Moğol Sömürüsüne Karşı Bir Başkaldırı: Konya Muhafızı Ahi Ahmedşâh

3 Temmuz 1243 tarihinde gerçekleşen Kösedağ Savaşı sonrası Diyar-ı Rum toprakları Moğol sömürüsüne açık hale geldi. Selçuklu hanedanı kendi iç çekişmesiyle hemhal olurken Moğollar Anadolu’yu istilâ etmekten geri durmadılar. Büyük yıkımlar gerçekleştirerek Türk ahalinin tepkilerini çektiler. Bu duruma şikâyetler gecikmedi. Cimri isyanıyla Türkmenler en ciddi tepkiyi ortaya koyarak Konya’yı ele geçirdiler. Fakat Konya kadısı Sîraceddin Urmevî ve Ahi Ahmedşâh’ın çabalarıyla Konya geri alındı. Böylece müverrihler ilk defa Ahi Ahmedşâh’ın ismini anmışlardı. Ahi Ahmedşâh Konya’daki Ahilik teşkilatının lideri idi. Onun şöhreti Geyhatu’nun Konya önlerine gelmesiyle pekişecekti. Nitekim onun sayesinde Konya Moğollar tarafından işgal edilmekten kurtuldu. Bu sebeple Ahi Ahmedşâh Konya muhafızı olarak anıldı. Moğolların Selçuklu devletine tamamen el koymasıyla zulüm, tahakküm ve soygun devri başladı. Bu sırada yine ortaya Konya muhafızı çıktı. Moğolların Anadolu valisi Fahreddin Kazvinî’ye tepki koyarak onun öldürülmesinde dolaylı da olsa pay sahibi oldu. Ahi Ahmedşâh Gazan Han’ın elçisinin zulmü sonrası onu Konya’dan çıkarması ile üstünlük vazifesini daha da kuvvetlendirdi. Fakat bu durum onun ölümüne sebep olacaktı. Nitekim Moğollara yaranmak isteyen Şarapsâlâr tarafından haince katledildi. Bu durum Konya’nın tamamen sahipsiz kalmasına sebebiyet verdi.

Anahtar Kelimeler:

Moğollar, Selçuklular, Ahi Ahmedşah, Konya, Fahreddin Kazvini

A Challenge Against the Occupation of the Mongols: Connection of Konya Akhi Ahmadshah

After the Kösedağ War, which took place on July 3, 1243, the Anatolian lands became open to the Mongol exp-loitation. While the Seljuk dynasty was in favor of its internal conflict, the Mongols did not retreat from inva-ding Anatolia. The Mongols caused great destruction and drew the reactions of the Turkish people. There have been complaints. With the Siyavush rebellion, Turkmens showed the most serious reaction and seized Konya. But Konya was taken back by the efforts of Sîraceddin Urmevî of Konya and Ahi Ahmadshah. Thus, the first time, the authorities called Akhi Ahmadshah's name. Akhi Ahmadshah was the leader of the Akhi organization in Konya. His reputation was to be strengthened by the arrival of Geyhatu in front of Konya. As a matter of fact, Konya survived from being invaded by the Mongols. For this reason, Akhi Ahmadshah was called as the guardian of Konya. When the Mongols took over the Seljuk state completely, the period of oppression, domi-nation and robbery began. Meanwhile, the guard of Konya came out again. He reacted to the Anatolian gover-nor Fahrettin Qazvini, who had indirectly participated in the killing. Akhi Ahmadshah further strengthened his mission as Gazan Han's ambassador removed him from Konya after the persecution. But that would have kil-led him. Indeed, he was massacred by the Sarapsalar who wanted to use the Mongols. This situation left Kon-ya completely unattended.

Keywords:

The Mongols, Seljuks, Akhi Ahmadshah, Konya, Qazvini,

PDF

___

Abû’l-Ferec, G. (1987). Abû’l-Ferec Tarihi. II. Doğrul, Ö. R. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
-------------------. (2011). Târîhu Muhtasari’d-Düvel. Yaltkaya, Ş. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Ahmed b. Mahmud. (2011). Selçuknâme. Merçil, E. (Çev.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Aknerli Grigor. (2012). Okçu Milletin Tarihi. Andreasyan, H. D. (Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Akropolites, G. (2008). Vekayinâme. Umar, B. (Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Aksarayî, K. M. (2000). Müsâmeretü’l-Ahbâr. Öztürk, M. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Alican, M. (2016). Tarihin Kara Yazısı Moğollar. İstanbul: Timaş Yayınları.
Anonim. Selçuknâme. (2014). Gök, H. İ. ve Coşguner, F. (Çev.). Ankara: Atıf Yayınları.
Ayönü, Y. (2014). Selçuklular ve Bizans. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Azîmî. (2006). Azîmî Tarihi ‘Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler (H. 430-538=1038/39-1143/44). Sevim, A. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Baybars el-Mansûrî. (2016). Et-Tuhfetu’l-Mulûkiyye fi’d-Devleti’t-Turkiyye. Polat, H. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
(2000). Baybars Tarihi ‘Al-Melik-Al Zahir (Baypars) Hakkındaki Tarihin İkinci Cildi’. Yaltkaya, M. Ş. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Bayram, M. (2005). Şeyh Evhadü’d-din Hâmid el-Kirmânî ve Menâkıb-Nâmesi. İstanbul: Kardelen Yayınları.
Benjamin, T. ve Petachia, R. (2013). Ortaçağ’da İki Yahudi Seyyahın İslâm Dünyası Gözlemleri. Arslantaş, N. (Çev.). İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Beyhakî, H. (2019). Târîh-i Beyhakî. Lügal, N. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Bryennios, N. (2008). Tarihin Özü. Umar, B. (Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Cahen, C. (2002). Osmanlılardan Önce Anadolu. Üyepazarcı, E. (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Câhız. (2017). Türklerin Faziletleri. Şeşen, R. (Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Câmî, A. (1998). Nefehâtü’l-Üns Min Hadarâti’l-Kuds. Çelebi, L. (Çev.). İstanbul: Marifet Yayınları.
Carpini, P. (2018). Moğolistan Seyahatnamesi 13. Yüzyılda Avrupa’dan Orta Asya’ya Yolculuk. Ayan, E. (Çev.). İstanbul: Kronik Kitap Yayınları.
Crucis, R. M. (2018). Doğu Seyahatnamesi Bir Dominikan Keşişin Anadolu ve Ortadoğu Yolculuğu. Altunbaş, A. D. (Çev.). İstanbul: Kronik Kitap Yayınları.
Cüveynî, A. A. (2013). Tarih-i Cihan Güşa. Öztürk, M. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Demir, M. Ş. (2017). Rumlaşan Selçuklular Sahte Ricatı Unuttu: Kösedağ Savaşı (3 Temmuz 1243). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, IV (XII).
Duman, A. (2013). Nerşahînin Târîh-u Buhârâsı (İnceleme ve Tercüme). İstanbul: Ayışığıkitapları Yayınları.
Ebü’l-Fidâ. (2017). Takvimü’l-Büldan. Şeşen, R. (Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Eflâkî, A. (1973). Âriflerin Menkıbeleri. II. Yazıcı, T. (Çev.). İstanbul: Hürriyet Yayınları.
El-Cûzcânî, M. S. (2016). Tabakât-ı Nâsırî ‘Moğol İstilasına Dair Kayıtlar’. Uyar, M. (Çev.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
El-Gırnâtî, M. (2018). Gırnâtî Seyahatnamesi. Sabuncu, F. (Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
El-Hüseynî, Ş. (1999). Ahbârü’d-Devleti’s-Selçukiyye. Lügal, N. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
El-Hoyî, H. (2018). Selçuklu İnşâ Sanatı. Yakupoğlu, C. ve Musalı, N. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
El-Ömerî, Ş. (2014). Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım ‘Mesâliku’l-Ebsâr’. Batur, D. A. (Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
En-Narşahî, M. (2013). Târîh-i Buhârâ. Göksu, E. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Fazlullah, R. (2013). Câmiü’t-Tevârih İlhanlılar Kısmı. Aka, İ., Ersan, M. ve Khelejani, A. H. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
----------------. (2013). Cami’ü’t-Tevârih Selçuklu Devleti. Göksu, E. ve Güneş, H. H. (Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
Göksu, E. (2010). Türkiye Selçuklularında Ordu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İbn Bibi. (2014). El-Evâmirü’l-Alâ’iyye Fi’l-Umuûri’l-Alâ’iyye. Öztürk, M. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İbn Fazlan. (2016). Seyahatnâme. Şeşen, R. (Çev.). İstanbul: Bedir Yayınları.
İbn Havkal. (2017). 10. Asırda İslâm Coğrafyası. Şeşen, R. (Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
İbni Cübeyr. (2017). Endülüsten Kutsal Topraklara. Güler, İ. (Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
İbnü’l-Adîm, K. (2011). Bugyat at-Talab fi Tarih Halab Biyografilerle Selçuklular Tarihi Seçmeler. Sevim, A. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
-------------------, (2014). Zübdetü’l-Haleb Min Târîhi Haleb’de Selçuklular, Sevim, A. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İbnü’l-Cezvî, A. (2014). el-Muntazam fî Târîhi’l-Ümem’de Selçuklular (H.430-485-1038-1092). Sevim, A. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İbnü’l-Cevzî, S. (2011). Mir’âtü’z-Zamân Fî Târîhi’l-Âyân’da Selçuklular. Sevim, A. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Joinville, J. (2016). Bir Haçlının Hatıraları. Kanat, C. (Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Kazvînî, H. M. (2018). Târih-i Güzide. Öztürk, M. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kinnamos, İ. (2001). İoannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176). Demirkent, I. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kirmânî, E. (1999). Rubaîler. Kanar, M. (Çev.). İstanbul: İnsan Yayınlar.
Quentin, S. (2006). Bir Keşiş’in Anılarında Tatarlar ve Anadolu (1245-1248). Ozbayoğlu, E. (Çev.). Antalya: DAKTAV Yayınları.
Mâverdî, H. (2016). Siyaset Sanatı ‘Kitabü’l-Nasihatü’l-Mülûk. Sarıbıyık, M. (Çev.). İstanbul: ARK Yayınları.
Mîrhând, M. (2015). Ravzatu’s-Safâ Fî Sîreti’l Enbiyâ ve’l-Mülûk ve’l-Hulefâ (Tabaka-i Selçûkiyye). Göksu, E. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Mukaddesi. (2015). Ahsenü’t-Tekâsîm. Batur, D. A. (Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
Müverrih Kiragos. (2009). Ermeni Müverrihlerine Göre Moğollar. Solmaz, G. (Çev.). İstanbul: Elips Kitap Yayınları.
Müverrih Vardan. (2017). Türk Fetihleri Tarihi. Aslan, İ. (Çev.). İstanbul: Post Yayınları.
Nâsır-ı Hüsrev. (1967). Sefername. Tarzi, A. (Çev.). İstanbul: MEB Yayınları.
Niğdeli Kadı Ahmed. (2015). Niğdeli Kadı Ahmed’in el-Veledü’ş-Şefîk ve’l-Hâfidü’l-Halîk’ı. I. Ertuğ-rul, A. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Nîşâbûrî, Z. (2018). Selçuknâme. Fidan, A. G. (Çev.). İstanbul: Kopernik Yayınları.
Nizâmî, A. (2016). Çehâr Makâle. Soysal, E. E. (Çev.). İstanbul: Demavend Yayınları.
Nizâmü’l-Mülk. Siyâset-nâme. (2016). Köymen, M. A. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Pachymeres, G. (2009). Bizanslı Gözüyle Türkler. Barlas, İ. B. (Çev.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Piyadeoğlu, C. (2018). Sultan Alparslan Fethin Babası. İstanbul: Kronik Kitap Yayınları.
Polo, M. (2017). Marco Polo’nun Geziler Kitabı. Güngören, Ö. C. (Çev.). İstanbul: Yol Yayınları.
Psellos, M. (2014). Mikhail Psellos’un Khronographia’sı. Demirkent, I. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Rubruk, W. V. (2019). Moğolların Büyük Hanı’na Seyahat. Ayan, E. (Çev.). İstanbul: Kronik Kitap Yayınları.
Sipehsâlar, F. (2011). Mevlânâ ve Etrafındakiler. Yazıcı, T. (Çev.). İstanbul: Pinhan Yayınları.
Turan, O. (1998). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
------------. (2018). Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
------------. (2014). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
-------------. (2014). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
-------------. (2014). Selçuklu Tarihi Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Urfalı Mateos. (2000). Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). Andreasyan, H. D. (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.