195204

YENİŞEHİRLİ İZZET VE DÎVÂNI’NA DAİR

Bu çalışmada XIX. yüzyıl şairlerinden biri olan Yenişehirli İzzet’in hayatı, edebî kişiliği ve Dîvânı ele alınmıştır. İzzet henüz kırk yaşına ulaşmadan H. 1237 ( M. 1821/1822 ) tarihinde Yenişehr-i Fener’de vefat etmiştir. İzzet, Mevlevî’dir ve eğitimli bir şairdir. Bilinen tek eseri Dîvânı’dır. Dîvânı’nın bilinen nüshalarından bir tanesi Süleymaniye Kütüphanesi, Galata Mevlevîhanesi Kataloğu’nda T811/00152 katalog numarasıyla kayıtlı olup, 86 varaktır. İzzet, Osmanlı Devletinin çalkantılı olduğu yıllarda yaşadı. Tepedelenli Ali Paşa isyanına tanık oldu. Bu olay İzzet’in yaşadığı Balkan bölgesinde cereyan etmiştir. İzzet tıpkı o dönemin halkı gibi, devletin zayıflığı sebebiyle ekonomik ve psikolojik olarak sıkıntı içerisindeydi. İzzet ağdalı bir dil kullanmıştır. Arapça ve Farsça şiirler yazmıştır. Bununla birlikte Mahallileşme Akımı’nın etkisiyle yeni deyişler yahut sıradan ifâdeler de kullanır. İzzet, bilhassa Sebk-i Hindî’den gelen derin hayallere sahiptir ve yeni mazmunlar arar. Bunu şiirlerinden rahatlıkla anlayabiliriz. Bazen Nâbî etkisiyle sosyal problemleri de ele alır. Dolayısıyla Hikemî Tarzlı şiirler de yazmıştır. Çalışma boyunca şairin hayatı ve edebî yönü hakkında Dîvânı’ndan örnekler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

: Yenişehirli İzzet, Dîvân, Nazım, XIX. yüzyıl, Mevlevîlik, Mahalileşme, Sebk-i Hindî, Hikemî Tarz.

YENİŞEHİRLİ İZZET AND ABOUT HIS DIVAN

Yenisehirli İzzet who one of the poet of XIXth century when Divan Literature was struggling to survive, passed away before he reached 40 years old in Yenisehr-i Fener in H.1237 (1821/1822). İzzet was a Mevlevi and an educated poet. His only known work is Divan. One of the known copies of his Divan is recorded with the catalogue number of T811/00152 at Galata Mevlevihane catalogue in Suleymaniye Library and it consists of 86 leaves. Izzet lived the turbulent years of the Ottoman Empire. He witnessed to Tepedelenli Ali Pasha's revolt. This event has occurred in the Balkan region where inhabited by İzzet. Because of the weakness of the the state, İzzet was in economic and psychological distress as the people of that period. İzzet has used an incomprehensible language. He has wrote Arabic and Persian poetry. At the same time due to under the influence of Local Movement, he uses new saying and cliche. Especially he has perceived deep images which come from Sebq-i Hindî and he search for new mazmun. We can understand it easily from the poetry of him. Sometimes he has dealt with social problems by the effect of Nabi. Therefore, he also wrote poetry in Hikam Style. Throughout the study, about the life and literary personality of the poet’s examples are given from the Divan.

Keywords:

Keywords: Yenişehirli İzzet, Dîvân, Versification, XIXth Century, Mevlevism, Localization, Sebq-i Hi,

PDF

___

“Dilim parlaktır, söyleyişim nur parlatıcıdır. Sözüm edep meclisinin ışığına makastır ( Edep
meclisinin ışığı sözümle makas gibi kesilir ).” Sonuç:
Görüldüğü üzere divan şiirinin parlak dönemini yitirdiği noktasında genel bir kanıyla
değerlendirilen son asırlarda, İstanbul dışında bir taşra konumunda olan Yenişehr-i Fener’de
yetişen İzzet, kendine has tarzıyla ve son dönemlerdeki şiir akımlarını kullanma usulüyle
dikkat çeker. Diğer taraftan İzzet, Şeyh Gâlib noktasında olamasa da, son asırlarda kaliteli
ürünler veren ve henüz keşfedilmemiş olan şairlerin hala var olduğunu yazdığı şiirlerle bizlere gösterir. Kısaltmalar
a.g.e. : Adı geçen eser C. : Cilt
İsam : İslam Araştırmaları Merkezi G. : Gazel K. : Kaside Kıt. : Kıt‘a Nu : Numara
ODTÜ : Orta Doğu Teknik Üniversitesi
s.s. : Sayfa sırası T. : Tarih Thm. : Tahmis
TDV : Türkiye Diyanet Vakfı Yay. : Yayınları
ACAROĞLU M. Türker,(2006) “Tırnova” Bulgaristan’da Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Akdtyk ( Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu – Türk Tarih Kurumu Yayınları ) Yay., Ankara 2006.
AYVERDİ İlhan,(2005) Misalli Büyük Türkçe Sözlük, C. 2 H - N, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul Kasım 2005.
BABACAN İsrafil,(2010) Klasik Türk Şiirinin Son Baharı Sebk-i Hindî ( Hint Üslubu ), Akçağ Yay., Ankara 2010.
BIÇAKÇI İsmail,(2003) Yunanistan’da Türk Mimarî Eserleri, İsar Vakfı Yay., İstanbul 2003.
BİLKAN Ali Fuat, (1997) Nâbî Dîvânı, C. I, M.E.B. Yay., İstanbul 1997.
FATİN Davud, Tezkire-i Hatimetü’l-Eş’ar, İstihkam Alayları Litografya Destgahı, İstanbul 1271/1870. ( TDV İsam, No: 928, FAT.T, GNL. 137012 )
GÖLPINARLI Abdulbaki. (1963) Mevlevî Âdâb ve Erkânı, İnkilap ve Aka Kitp. Koll. Şti. Yay., İstanbul 1963.
GÖLPINARLI Abdulbaki (hzl.), (1951) Nedim Divanı, İnkilap Kitabevi Yay., İstanbul 1951.
İPEKTEN Haluk ( hzl. ),(1990) Nâilî Divanı, Akçağ Yay., Ankara 1990.
Yenişehr-i Fener Müftüsü İzzet, Divan-ı İzzet, Süleymaniye Kütüphanesi, Galata Mevlevihanesi Kataloğu, No: T.811/00152.
KARACAN Turgut (hzl.), (1991) Bosnalı Alaeddin Sabit – Divan, Cumhuriyet Üniv. Yay., Sivas 1991.
KONUK Neval.(2010) Yunanistan’da Osmanlı Mimarisi ( Ottoman Architecture İn Greece ), C.I, Stratejik Araştırmalar Merkezi ( SAM ) Yay., Ankara 2010.
MENGİ Mine,(1987) Divan Şiirinde Hikemi Tarzın Büyük Temsilcisi Nâbî, A.Y.K. / A.K.M. Yay., Ankara 1987.
ÖZEROL Nazmi, Yenişehirli İzzet Divanı ( Karşılaştırmalı Metin – Dizin ), Serhat Yay., Malatya.
SÜREYYA Mehmed,(1998) Sicilli Osmanî Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye, C.IV / II, (Haz.: Orhan Hülâgü, Mustafa Ekincikli, Hamdi Savaş ), Sebil Yayınevi, İstanbul: 1998.
SÜREYYA Mehmed,(1996) Sicilli Osmanî Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye, C.III, ( Haz.: Ali Aktan, Abdulkadir Yuvalı, Metin Hülagü ), Sebil Yayınevi, İstanbul 1996.
ŞAFAK Yakup, “Yenişehirli İzzet Efendi ve Divanı”, Yedi İklim Dergisi, S. 272, Kasım 2012, ss. 56-58.
TANPINAR Ahmet Hamdi.(2007) XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, YKY, İstanbul Ekim 2007.
TUĞLACI Pars.(1985) Osmanlı Şehirleri. Milliyet Yay., İstanbul 1985.
TULUM M. Emir ( Ocak-2014 ), Yenişehr-i Fener Müftüsü İzzet Divanı (İnceleme- Metin), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
ÜZGÖR Tahir ( 1985 ), Fehîm-i Kadîm Divanı, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
Türk Ansiklopedisi,(1970) “Hâkânî”, C.XVIII, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1970
Türk Ansiklopedisi,(1981) “Şevket-i Buhârî, Muhammed İshak”, C.XXX, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1981.
Türkiye Gazetesi Rehber Ansiklopedisi, “Tepedelenli Ali Paşa”, C.16, Fasikül: 1 S-T. İhlas Matbaacılık ve Dağıtım A.Ş., İstanbul.
TDV İslam Ansiklopedisi,(2006) C.31, TDVV Yay., İstanbul 2006.
ŞENYAPILI Önder, Ne demek İstanbul; Bebek, niye Bebek ?. ( Genişletilmiş 2.Basım ), ODTÜ Geliştirme Vakfı Yay. Ve İltş. A.Ş. Metu Press Yay., Ankara Şubat 2003.
ŞENTÜRK Ahmet Atilla, KARTAL Ahmet,(2004) Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergah Yay., İstanbul Ekim 2004.
VARIŞOĞLU Mehmet Celal (1997), Hâtem – Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Divanı’nın Tenkitli Metni ve İncelemesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.