Edebiyata Yansıyan Kriz: Sözde Kızlar ve Zaniyeler Örneği

I. Dünya Savaşı'ndan Milli Mücadele'nin sonuna kadar geçen dönemi ele alan eserlerde cephe gerisi konumundaki İstanbul'da belli bir kesimin dahil olduğu ahlâki bozukluktan çeşitli boyutlarıyla söz edilir. Tanzimat ile başlayan batılılaşmanın yanlış anlaşılması neticesinde toplumda yer almaya başlayan ve özellikle savaş yıllarında sayıları artan dejenere tipler bu eserlerde karşımıza çıkarlar. Cephe gerisindeki bu bozukluğu vurgunculuk ve fuhuş kelimeleriyle özetlemek mümkündür. Yazarlar medeniyet krizinden ve krizin doğurduğu olumsuz tipleri toplumda görmekten rahatsızdırlar. Ve bu rahatsızlıklarını eserleriyle ifade ederler. Savaş, beraberinde ekonomide ve siyasette çözülmeyi getirir. Osmanlı'nın yıkılma dönemine rastlayan bu tarihlerde ekonomik, sosyal ve siyasî düzen zaten alt üst olmuş, değer yargıları zayıflamıştır. Bizim toplumumuzda savaşın yol açtığı çözülme ile batılılaşmanın yarattığı kültür çözülmesi aynı döneme rastlar. Adına savaş denilen felâketin en büyük mağdurları çocuklar ve kadınlardır. Bu yazıda ele alınan iki roman İstanbul'daki rezaleti anlatırken, özellikle bu rezalete dahil veya şahit olan kadınlar üzerinde yoğunlaşır. Bu romanlar Selahattin Enis'in Zaniyeler ve Peyami Safa'nın Sözde Kızlar adlı eserleridir. Bu yazıda bu iki romanın ana kahramanları ve kahramanların bulundukları çevreler karşılaştırılmıştır.

Social Crisis in Literature: "Sözde Kızlar" and "Zaniyeler"

In the literature that dealth with the period between the begining of 1stWorld War and end of Turkish Indepence War, the moral degeneration in İstanbul was fully examined by the writers.The misunderstanding west has created many degenerated characters during this period. These characters have taken their places in the literature that describes the speculation and prostitution enviroment of these years. The writers, actually, were not very happy seeing these characters in the social life and express this in their works. Depending on the war, the politic and economic system was decomposed and the moral values were damaged subject to the demolition of Ottoman Empire that was almost at the same time the cultural decomposition happened. The real victims of the wars are mostly the children and women.. The two novels ("Sözde Kızlar" by Peyami Safa and "Zaniyeler" by Selahattin Enis) that have been studied in this article, mention about the vileness happening in İstanbul, the heroes and the witnesses of which are women. The article compares the main characters and the enviroments of these two novels.

PDF

___

Alangu, T. (1968). Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman Antolojisi (1919-1930), (2. b.) C I, İstanbul: İstanbul Matbaası, s.39-42.
Banarlı, N. S. (1948). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, Milli Eğitim Basımevi.
Cevat Fehmi (1942). "Selahattin Enis ile Senelerce Evvel Yapılmış Bir Mülâkat", Servet-i Fünûn, No 2391, 18 Haziran 1942, s.55-57.
Cevdet Kudret (1981).Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman II (1859-1959), (4.b.), İstanbul: Varlık Yayınları, s. 221-224.
Enginün, İ. (2001). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Enginün, İ. (1978). Halide Edib Adıvar'ın Eserlerinde Doğu Batı Meselesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Hikmet Feridun (1932). Bugün de Diyorlar ki, İstanbul: Remzi Kitaphanesi
Koçu, R. E. (1960). İstanbul Ansiklopedisi, 3. Cilt, İstanbul.
Moran, B. (1987). "Peyami Safa'nın Romanlarında İdeolojik Yapı", Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I, (2.b.), İstanbul: İletişim Yayınları, s.210-227.
Necatigil, B. (1977). "Ölümünün 35. Yılında Selâhattin Enis", Milliyet Sanat Dergisi, 10 Haziran 1977, No: 235.
Necatigil, B. (1999). Behçet Necatigil Bütün Yapıtları, Düzyazılar I, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 67-70.
Ozansoy, H. F. (1942). "Selahattin Enis İçin", Servet-i Fünûn, 18 Haziran 1942, No 2391, s.52.
Safa, P. (1942). "Selahattin Enis", Tasvir-i Efkâr, 34. sene, Sayı 5082: 725, 13 Haziran 1942, s.2.
Safa, P. (2000). Sözde Kızlar, (23.b.), İstanbul: Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2000.
Selâhaddin Enis (1989). Zaniyeler, (3.b.), İstanbul: İletişim Yayınları.
Sınar, A. (1997). Hikâye ve Romanımızda Çocuk (1872-1950), İstanbul: Alfa Yayınları, s.198-204.
Tekin, M. (1990). Peyami Safa'nın Roman Sanatı ve Romanları Üzerinde Bir Araştırma, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
Yalçın, A. (2002). Siyasal ve Sosyal Değişmeler Açısından Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı 1920-1946, (5. b.), Ankara: Akçağ Yayınları, s.84-120.