İŞARET DİLİ EĞİTİMİ ALMIŞ VE ALMAMIŞ ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN ENGELLİ BİREYLERE YÖNELİK TUTUMLARININ VE UYUM DÜZEYLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Çalışmada işaret dili eğitimi almış ve almamış üniversite lisans öğrencilerinin engelli bireylere yönelik tutumlarını ve uyum düzeylerini belirlemek amaçlanmıştır. Çalışma kesitsel tanımlayıcı araştırmadır. Çalışmaya katılmaya gönüllü olan, aydınlatılmış onam formunu dolduran 115 öğrenci örneklemi oluşturmuştur. Öğrencilerden 57’si işaret dili eğitimi almış ve 58’i işaret dili eğitimi almamıştır. Katılımcılara 25 Aralık 2016- 01 Mart 2017 tarihleri arasında Tanıtıcı Bilgi Formu, Özürlülere Yönelik Tutum Ölçeği (ÖYTÖ) ve Hacettepe Kişilik Envanteri (HKE) uygulanmıştır. Eğitim almış ve almamış öğrencilerin HKE toplam puanları arasında bir fark yoktur. Eğitim almış öğrencilerin ÖYTÖ toplam puanları ve ÖYTÖ alt faktör eğitim ortamı, kişilerarası ilişkiler, kişisel özellikler, çalışma yaşamı, yetkinlik-bağımsız yaşam puanları ve HKE alt ölçek sosyal uyum, kendini gerçekleştirme, sosyal ilişkiler, sosyal normlar puanları eğitim almamış öğrencilerden yüksektir (p<.05). Öğrencilerin ÖYTÖ ve HKE toplam puanları arasında bir ilişki yoktur. İşaret dili eğitimi almak engelli bireyleri tanımayı ve onlara karşı olumlu tutumlar geliştirmeyi sağlamıştır. Bu ruh sağlığında toplumsal farkındalık yaratmada önemli bir strateji oluşturabilir.

Evaluation of the Attitudes and Adaptations Levels of University Students with and without Sign Language Training towards Disabled Individuals

It aims to determine the attitudes towards individuals with a disability and adaptation levels of university students with and without sign language training. This study is descriptive. The sample consisted of 115 students who volunteered to participate in the study. 57 students were with sign language training towards disabled individuals and 58 students were without sign language training towards disabled individuals. December 25, 2016 - March 01, 2017, The participants were administered Introductory Information Form, Attitude Towards Disability Scale (ATDS) and Hacettepe Personality Inventory (HPI). There is no difference between the HPI scores of the two groups. The ATDS scores of students and the sub-factors of ATDS are educational environment, interpersonal relationships, personal features, working life, competence-independent life scores of educated students are higher than those of non-educated students. The sub-factors of HPI are social adjustment, self-realization, social relations, and social norms scores of educated students are higher than those of non-educated students. The sign language training enabled to recognize individuals with disabilities and develop positive attitudes towards them.

___

Akyıldız, S. (2017). Öğretmen adaylarının engelli bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 17(39), 141-169.
Al-Hadabi, B., Al-Zoubi, S., Bakkar, B., Al-Yahyai, F., Al-Gaseem, M., Al-Qaryouti, I. (2021). Effects of an adapted physical education course on attitudes toward sport of Omani individuals with disabilities. International Journal of Human Movement and Sports Sciences, 9(2), 255-264.
Alptekin, S. & Batık, V. M. (2013). Özel eğitim bölümü öğrencilerinin yetersizlikten etkilenmiş kişilere yönelik tutumlarına özel eğitim dersinin etkisi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(4),18-34.
Aşık, E., Erdem, Y., Elibol, F., Çakmak, A., Akoğlu, G., Albayrak, S. (2021). Examining the attitudes of university students in the faculty of health sciences toward disability. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 25(1), 105-116.
Aykaç, A. (2020). Toplumsal dışlamanın sosyolojik zeminleri. Toplum ve Hekim, 35(2), 85-94.
Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (BÖİB). Türkiye özürlüler araştırması ikincil analizi, son gelişme raporu. https://kutuphane.tuik.gov.tr/pdf/0014899.pdf
Baykul, Y. & Güzeller, C. O. (2013). Sosyal bilimler için istatistik. Pegem Akademi.
Case, L., Schram, B., Jung, J., Leung, W., Yun, J. (2020). A meta-analysis of the effect of adapted physical activity service-learning programs on college student attitudes toward people with disabilities. Disability and rehabilitation, 1-13.
Chan, C. C. H., Lee, T. M. C., Yuen, H. K., Chan,, F. (2002). Attitudes toward people with disabilities between Chinese rehabilitation and business students: an implication for practice. Rehabilitation Psychology, (47), 324-338.
Çelik, M. & Çırak, Y. (2019). Meslek yüksekokulu öğrencilerinin genel uyum düzeylerinin fonksiyonel olmayan tutumlar ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(88), 499-513.
Çitil, M. & Karakoç, T. (2018). Özel eğitim lisans dersinin öğretmen adaylarının bilgi düzeylerine ve engellilere yönelik tutumlarına etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 815-833.
Dayı, E., Açıkgöz, G., Elçi, A. N. (2020). Güzel sanatlar eğitimi bölümü öğretmen adaylarının engelli öğrencilere yönelik metaforik algıları (Gazi Üniversitesi örneği). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(1), 95-122.
Duman, N. A., & Doğanay, G. (2017). Toplumsal dışlanma pratikleri üzerinden Trabzon’da engelli kadınlar. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 20(2), 1-48.
Eniç, D. (2021). Gruplar arası temas kuramı açısından COVID-19 pandemisinde önyargıları azaltma yolları. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(Pandemi Özel Sayısı), 3336-3366.
Erdoğan, M., & Vatandaş, C. (2020). Bireysel ve toplumsal dışlanma pratiği: önyargı ve ayrımcılık. İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 474-485.
Gençöz, F. (1998). Uyum psikolojisi. Kriz Dergisi, 6(2), 1-7.
Gökçe, A., Güneş, G., Seyitoğlu, D. C. (2016). The attitudes and behaviors of the Medical Faculty students of Inonu University towards the disabled. Medicine Science, 5(2), 351-362.
Karataş, Z. (2020). Sosyal hizmet ve ilahiyat lisans programı öğrencilerinin engelli bireylere ilişkin tutumları. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (15), 65-79.
Lee, J., Chang, S. H., Haegele, J. A. (2020). Does service learning work? Attitudes of college students toward ındividuals with disabilities. Journal of Experiential Education, 43(4), 365-380.
Logan, S. W. & Bogart, K. R. (2020). The effect of an intervention on college students’ attitudes towards people with disabilities and self-directed mobility. International Journal of Disability, Development and Education, 1-15.
Ma, H. I. & Hsieh, C. E. (2020). Questionnaires on stigmatizing attitudes among healthcare students in Taiwan: development and validation. BMC Medical Education, 20(1), 1-9.
Melekoğlu, M. A. (2013). Özel gereksinimli öğrencilerle yürütülen etkileşim projesinin genel eğitim öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına yönelik olumlu tutum ve farkındalık geliştirmeleri üzerindeki etkilerinin belirlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(2), 1053-1077.
Melekoğlu, M. A. & Balıkçı, Ö. S. (2020). Özel eğitim bölümü öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylerle etkileşim projesine ilişkin görüşleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(1), 136-148.
Moroz, A., Gonzales-Ramos, G., Festinger, T., Langer, K., Zefferino, S., Kalet, A. (2010). Immediate and follow-up effects of a brief disability curriculum on disability knowledge and attitudes of PM&R residents: a comparison group trial. Medical Teacher, (32), 360-364.
Nabacwa, L. (2021). Nursing and medical students’ perceptions of the rehabilitation medicine course unit: a case study of Mbarara University of Science and Technology. Student’s Journal of Health Research Africa, 2(3), 1-11.
Nerse, S. (2020). Kırsal alandaki engellilerin sorunları ve etkileşim farklılıkları. Şarkiyat, 12(3), 603-618.
Özgüven, E. (1992). Hacettepe kişilik envanteri (HKE) el kitabı. Odak Ofset Matbaası.
Özyürek, M. (2010). Tutumlar ve yetersizlikten etkilenmişlere yönelik tutumların değiştirilmesi. Karatepe Yayınları.
Pesen, A. & Demirhan, M. (2021). Öğretmenlerin özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 141-158.
Polikandrioti, M., Govina, O., Vasilopoulos, G., Adamakidou, T., Plakas, S., Kalemikerakis, I., Galanis, P., Fouka, G. (2020). Nursing students’ attitudes towards people with disabilities. International Journal of Caring Sciences, 13(1), 480-488.
Polo Sánchez, M. T., Chacón-López, H., Caurcel Cara, M. J., Valenzuela Zambrano, B. (2020). Attitudes towards persons with disabilities by educational science students: importance of contact, its frequency and the type of disability. International Journal of Disability, Development and Education, 1-10.
Roca-Hurtuna, M., Martinez-Rico, G., Sanz, R., Alguacil, M. (2021). Attitudes and work expectations of university students towards disability: Implementation of a training programme. International Journal of Instruction, 14(2), 1-10.
Sezer, F. (2012). Engelli bireylere karşı olumlu tutum geliştirmeye yönelik önleyici rehberlik çalışması; deneysel bir uygulama. Education Sciences, 7(1), 16-26.
Szumski, G., Smogorzewska, J., Grygiel, P. (2020). Attitudes of students toward people with disabilities, moral identity and inclusive education - A two-level analysis. Research in Developmental Disabilities, (102), 103685.
Şahin, H. & Akyol, A. D. (2010). Evaluation of nursing and medical students’ attitudes towards people with disabilities. Journal of Clinical Nursing, (19), 2271-2279.
Şahin, H. & Bekir, H. (2016). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, (3), 767-779.
Thompson, T. L., Emrich, K., Moore, G. (2003). The effect of curriculum on the attitudes of nursing students toward disability. Rehabilitation Nursing, (28), 27-30.
Top, E. (2018). 14 haftalık özel eğitim dersi uygulamasının üniversite öğrencilerinin empatik eğilim ve engellilere yönelik tutumlarına etkisi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 9(3), 174-183.
Yaralı, D. (2015). Öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Journal of Education Faculty, 17(2), 431-455.