TÜRK DILLERINDE TEKRARLARIN OLUŞUMU VE GÖREVI (“Kitab-ı Dede Korkut” Metni Üzerine Tahliller)
Tekrarlar ister edebiyatda ister dilcilikde her zaman araştırma
konularından biri olmuşdur. Özellikle Türk dillerinin oluşmasında büyük önem taşıyan
tekrarların mevcutluğu eski dönemlere dayanmakdadır. Önce büyü funksiyonu
taşıyan ve ritueller zamanı çok kullanılan tekrarlar zamanla folklora da
yansımışdır. Folklorun çeşitli nevlerinde karşılaşdığımız tekrarlar zamanla
destanlarımızda da mevcut olmuştur. Tekrarların oluşum nedeni XX yüzyildan
araştırma konusu olmuştur. İster Batı isterse de Türk dünyasında bir çok dil və edebiyat uzmanları bu konuda ciddi araştırmalar
yapmışlar. Özellikle Steblin-Kamenski, Makayev, K. Abdulla, A. Sultanlı tekrarların
gökeni ile ilgili ciddi araştırmalar yapmışlar. Bunlara nezeren tekrarların
Türk dillerinde yayğın olması ve onun
dastanlara yansıması araştırmamızın esas
amacıdır. Bu nedenle de makalede Türk dilinde çok kullanılan tekrarların
oluşumu araştırırmaktadır. Araştırmada, daha çok “Kitab-i Dede Korkut”
destanından örnekler verilmiştir.
Mekalede tekrarların eski çağlarda büyü ile olan ilişkisi inceleniyor.
Türk destanlarında yer alan tekrarlar nasihat karakterli metinlerde daha çok
görülmektedir. Destanlarda büyü ve nasihat karakterli tekrarlar mevcutdur.
Destanlarda kullanılan tekrarlar daha çok metnler arasındakı çeşitli bölümleri
bir-birine bağlamak işlevine sahipdir.
___
- Abdullayev K.M. Sirr İçində Dastan və yaxud Gizli Dədə Qorgud-2. Bakı, Yeni Neşrler Evi, Elm, 1999, 287 s.
- Hüseynova M. Mifoloji inam, lirik-psixoloji üslub və obrazların mənəvi aləminin təsviri // Elmi axtarışlar (folklorşünaslıq: filologiya, fəlsəfə, tarix, incəsənət və nəzəriyyə aspektləri). Folklor İnstitutu, III, 2009, s. 3-9
- Azərbaycan Dastanları. Tərtib edən: E. Axundov. Beş cilddə, Bakı, Elm, 1972, 5-ci cild 448 s.
- Cəlil F. Türk ve Skandinav Folklorunda Şamanızm. Bakı, Mütərcim, 2006, 148 s
- Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı, Yazıçı, 1988, 266 s.
- Sultanlı Ə. Dədə Qorqud dastanı haqda qeydlər //Məgalələr. Bakı, ADU, 327 s.
- Мелетинский Е.М. Происхождение героического эпоса. М., изд. Восточной литературы, 1963, 463 с.
- Макаев Э.А. Песни Эдды и устная традиция с. 409-417 //Проблемы сравнительной филологии. М.- Л., Наука, 1964, 496 c.