Üsküp Türk Ağızlarında Cümle Bilgisi

Kuzey Makedonya’nın başkenti olan Üsküp, etnik olarak karışık bir bölgede bulunmaktadır. Üsküp’te Türkler ve yetişkinleri Slav dillerini konuşan Türk topluluklarının yanında Makedonlar, Arnavutlar, Çingeneler, Ulahlar vb. etnik gruplar yaşamaktadır. Söz konusu etnik grupların konuştuğu diller, Türkçeden etkilendiği gibi Üsküp Türk Ağızları da Makedonca, Sırpça ve Arnavutçadan ses ve şekil bilgisiyle söz dizimi açısından yoğun bir şekilde etkilenmiştir. Özellikle Balkan Savaşlarından sonra söz konusu etki daha da artmıştır. Çeşitli zorluklar neticesinde meydana gelen göçler sebebiyle bölgede yaşayan Türkler azınlık hâline gelmiştir. Türkçeyi konuşan halkın azınlık olması sebebiyle Türkçe eğitim ve öğretim hakları ellerinden alınmıştır. Azınlık durumunda olan Türk halkı 8. sınıftan sonraki eğitimini Makedonca, Arnavutça, Sırpça eğitim veren okullarda tamamlamıştır. Böylece Türkçenin yanında Makedonca, Sırpça ya da Arnavutça dillerinin en az birini ya da ikisini öğrenmiştir. Bunun neticesinde iki veya çok dillilik meydana gelmiştir. Söz konusu durum da Üsküp Türk Ağızlarını, Balkan dillerine yaklaştırırken, ölçünlü Türkçeyle Anadolu Ağızlarından uzaklaştırmaktadır. Makalemiz, 27.01.2022 tarihinde savunmuş olduğumuz Üsküp Merkez ve Çevresi Türk Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük) isimli çalışmamızdan istifade edilerek üretilmiştir. Üsküp Türk Ağızları cümle bilgisi yönünden ele alınıp örnekler üzerinden detaylı bir inceleme yapılmıştır. Ayrıca Üsküp Türk Ağızlarının ölçünlü Türkçeden farklı olarak Makedonca, Arnavutça ve Sırpçadan etkilendiği söz dizimi unsurlarından bahsedilmiştir.

SYNTAX IN SKOPJE TURKISH DIALECTS

Skopje, the capital of North Macedonia, is located in an ethnically mixed region. Different etchic groups live in Skopje such as Macedonians, Albanians, Gypsies, Vlachs, etc., as well as Turkish communities whose adults speak Slavic languages. The languages spoken by these ethnic groups were influenced by Turkish, and Skopje Turkish Dialects were heavily influenced by Macedonian, Serbian and Albanian in terms of phonetics and morphology, as well as syntax. Especially after the Balkan Wars, the mentioned effect increased even more. Due to the migrations that occurred as a result of various difficulties, the Turks living in the region became a minority. Due to the minority of the Turkish-speaking people, their Turkish education and training rights were taken away from them. Turkish people, who are a minority in the region, completed their education after the 8th grade in schools that provide education in Macedonian, Albanian and Serbian. Thus, besides Turkish, they learned at least one or more languages like Macedonian, Serbian or Albanian. As a result, bilingualism or multilingualism has emerged. In this case, while bringing Skopje Turkish Dialects closer to Balkan languages, it moves them away from Anatolian Dialects with standard Turkish. Our article was produced by making use of our study named Skopje Center and Surrounding Turkish Dialects (Review-Texts-Dictionary), which we defended on 27.01.2022. Skopje Turkish Dialects were handled in terms of syntax and a detailed analysis was made through examples. In addition, syntax elements that Skopje Turkish Dialects are influenced by Macedonian, Albanian and Serbian, unlike standard Turkish, are mentioned.

___

  • 1.Abbas, Z. B. (1998). “Makedonya’da Türklerin Eğitimi” Balkan Ülkelerinde Türkçe Eğitim ve Yayın Hayatı Bilgi Şöleni, TDK. Ankara. s.283-300.
  • 2. Balcı, M. (2010). Kosova ve Makedonya Türk Ağızlarında Devrik Cümle Meselesi. Avrasya Etüdleri (s. 43-60). içinde T.C. Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı.
  • 3. Canhasi, S. (2012). Kosova Türk Ağızlarına Arnavut Dilinin Etkisi. 205-212
  • 4. Çavuşoğlu, H. (2014). Yugoslavya-Makedonya'dan Türkiye'ye 1952-67 "Kitlesel" Göçü ve Bursa'daki Göçmen Kesimi . Mülkiye Dergisi , 30 (251) , 151-184
  • 5. Günşen, A. (2009). Dil Etkileşimi Açısından Makedonya ve Kosova Türk Ağızları. Turkish Studies, Volume 4/8
  • 6. Günşen, A. (2010). Rumeli Ağızlarının Söz Dizimi Üzerine I- (Makedonya ve Kosova Türk Ağızları Örneği). Turkish Studies, 462-494.
  • 7. İlbeği, H. (2005). Dağılan Yugoslavya-Kosova Ekseninde Türk Olma Bilinci Avrupa’dan Asya’ya Sorunlu Türk Bölgeleri içinde, (s. 191). İstanbul.
  • 8. Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • 9. Karaağaç, G. (2013). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • 10. Korkmaz, Z. (2010). Balkan Türkçesi Ağızları ile Türkiye Türkçesi Ağızları Arasında Sosyo-Linguistik Açıdan Kısa Bir Karşılaştırma. Belleten, 103-118.
  • 11.Yıldız Yalçındağ, E. (2021). Üsküp'te Türkçe Eğitimi ve Türkçenin Genç Nesil Tarafından Öğrenilmesi Üzerine. Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları, s. 39-52.
  • 12.Yıldız Yalçındağ, E. (2022). Üsküp Merkez ve Çevresi Türk Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Yayımlanmamış Doktora Tezi. Çanakkale, ÇOMÜ Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.