. 489-505).
Çelebi, Ahmed, İslam’da Eğitim Öğretim Tarihi, Çev. Ali Yardım, Damla Yay., İstanbul, 1976.
Daftary, Farhad, İsmaililer, Çev. Ercüment Özkaya, Rastlantı Yay., Ankara, 2001.
Ebu Yusuf, Kitâbu’l-Harâc, Çev. M. Ataullah Efendi, Sad. İsmail Karakaya, Akçağ Yay., Ankara, 1982.
Fayda, Mustafa, “Emîrü’l-mü’minîn,” DİA, TDV Yay., İstanbul, 1995, c. 11, (ss. 156-157).
el-Gazzalî, İtikad’da Orta Yol, Çev. Kemal Işık, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., Ankara, 1971.
__________, Bâtınîliğin İçyüzü (Fedaihu’l-Bâtıniyye/el-Mustazhirî), Çev. Avni İlhan, TDV Yay., Ankara, 1993.
__________, İhyâu Ulûmi’d-Dîn, Çev. Ahmed Serdaroğlu, Bedir Yay., İstanbul, 1975.
Hamidullah, Muhammad, İslâm Peygamberi, Çev. Salih Tuğ, İrfan Yay., İstanbul, 1990.
Hasan İbrahim Hasan, Siyasî Dinî Kültürel ve Sosyal İslam Tarihi, Çev. İsmail Yiğit ve diğer., Kayıhan Yay., İstanbul, 1985.
Hodgson, M. G. M., İslam’ın Serüveni, Çev. Alp Eker ve diğer., İstanbul, 1995.
İbn Kesir, el-Bidâye ve’n-Nihâye Büyük İslam Tarihi, Çev. Mehmet Keskin, Çağrı Yay., İstanbul, 1994.
Kallek, Cengiz, “Mâverdî”, DİA, TDV Yay., Ankara, 2003, c. 28, (ss. 180-186).
Kandemir, M. Yaşar, “Ahmed b. Hanbel,” DİA, TDV Yay., İstanbul, 1989, c. 2, (ss. 75-80).
Kara, Seyfullah, Büyük Selçuklular ve Mezhep Kavgaları, İz Yay., İstanbul, 2007.
Korkmaz, Fahrettin, Gazâli’de Devlet, TDV Yay., Ankara, 1995.
Mahmasânî, Subhi, “İslâm Hukukunun Tedvini,” Çev. İbrahim Kafi Dönmez, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı:3, 1985, (ss. 313-328).
el-Mâverdî, Ebu’l-Hasan Habib, el-Ahkâmu’s-Sultâniye, Çev. Ali Şafak, Bedir Yay., İstanbul, 1994.
Merçil, Erdoğan, “Büveyhîler,” DİA, TDV Yay., İstanbul, 1992, c.6, (ss. 496-500).
Mez, Adam, Onuncu Asırda İslam Medeniyeti, Çev. Salih Şaban, İnsan Yay., İstanbul, 2000.
Muhammed Ebû Zehra, İslâm’da Fıkhî Mezhepler Tarihi, Çev. Abdülkadir Şener, Hisar Yay., 2. bs., İstanbul, 1983.
Ocak, Ahmet, Selçukluların Dinî Siyaseti (1040-1092), Tarih ve Tabiat Vakfı Yay., İstanbul, 2002.
Özaydın, Abdülkerim, Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi, TTK Yay., Ankara, 1990.
__________, “Berkyaruk,” DİA, TDV Yay., İstanbul, 1992, c. 5, (ss. 514-516).
__________, “Müstansır-Billâh el-Fâtımî,” DİA, TDV Yay., İstanbul, 2006, c. 32, (ss. 119-121).
Özen, Şükrü, “el-Gıyâsî,” DİA, TDV Yay., İstanbul, 1996, c. 14, (ss. 61-63).
er-Râzî, Fahreddin, Tefsîr-i Kebîr Mefâtihu’l-Gayb, Çev. Suat Yıldırım ve diğ., Akçağ Yay., Ankara, 1990.
Seyyid, Eymen Fuad, “Fâtımîler,” DİA, TDV Yay., İstanbul, 1995, c. 12, (ss. 228-237).
Udeh, Abdülkadir, İslâm ve Siyasî Durumumuz, Çev. Beşir Eryarsoy, Pınar Yay., 3. bs., İstanbul, 1989.
Uğur, Ahmet, Osmanlı Siyaset-nâmeleri, MEB Yay., İstanbul, 2001.
Uludağ, Süleyman, İslam Siyaset İlişkileri, Dergah Yay., İstanbul, 1998.
Uzunpostalcı, Mustafa, “Ebû Hanife,” DİA, TDV Yay., İstanbul, 1994, c. 10, (ss. 131-138).
Watt, W. Montgomary, Müslüman Aydın: Gazali Hakkında Bir Araştırma, Çev. Hanifi Özcan, Etüt Yay., 2. bs., Samsun, 2003.
Yıldız, Hakkı Dursun, “Emîrü’l-Umerâ,” DİA, TDV Yay., İstanbul, 1995, c. 11, (ss. 158-159).