1982 Anayasası’nın Hazırlanma Süreci

Türkiye 12 Eylül 1980 günü yeni bir döneme girdi. 12 Eylül 1980 günü ordu yönetime el koydu. Darbeden sonra, ülkede yaşanılan sorunları çözmek amacıyla yeni reformlar yapıldı. Bu reformlardan en önemlisi kuşkusuz, yeni bir anayasa yapımıydı. 1982 Anayasası Prof. Dr. Orhan Aldıkaçtı başkanlığında 236 gün kadar kısa bir süre içinde hazırlandı. Dar bir kurul tarafından hazırlanan anayasa, dönemin koşullarının da etkisi altında yüksek bir oranda kabul gördü. Askerî yönetimin etkisi altında yapılan referandumda hayır oyu kullanmak neredeyse imkânsızdı. Tasarı olarak hazırlanıp toplumun önüne sunulduğu sürece kadar anayasa oluşum sürecinde yeterince eleştirilemedi. Toplumsal gelişmenin dinamiklerine açık olmayan anayasa, kabul edildiği dönemden günümüze kadar, birçok maddesi birden fazla kez değişikliğe uğradı. Bu çalışmada 1982 Anayasasının oluşum süreci ve anayasayı hazırlayan ekip incelenecek ve 1961 Anayasası ile olan karşılaştırması yapılacaktır. Anayasanın oluşumundaki dinamiklere ve hazırlanış biçimine değinilecektir. Çalışma sırasında, özellikle süreli yayınlardan faydalanılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

12 Eylül Darbesi, Anayasa Yapımı, 1961 Anayasası, 1982 Anayasası

The Preparation Process of the 1982 Constitution

September 12, 1980 Turkey entered a new era. On September 12, 1980, the army seized power. After the coup, new reforms were made to solve the problems in the country. Undoubtedly, the most important of these reforms was the creation of a new constitution. 1982 Constitution, it was prepared under the presidency of Orhan Aldıkaçtı in 236 days. The constitution, prepared by a narrow council, was highly accepted under the influence of the conditions of the period. It was almost impossible to vote in the referendum held under the influence of the military administration. Until it was prepared as a bill and presented to the public, it could not be criticized sufficiently in the constitution formation process. The constitution, which is not open to the dynamics of social development, has undergone changes more than once since its adoption. In this study, the formation process of the 1982 Constitution will be compared with the constitution drafting team and the 1961 Constitution. The dynamics in the formation of the constitution and the way it was prepared will be mentioned. During the study, periodicals were especially used.

Keywords:

September 12 Coup, Constitution Making, 1961 Constitution, 1982 Constitution,

PDF

___

Süreli Yayınlar:
Cumhuriyet, 9 Mayıs 1982.
Cumhuriyet, 8 Kasım 1982.
Günaydın, 8 Kasım 1982.
Güneş, 22 Temmuz 1982.
Güneş, 24 Eylül 1982.
Hürriyet, 29 Mayıs 1984.
Milliyet, 18 Temmuz 1982.
Milliyet, 20 Temmuz 1982.
Milliyet, 21 Temmuz 1982.
Milliyet, 24 Temmuz 1982.
Milliyet, 25 Ekim 1982.
Milliyet, 2 Kasım 1982.
Milliyet, 8 Aralık 1988.
Resmi Gazete, Sayı 17863, 9 Kasım 1982.
Tercüman, 5 Ağustos 1982.
Eserler:
Arcayürek, C. (2007). Çankaya, İstanbul: Timaş Yayınları.
Ayan, S. (2007). Siyasî Yapılanma Sürecinde 1961 ve 1982 Anayasası, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, VIII(2), 1-24.
Bingöl, İ. (1993). Ülkemizde Anayasa Hareketleri, İstanbul: Atak Ofset.
Cumhuriyet Ansiklopedisi, (2002). IV, (Ed: H. Ersel), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Doğan, M. (2012). Başlangıç Hükümleri, Karşılaştırmalı Anayasa Çalışmaları, (Haz: M. Bilgin – K. Koçak), Ankara: TBMM Araştırma Merkezi Yayınları, 1-14.
Gözübüyük, Ş. (2007). Anayasa Hukuku, Ankara: Turhan Kitabevi.
Hançerlioğlu, O. (1996). Felsefe Ansiklopedisi Kavramlar ve Akımlar, I, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Karamustafaoğlu, T. – Turhan M, (1986). 1961-1982 Anayasaları Karşılıklı Metinler, Ankara: Teori Yayınları.
Kerestecioğlu, İ. (2002). 1982 Anayasasının Hazırlanma Sürecinde Toplumsal Muhalefet, Cumhuriyet Döneminde Siyasal Düşünce ve Modernleşme, (Ed: A. Dikmen), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 331-348.
Kongar, E. (1998). 21.Yüzyılda Türkiye: 2000’li Yıllarda Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kongar, E. (2000). 28 Şubat ve Demokrasi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Milli Güvenlik Konseyi, (1981). 12 Eylül Öncesi ve Sonrası, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Oder, B. (2016). Anayasa Nedir? Anayasacılık Nedir?, Türkiye'nin Anayasa Gündemi, (Der: İ.Ö. Kaboğlu), İstanbul: İletişim Yayınları, 14-17.
Onar, E. (1993). 1982 Anayasasında Anayasayı Değiştirme Sorunu, Ankara.
Oran, B. (1989). Kenan Evren'in Yazılmamış Anıları, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Özbudun, E. (2012). 1924 Anayasası, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Özbudun, E. (2004). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
Özkorkut, N. (2013). Egemenlik Ve Kuvvetler Ayrılığı İlkesi Açısından Türk Anayasalarına Tarihsel Bir Bakış, Cumhuriyetin 87 Yılında Anayasa Ve Dış Politika Tartışmaları, (Haz: Y. Türkkan – E. Saral), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 15-25.
Parla, T. (2000). Türkiye’de Anayasalar, İstanbul: İletişim Yayınları.
Sabuncu, Y. (2001). Anayasaya Giriş, Ankara: İmaj Yayınları.
Serdaroğlu, R. (2001). Türkiye’de Sistem Sorunu: Avrupa Emperyalizminden Doğu-Batı Kıskacına, Ankara: Kanomat Matbaacılık.
Sevinç, M. (2017). Türkiye'de Anayasal Düzen: 1920-2012, 1920'den Günümüze Türkiye'de Toplumsal Yapı ve Değişim, (Der: F. Alpkaya – B. Duru), Ankara: Phoenix Yayınevi, 107-162.
Soysal, M. (1997). 100 Soruda Anayasanın Anlamı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Tanilli, S. (1996). Devlet ve Demokrasi Anayasa Hukukuna Giriş, İstanbul: Çağdaş Yayınları.
Tanilli, S. (2004). Nasıl Bir Demokrasi İstiyoruz, İstanbul: Adam Yayınları.
Tanör, B. (1994). İki Anayasa 1961-1982, İstanbul: Beta Yayınevi.
Tanör, B. (2014). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Turhan, M. (1997). Anayasal Devlet, Ankara: Gündoğan Yayınları.
Turhan, M. (1991). Siyasal Elitler, Ankara: Gündoğan Yayınları.
Yanık, M. (2013). "Özgürlükçü, Sivil, Olağan Ve Demokratik Bir Anayasa Arayışı", Cumhuriyetin 87 Yılında Anayasa Ve Dış Politika Tartışmaları, Haz: Yasemin Türkkan - Emre Saral, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 26-34.
Yaşar, M. (1990). Paşalar Politikası, İstanbul: Tekin Yayınevi.
Yayla, Y. (1991). “Anayasa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XIII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 164-194.
Yazıcı, S. (2011). Türkiye’de Anayasal Değişimin Tarihi, Anayasa Yapımı ve Anayasal Değişim Türkiye'de Anayasal Değişim Beklentileri, (Ed: O. Ergül), Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, s.253-278.
Yeni Türk Ansiklopedisi, I, (1985). “Anayasa”, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 141-142.
Yetkin, Ç. (1994). 12 Eylül’de İrtica Niçin ve Nasıl Gelişti, Ankara: Ümit Yayınları.
Yılmaz, F. (2012). Türk Anayasa Tarihi(1808-2010), İstanbul: İz Yayıncılık.