GREK MİTOLOJİSİNDE İNSAN KURBANI

İnsan kurban etmenin şartlarının ve sınırlarının neler olduğunu anlamak amacıyla ilk olarak, antik yazarların konuya bakış açılarının özellikle netleştirilmesi gerekmektedir. İnsan kurbanı teması hiçbir zaman Grek mitolojisinde ya da Grek kültüründe yaygın bir ritüel türü olmamıştır. İnsan kurbanı bir toplumun, tanrının, kralın vs. umutsuzluğu sebebiyle var olan olağanüstü bir çözüm yolu olmuştur. Bu makalede, mitolojinin vicdanı altındaki hangi dayanakların insan kurbanına izin verdikleri üzerine yoğunlaşılacaktır. Bu sebeple İphigenia, Hesione, Andromeda ve Polyksene hakkındaki mitoslar incelenecek ve karşılaştırılacaktır. Bu amaç doğrultusunda, varılacak olan sonuçlar seçilmiş olan arkeolojik kanıtlarla desteklenecektir. Bu çalışmanın sonunda varılacak olan neticeyle; dişiliğin her zaman ataerkillik ile doğa ana arasında ortada kalmış olduğu savunulabilir. Dolayısıyla bunun Grek Mitolojisindeki insan kurbanının gizli ikonografisi olduğu kanaatindeyiz.

Human Sacrifice in Greek Mythology

To be able to find out the circumstances and the limits of human sacrifice, first the perspectives of the ancient authors need to be clarified specifically. Human sacrifice theme’s never been a common ritual type in Greek mythology or Greek culture. Human sacrifice’s been an extraordinary way of a solution under the causes such as hopelessness of a society, god, king etc. In this article, we are going to focus on the grounds which permit human sacrifice under the conscience of mythology. Therefore the myths about Iphigenia, Hesione, Andromeda and Polyxene will be examined and compared. In accordance with this purpose, the future determined conclusions will be supported by the selected archaeological evidences. With the final conclusion of this study, one can argue that femininity was always caught in the middle between mother nature and patriarchy. Therefore, we believe that was the secret iconography of human sacrifice in Greek Mythology.

PDF

___

Akşit, İlhan (2010). The Aegean Mythology The Story of The Two Sides. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Andrews, P. B. S. (1965). “The Falls of Troy in Greek Tradition”. Gar, S. 12, s. 28-37.
Armstrong, David ve Elizabeth A. Ratchford (1985). “Iphigenia’s Veil: Aeschylus, ‘Agamemnon’”. BICS, S. 32, s. 1-12.
Baykan, Daniş (2016). “Assos Athena Tapınağı “Louvre Ma 2828” Frizinde Hesione ve Troialılar”. TÜEFD, S. 6, s. 1-16.
Bingöl, Orhan (1997). Malerei Und Mosaik Der Antike In Der Türkei. Mainz: Phillip von Zabern.
Blazquez, Jose Maria ve Javier Cabrero (2012). “Antioch Mosaics and Their Mythological and Artistic Relations with Spanish Mosaics”. JMR, S. 5, s. 43-57.
Can, Şefik (2011). Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: Ötüken.
Campbell, Sheila D. (1979). “Roman Mosaic Workshops in Turkey”. AJA, S. 83, s. 287-292.
Cimok, Fatih (2000). A Corpus Antioch Mosaics. İstanbul: Turizm Yayınları.
Colvile, K. N. (1940). “The Tale of Troy”. GaR, S. 10, s. 1-11.
Conacher, D. J. (1961). “Euripides’ Hecuba”. AJPh, S. 82, s. 1-26.
Cowan, Robert (2011). “Sinon and The Case of The Hypermetric Oracle”. Phoenix, S. 65, s. 361-370.
Çevirici, Figen (2006). “Polyksena’nın Kurban Edilmesi Mitosu’nun Antik Metinlerde ve Arkeolojik Materyaller Üzerinde Değerlendirilmesi”. Olba, S. XIV, s. 23-52.
Çevirici, Figen (2007). “Polyksena Lahdi’nin Stilistik Açıdan Değerlendirilmesi”. ADerg, S. X, s. 69-92.
Çevirici Coşkun, Figen (2017). “Polyksena Lahdi: Bir Pers Soylusunun Lahdi mi?”. Persler Anadolu’da Kudret ve Görkem, Ed: Kaan İren, Çiçek Karagöz, Özgün Kasar, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
Dowley, Francis H. (1967). “Carle Van Loo’s ‘Sacrifice of Iphigenia’”. Master Drawings, S. 5, s. 42-47.
Ducrey, Pierre ve Ingrid R. Metzger (1979). “The House of The Mosaics at Eretria”. Archaeology, S. 32, s. 34-42.
Dunbabin, Katherine M. D. (1979). “Technique and Materials of Hellenistic Mosaics”. AJA, S. 83, s. 265-277.
Dunbabin, Katherine M. D. (1999). Mosaics of the Greek and Roman World. Cambridge: Cambridge University Press.
Erbaşı, Fatma S. (2013). Hititlerde Öteki Kurban ve Büyü. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Euripides (1943). Hekabe. Çev: Hamdi Varoğlu, Ankara: Maarif Vekilliği.
Euripides (1945). İphigenia Aulis’te. Çev: Lamia Kerman, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Fink, Gerhard (2010). Antik Mitolojide Kim Kimdir. Çev: Serpil Erfındık Yalçın, İzmir: İlya İzmir Yayınevi.
Gezgin, İsmail (2011). Sanatın Mitolojisi. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Görkay, Kutalmış (2017). “Mosaic Programmes in Domestic Contexts at Zeugma”. JMR, S. 10, s. 183-211.
Homeros (1971). İlyada. Çev: Ahmet Cevat Emre, İstanbul: Varlık Yayınları.
Işık, Fahri (2012). Uygarlık Anadolu’da Doğdu. İstanbul: Ege Yayınları.
Jimenez, Maria Luz Neira (2015). “Written and Visual Culture About The Mosaic of Castulo: The Influence of Lucian’s Works”. JMR, S. 8, s. 61-79.
Johnston, Ian (2007). Aeschylus The Oresteia. Arlington: Richer Resources Publications.
Kolf, Marie C. Van Der (1954). “Priam and Laomedon from a Historical Point of View”. Mnemosyne, S. 7, s. 1-18.
Lancha, Yanine (1977). Mosaïque et culture dans l’Occident romain” (Ier-IVe s.). Roma: L’Erma di Bretschneider.
Lawrence, Stuart (2010). “Stoic Morality and Polyxena’s ‘Free’ Death in Euripides’ ‘Hecuba’”. Acta Classica, S. 53, s. 21-32.
Levi, Doro (1947). Antioch Mosaic Pavements. Princeton: Princeton University Press.
LIMC Suppl. (1990). Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae: (LIMC). V,1, Herakles-Kenchrias. Zurich; München: Artemis-Verl.
LIMC Suppl. (1997). Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae: (LIMC). VIII,1 Thespiades – Zodiacus. Zurich; München: Artemis-Verl.
López, Guadalupe ve Luz Neira (2010). “Mosaico”. Arte Romano de la Bética III, Ed: P. Leon, Madrid: Ediciones El Viso.
Morford, Mark P.O. ve Robert J. Lenardon (2003). Classical Mythology. Oxford: Oxford University Press.
Önal, Mehmet (2012). “Fouilles du Musée de Gaziantep dans la Maison de Poséidon (ou Maison 1) et la Maison de l’Euphrate (ou Maisons 2 et 3). Années 1999-2000”. Zeugma. I, Fouilles de l’habitat (1), La mosaique de Pasiphae, Ed: Catherine Abadie Reynal ve Rifat Ergeç, Paris: Editions de Boccard, s. 65-182.
Packard, Pamela M. (1980). “A Monochrome Mosaic at Isthmia”. Hesperia, S. 49, s. 326-346.
Papadopoulous, John K. ve Deborah Ruscillo (2002). “A Ketos in Early Athens: An Archaeology of Whales and Sea Monsters in the Greek World”. AJA, S. 106, s. 187-227.
Pfluger, Carl (1995). “Progress, Irony and Human Sacrifice”. Hudson Review, S. 48, s. 67-92.
Phillips, Kyle M. Jr. (1968). “Perseus and Andromeda”. AJA, S. 72, s. 1-23.
Reinsberg, Carola (2001). “Der Polyxena-Sarkophag in Çanakkale”. Olba, S. 4, s. 71-99.
Sevinç, Nurten (1996a). “Çanakkale-Gümüşçay Tümülüsleri 1994 Yılı Kurtarma Kazıları Ön Raporu”. 6. Müze Kurtarma Semineri 24-26 Nisan 1995, Ed: İ. Eroğlu - N. Ülgen - H. Eren - F. Bayram - A.H. Ergürer - N. Tarlan - Y. Morkaya, s. 443-449.
Sevinç, Nurten (1996b). “Gümüşçay Kurtarma Kazıları Ön Raporu”. Arkeoloji ve Sanat, S. 72, s. 24-30.
Sevinç, Nurten (1996c). “A New Sarcophagus of Polyxena from The Salvage Excavations at Gümüşçay”. Studia Troica, S.6, s. 251-264.
Sevinç, Nurten vd. (2001). “A New Painted Graeco-Persian Sarcophagus From Çan”. Studia Troica, S. 11, s. 383-420.
Siegel, Herbert (1981). “Agamemnon in Euripides’ ‘Iphigenia at Aulis’”. Hermes, S. 109, s. 257-265.
Sorum, Christina E. (1992). “Myth, Choice, and Meaning in Euripides’ Iphigenia at Aulis”. AJPh, S. 113, s. 527-542.
Steuernagel, D. (1998). “Ein spatarchaischer Sarkophag aus Gümüşçay im Museum von Çanakkale. Ikonographische Beobachtungen”. Veröffentlichungen der Joachim Jungius-Gesellschaft der Wissenschaften, S. 87, s. 165-177.
Strachan, J. C. G. (1976). “Iphigenia and Human Sacrifice in Euripides’ Iphigenia Taurica”. ClPhil, S. 71, s. 131-140.
Vermeule, Emily ve Suzanne Chapman (1971). “A Protoattic Human Sacrifice?”. AJA, S. 75, s. 285-293.
Waywell, S. E. (1979). “Roman Mosaics in Greece”. AJA, S. 83, s. 293- 321.
Weitzmann, Kurt (1949). “Euripides Scenes in Byzantine Art”. Hesperia, S. 18, s. 159-210.
Witts, Patricia (2016). A Mosaic Menagerie: Creatures of Land, Sea and Sky in Romano-British Mosaics. Oxford: BAR Publishing.
Wöhlcke, Manfred (2009). Troya Savaşı. Çev: Ali Erbak, İzmir: İlya İzmir Yayınevi.