“Koronavirüs”ün Uluslararası Hukuk Gündemine Gelmesi Hakkında Bir Değerlendirme

Koronavirüs hayatımızı etkiledi. Bu etki sadece sağlık alanıyla ilgili değil. Sosyal hayatımız, yeme alışkanlıklarımız, toplanma biçimlerimiz, eğitim hayatımız, çalışma türlerimiz başta olmak üzere eski alışkanlıklarımız yerini yeni şeylere bıraktı. Birlikte yaşamanın temel kurallarını düzenleyen hukuk da bundan nasibini aldı. Dünya yeni bir dönüm noktasında. Hukuk da bu değişimin bir parçası olacak. Devletlerin yasaları “pandemi” gündemiyle yeniden düzenlenecek. Toplumu tehdit eden unsurlar arasında “biyoloijk saldırı” meselesi belirsiz olmaktan çıkıp, toplumum başından geçmiş bir olay olarak belirecek. Bu değişim döngüsünün uluslararası ilişkileri etkilemesi de olasıdır. Uluslararası hukukta bu konu sebebiyle gündeme gelecek davalar olacaktır. Yine devletlerin bu konuda yapacakları başvurular uluslararası mahkemeler ve kurumların gündemini işgal edeceğe benziyor. Bu makalede, olası durumları mevcut uluslararası hukuk düzeni üzerinden değerlendirmeye çalışacağız.

An Assessment on The Agenda of International Law Effects of The “Coronavirus”

The coronavirus affected our lives. This effect is not only related to the field of health. Our old habits, especially our social life, eating habits, ways of gathering, our education life, our types of work, have been replaced by new things. The law that regulates the basic rules of living together also got its share. The world is at a new turning point. Law will be a part of this change. The laws of the states will be reorganized with the “pandemic” agenda. The issue of “biological attack” among the elements that threaten the society will not be uncertain, and my society will appear as an incident. This cycle of change is also likely to affect international relations. In international law, there will be cases that will come to the agenda due to this issue. Again, the applications to be made by the states on this issue seem to occupy the agenda of international courts and institutions. In this article, we will try to evaluate possible situations through the current international legal order.

PDF

___

ACER, Yücel, Uluslararası Hukukta Saldırı Suçu, Roma, Ankara, 2004
AKSAKOĞLU, Gazanfer. Dünya Sağlık Örgütü ve Sağlık Politikalarında Değişim. Sol, 2003, 199: 41-45.
AKSAR, Yusuf, “Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD)”, AÜHFD. 52 (2). S.125-139.
BAYILLIOĞLU, Uğur; “Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Türkiye”, AÜHF Dergisi 56 / 1 (Mart 2007): 51-121.
BUDAK, Fatih/ KORKMAZ, Şükrü, “COVID-19 Pandemi Sürecine Yönelik Genel Bir Değerlendirme: Türkiye Örneği. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi,” 2020, (1), 62- 79.
ÇELEBİ, Mustafa Burak, İnsan Haklarının Uluslararası Düzeyde Korunması ve Birleşmiş Milletler Sistemi, Selçuk Üniversitesi SBE, 2012, Konya (Yüksek Lisans Tezi)
ÇINAR, M.Fatih, Uluslararası Ceza Mahkemelerinin Gelişimi Işığında Uluslararası Ceza Divanı, Çanakkale, 2004, s.119– 202. GÜNDÜZ, Aslan Milletlerarası Hukuk Temel Belgeler–Örnek Kararlar, BETA, 5. Bası, İstanbul, 2003.
DUTERTRE, Gilles, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarından Alıntılar, Avrupa Konseyi 2005, (Printed at the Council of Europe, April 2005), s.406 vd.
GRAY, John, “Why this crisis is a turning point in history”
GÜNAL, Kurşun, 101 Soruda Uluslar Arası Ceza Mahkemesi, 2011, Ankara, İnsan Hakları Gündemi Derneği Yayını.
Karşılaştırmalı Anayasa Çevirileri, TBMM Araştırma Merkezi Yayını, Haziran 2012,
KILIÇ, Ali Şahin, “Uluslararası Ceza Mahkemesi Ve Devletlerin Egemenliği Üzerine Ulusal Egemenlik Odaklı Bir İnceleme”, AÜHF Dergisi, C.58 S.3, s.615-657
KIVANÇ, Meral Madenoğlu, “Evrensel Sağlık Bildirgeleri ve Türkiye’de Sağlık Reformları”, Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, Sayı 3. Cilt.2 Yıl.2015, s.162-166,
KOCABAŞ, Sadık, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Taraf Devletlere Yüklediği Pozitif Yükümlülükler, Süleyman Demirel Üniversitesi SBE, 2009, Isparta, s. 3-12
M. Diaz, Jr.; M. Colomar-Garcia; B.C. Hadaway; G.E. Davidson; X.J. Zhao; J. Coronado; Z. Pan (2020, forthcoming) “The Façade of COVID-19 Class Action Litigation Against China Under the Foreign Sovereign Immunities Act” (TDM, ISSN 1875-4120) May 2020, www.transnational-dispute-management.com
NALBANT, Atilla, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasal Bireysel Başvuru” Anayasa Yargısı 32 (2015), s.423-442 (Basım: Kasım 2016, Anayasa Mahkemesi Yayınları) (Anayasa Mahkemesi’nin 53. Kuruluş Yıldönümü Nedeniyle Düzenlenen “Bireysel Başvuru Kararlarının Değerlendirilmesi; Sorunlar ve Çözüm Yolları” Konulu Sempozyumda Sunulan Bildiriler)
ÖZLAP, Zeynep, “Covid-19 Bağlamında Devletlerin Hak ve Sorumlulukları” Social Sciences Research Journal, 9 (2), 127-132.
PADORO, Alessandra “COVID-19: Testing the Limits of Human Rights” European Journal of Risk Regulation, Vol. 11:2, 2020, s.317-325
SAMANCI, Uğur, “Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) ve Hukuki Niteliği, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 16, Sayı: 2, 2014, s. 113-169 (Basım Yılı: Şubat 2016) s.135.
SAMANCI, Uğur, Dünya Sağlık Örgütü Ve Normatif İşlevi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt: 18, Sayı: 1, Yıl: 2016, Sayfa: 55-89
ŞİMŞEK, Murat, “Uluslararası Ceza Mahkemesinin Taraf Olmayan Devletler ve Devlet Başkanları Üzerindeki Yargı Yetkisi: Sudan Örneği”, IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiriler Kitabı II, s.151-163.
OECD ve IBRD/Dünya Bankası “Yakın Tarihte Yapılan Sağlık Reformları Öncesi Türk Sağlık Sistemine Genel Bakış” (Erişim 19.04.2020).
“İspanya hükümetine toplu korona davaları”: https://p.dw.com/p/3dUP7
İtalya’da korona mağdurları dava açıyor”: https://p.dw.com/p/3dUP7
Uluslararası Sağlık Tüzüğü, https://www.hssgm.gov.tr/content/documents/ uluslararasi_antlasmalar/Uluslararas%C4%B1%20Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20 T%C3%BCz%C3%BC%C4%9F%C3%BC.pdf, 10.07.2020
KARAKAŞ, Berkay, “Covıd-19 Salgını Çerçevesinde Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) Hakkında Kısa Bir Değerlendirme”https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/63748068/ COVID-19_SALGINI_CERCEVESINDE_ULUSLARARASI_SAGLIK_TUZUGUBerkay_Karakas20200626-96297-13zkr9t.pdf?1593180774=&response-content-disposi tion=inline%3B+filename%3DCOVID-19_SALGINI_CERCEVESINDE_ULUSLARARA. pdf&Expires=1594240462&Signature=ZjLCwh2RSVaVd7GXe297dvGoaMdSSFiIbO qSKtDc0eLWWqHoyFpn-OTlyn7nIn4PM4HYeGTGrbWsqYofifqAmte9eLNYi80HJ vQOQGfM7UzWeseeJFgdOHw-27eBeqfO55WK5T8yJUlp4CDkRJCekowGYhB50Sa pKP9JNwcs9cxvcVjGDyn65f7451gUpNvNWSQo~KCUdtOz3nYNw0iT4xtZ3htSVGfl rn-XRF5IWiX0Z1XAuwxlQ6rCc95cJp4vmc0a78H0Q67lJEIrBJCHxaZ5VA9KDY84 LBW5Ux0Mzf2ooTRjgGczbkuRea2eRRJv5tkLcMgXiZkc5oTNSju4Lg__&Key-PairId=APKAJLOHF5GGSLRBV4ZA
http://www.mfa.gov.tr/who.tr.mfa
http://www.tiphukuku.org.tr/icerik.php?gid=169&cat=29
https://covid19.saglik.gov.tr/
https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr
https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/depo/rehberler/COVID-19_Rehberi.pdf
(https://covid19bilgi.saglik.gov.tr/tr/gunluk-vaka.html
https://edition.cnn.com/2020/04/22/us/missouri-lawsuit-china-coronavirus/index.html
https://nationalpost.com/news/world/covid-19-terror-charge-for-n-j-man-who-allegedlycoughed-on-supermarket-worker-said-he-had-virus, 26.05.2020
https://tr.euronews.com/2020/03/27/abd-de-bir-market-musterinin-uzerine-oksurdugu35-bin-dolarl-k-urunu-covid-19-suphesiyle-c, 27.03.2020
https://tr.euronews.com/2020/07/09/dso-direktoru-dr-hans-kluge-ilk-yurt-d-sziyareti-icin-turkiye-de-istanbul-ofisi-yak-nda-a, 09.07.2020
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ingilterenin-kovid-19-mucadelesi-suru-bagisikligiylabasladi-olumlerde-avrupanin-zirvesine-tirmandi/1867431 , 06.06.2020
https://www.aa.com.tr/tr/kategori-sayfasimanset/adan-zye-kovid-19-rehberi/1777116
https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/saglik-bakani-koca-cinden-gelen-butunucuslarinay-sonuna-kadar-durdurulmasi-kararini-aldik/1722807
https://www.birgun.net/haber/suru-bagisikligi-coktu-292678, 22.03.2020
https://www.businesstoday.in/current/world/usd-20-trillion-lawsuit-against-china-usgroup-says-coronavirus-bioweapon/story/399071.html, 02.04.2020
https://www.congress.gov/bill/114th-congress/senate-bill/2040/text
https://www.freedomwatchusa.org/freedom-watch-and-klayman-file-class-action-suit-vschina-ov
https://www.freedomwatchusa.org/klaymanfreedom-watch-update-complaint-at-intlcriminal-cou
https://www.haberturk.com/sirnak-haberleri/77037664-sirnakli-avukat-cin-devletbaskani-hakkinda-suc-duyurusunda-bulundu, 09.04.2020 https://www.cnnturk. com/turkiye/turk-avukatlardan-koronavirusun-yayildigi-cine-dava, 14.05.2020
https://www.icisleri.gov.tr/koronavirus-salgini-ile-mucadelekapsaminda-pazar-satisyerleri-ile-ilgili-ek-genelge
https://www.nytimes.com/2020/03/25/us/coronavirus-terrorism-nj.html, 25.03.2020
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/04/20200414-16.pdf
https://www.sabah.com.tr/galeri/dunya/suru-bagisikligi-corona-virusu-covid-19-karsineden-etkisiz-kaldi-bilim-dunyasindan-cevap-geldi, 31.03.2020 https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc032/ kanuntbmmc032/kanuntbmmc03205598.pdf
https://www.trthaber.com/haber/gundem/aihmden-turkiye-aleyhine-yapilankoronavirus-basvurusuna-ret-486707.html https://www.memurlar.net/ haber/903649/doktordan-cindeki-enstitu-hakkinda-suc-duyurusu.html, 05.05.2020
https://www.ttb.org.tr/userfiles/files/covid19-rapor.pdf
http://ww.siteresources.worldbank.org/.../OECDReviewsOfHealthSystemsTurkey_ Chp4tr.pdf
https://www.newstatesman.com/international/2020/04/why-crisis-turning-pointhistory, 01.04.2020